Diferencies ente revisiones de «República Democrática d'El Congu»
Contenido eliminado Contenido añadido
m Bot: Troquéu automáticu de testu (-{{cartafueyu}} +{{cartafueyu|países}}) |
Sin resumen de edición |
||
Llinia 8:
| costes = 37 km
}}
La '''República Democrática d'El Congu'''{{cartafueyu|países}}
El territoriu de la RDC, centrada na [[Conca (accidente xeográficu)|conca]] del [[ríu Congu]], tuvo habitada por pigmeos africanos dende va unos 90.000 años, y foi ocupáu nel contestu de la [[espansión bantú]] (fae ente 2.000 y 3.000 años)<ref>Van Reybrouck D, ''Congo: the epic history of a people'', chapters 1-2. Nueva York, HarperCollins, 2015. ISBN 9780062200129</ref>. La fastera occidental del país, alredor de la desembocadura del ríu Congu, foi dirixida pol [[reinu del Congu]] dende los [[Sieglu XIV|sieglos XIV]] a [[Sieglu XIX|XIX]]. Nel noreste, el centru ya l'este, los reinos d'[[Azande]], [[Reinu de Luba|Luba]] y [[Imperiu lunda|Lunde]] tovieron la so dómina d'esplendor dende los [[Sieglu XVI|sieglos XVI]]-[[Sieglu XVII|XVII]] hasta'l sieglu XIX.
== Historia ==▼
En [[1870]], xustu anantes de la [[Repartición d'África]], entamó la esploración de la conca del Congu, primeramente de manes de [[Henry Morton Stanley]] col sofitu y subvención del rei belga [[Leopoldu II de Bélxica|Leopoldu II]]. Leopoldu adquirió derechos llegales sobro'l territoriu del Congu na [[Conferencia de Berlín]] de [[1885]], y declaró la tierra como so propiedá personal, col nome d'[[Estáu Llibre del Congu]]. Nesta dómina la xunidá militar colonial de Leopoldu, la ''Force Publique'', forció a la población llocal a producir [[cauchu]]. Nesi contextu d'esplotación, les enfermedaes y la violencia usada pa obligalos a trabayar ficieron que millones de congoleses morrieran ente 1885 y [[1908]]. Esi últimu añu Leopoldu, magar que nun quería renunciar al so derechu de propiedá, acabó cediendo'l nomáu Estáu Llibre a [[Bélxica]]; de resultes, el país entamó a ser conocíu como Congu Belga.
Esta colonia algamaría la so independencia'l [[30 de xunu]] de [[1960]], col nome de República d'El Congu. El cabezaleru nacionalista [[Patrice Lumumba]] foi elexíu primer ministru, y [[Joseph Kasa-Vubu]] convirtiose nel primer presidente. La precariedá absoluta del nuevu estáu fizo españar un amagu de guerra civil, la nomada [[Crisis del Congu]], por desalcuerdos sobre la forma d'organización alministrativa del territoriu. Les provincies de [[Katanga]] y Kasai del Sur intentaron, con apoyu belga, dixebrase del restu del país. Dempués de que [[Organización de les Naciones Xuníes|Naciones Xuníes]] y los gobiernos occidentales refugaran ayudar a Lumumba esti proclamó que taba abiertu a l'axuda de cualisquier país, incluyida la [[Xunión Soviética]], p'acabar cola crisis. Esti movimientu fizo recelar d'elli a [[Estaos Xuníos d'América|Estaos Xuníos]] y Bélxica, que forciaron la so deposición del cargu por Kasa-Vubu el 5 de setiembre y favorecieron la so execución, por soldaos de Katanga dirixíos por militares belgues, el [[17 de xineru]] de [[1961]].
El [[25 de payares]] de [[1965]] el xefe del Estáu Mayor del exércitu, Joseph-Désiré Mobutu, que dempués tomó'l nome de [[Mobutu Sese Seko]], xubió al poder al traviés d'un golpe d'estáu. En [[1971]] camudó'l nome del país pol de [[Zaire]]. El réxime de Mobutu yera una dictadura de partíu únicu, una y bones el so Movimientu Popular de la Revolución (''Mouvement Populaire de la Révolution)'' yera l'únicu partíu políticu llegal. El so gobiernu, fondamente anticomunista, recibió por ello un sofitu importante d'Estaos Xuníos. La cayida del [[muru de Berlín]] y la propia dinámica política del país ficieron que, a entamos de la década de 1990, el gobiernu de Mobutu empezó a debilitase. La inestabilidá nel este del país, provocada pol [[xenocidiu de Ruanda]] y la desafección de la población Banyamulenge (congoleses d'etnia tutsi), acabó provocando una invasión del país pol exércitu de Ruanda. Esto provocó l'españíu de la [[Primer Guerra del Congu]]<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/congo-democratic-republic-of-the/ Congo, Democratic Republic of the], entrada na web ''The World Factbook''. CIA, 2014 (actualizáu en mayu de 2021).</ref>.
El [[17 de mayu]] de [[1997]] [[Laurent-Désiré Kabila]], cabezaleru de los tutsis de la provincia de Kivu del Sur, convirtiose nel presidente del país tres de la fuxida de Mobutu a [[Marruecos]], y camudó otra vuelta'l nome del país, dándo-y l'actual. Les tensiones ente Kabila y les fuerces tutsis (autóctones y ruandeses) del país provocaron la [[Segunda Guerra del Congu]], que duró ente [[1998]] y [[2003]]. Nella participaron nueve países africanos y unos venti grupos armaos del país<ref>Bowers C, ''[https://web.archive.org/web/20081007113538/http://mydd.com/story/2006/7/24/135222/827 World War Three]'', artículu na web My Direct Democracy (24 de xunetu de 2006).</ref>, nun conflictu que devastó'l país y causó la muerte a 5,4 millones de persones<ref>Robinson S, ''[http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,1198921,00.html The deadliest war in the world]'', artículu na revista Time (28 de mayu de 2006).</ref>. El presidente Kabila foi asesináu por ún de los sos guardaespaldes el [[16 de xineru]] de [[2001]], y foi socedíu pol so fíu Joseph<ref>[https://reliefweb.int/report/democratic-republic-congo/joseph-kabila-elected-new-president-dr-congo Joseph Kabila elected new president of DR Congo], artículu na web reliefweb.int (16 de payares de 2006).</ref>, que continuó cola política d'escasu respetu polos derechos humanos: desapariciones de persones, tortures, encarcelamientos arbitrarios y restricciones de derechos foron habituales demientres el so gobiernu<ref>[https://www.hrw.org/africa/democratic-republic-congo Democratic Republic of Congo in Crisis], artículu na web de la ONG Human Rights Watch.</ref>. Tres de les eleiciones xenerales de [[2018]], no que foi la primer transición pacífica de magar la independencia, Kabila foi sustituyíu nel cargu por [[Félix Tshisekedi]]<ref>Mwanamilongo S, Anna C, [https://apnews.com/article/2d0729b681354355a2b2903c93c59a2f Congo’s surprise new leader in 1st peaceful power transfer], artículu na web de l'axencia de noticies Associated Press (24 de xineru de 2019).</ref>.
La RDC ye un país perricu en recursos naturales, pero la so inestabilidá política, la falta d'infraestructures, la corrupción y sieglos d'esplotación colonial y comercial faen d'elli ún de los países menos desarrollaos del mundu. Neto la so capital, Kinshasa, que les dos ciudaes que la siguen n'importancia, [[Lumumbashi]] y [[Mbuji-Mayi]], son poblaciones d'orixe venceyáu a la esplotación minera. Los minerales son, dafechu, la principal esportación del país; el so primer sociu comercial ye [[República Popular China|China]], destín de la metá de les sos esportaciones en [[2012]]. En [[2019]] el país ocupaba la posición 175, d'un total de 189 países, nel ránking de los países según el so [[Índiz de desarrollu humanu|Índiz de Desarrollu Humanu]]<ref>[http://hdr.undp.org/en/2020-report Human Development Report 2020. The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene], pp. 343-6. United Nations Development Programme, 20 d'avientu de 2020. ISBN 978-92-1-126442-5 </ref>. En 2018 estimábase que unos 600.000 congoleses colaran del país a otros vecinos pa escapar de la violencia política del centru y l'este del país<ref>Tounsi S, [https://www.yahoo.com/news/dr-congo-crisis-stirs-concerns-central-africa-013608788.html?guce_referrer=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnLw&guce_referrer_sig=AQAAAJjf85WJQarXNhoF8UGmZ3qD5yuANnxCURGg3DdijCLuG4Uv2JTm18r1TTY75w7gJ0XqSW5OhxPpDACYG8wG0ej_h15NMJHtLENMiHliM5-ZbX1UYHO6Bfj5sI9EbHEl9fjhe9nZNS2sq9W6eMi3QbRySOt1ZZ7QIzK_KqA6k9C3 DR Congo crisis stirs concerns in central Africa]. Noticia de l'axencia France Presse, 6 de xunu de 2018. </ref>. Otros 4,5 millones de persones son desplazaos dientru del propiu país, y dos millones de neños tán en riesgu de desnutrición<ref>Dixon R, [https://www.latimes.com/world/africa/la-fg-congo-crisis-20180412-story.html Violence is roiling the Democratic Republic of Congo. Some say it’s a strategy to keep the president in power]. Artículu en Los Angeles Times, 12 d'abril de 2018.</ref>.
El país ye miembru de la Organización de Naciones Xuníes, el [[Movimientu de Países Ensin Alliniar]], la [[Xunión Africana]] y el [[Mercáu Común d'África Oriental y Austral]].
▲== Historia ==
== Divisiones alministratives ==
El país divídese alministrativamente, dende 2015, en 25 provincies y una ciudá-provincia, Kinshasa. Les provincies sodivídense en 145 territorios y 32 ciudaes.<ref>[http://www.assemblee-nationale.cd/v2/?p=4551 The National Assembly adopts the laws regarding the limits of the provinces in the Democratic Republic of the Congo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150127065041/http://www.assemblee-nationale.cd/v2/?p=4551|date=27 January 2015}}, [[National Assembly (Democratic Republic of the Congo)|National Assembly of the Democratic Republic of the Congo]], 10 January 2015. {{in lang|fr}}</ref>.
{| style="border-spacing: 20px 1px;"
| rowspan="13" |[[Ficheru:Provinces_de_la_République_démocratique_du_Congo_-_2005.svg|miniaturadeimagen]]
|▼
|14. [[Provincia d'Ituri]]
▲|-
* [[Équateur]]▼
|2. [[Provincia de Kongo Central]]
|15. [[Provincia de Haut-Uele]]
|-
|3. [[Provincia de Kwango]]
|16. [[Provincia de Tshopo]]
* [[Maniema]]▼
|-▼
|4. [[Provincia de Kwilu]]
▲|
|17. [[Provincia de Bas-Uele]]
|-
|5. [[Provincia de Mai-Ndombe]]
|18. [[Provincia de Nord-Ubangi]]
|-
|6. [[Provincia de Kasaï]]
|19. [[Provincia de Mongala]]
|-
|7. [[Provincia de Kasaï-Central]]
|20. [[Provincia de Sud-Ubangi]]
|-
|8. [[Provincia de Kasaï-Oriental]]
|-
|9. [[Provincia de Lomami]]
|22. [[Provincia de Tshuapa]]
|-
|10. [[Provincia de Sankuru]]
|23. [[Provincia de Tanganyika]]
|-
|24. [[Provincia de Haut-Lomami]]
|-
|12. [[Provincia de Kivu del Sur]]
|25. [[Provincia de Lualaba]]
|-
|13. [[Provincia de Kivu del Norte]]
|26. [[Provincia de Haut-Katanga]]
|}
| |||