Diferencies ente revisiones de «Calendariu romanu»
Contenido eliminado Contenido añadido
Llinia 265:
El calendariu, no principal, continuó ensin cambios na dómina imperial. Los exipcios, parte del imperiu, usaben el [[calendariu coptu]] o alexandrín, qu'Augustu mandara facer adaptando'l antiguu [[calendariu exipciu]] pa caltener so alliniamientu col romanu. Dellos emperadores camudaron los nomes de los meses pa dá-yos el de so o'l de so familia, pero esos nomes esapaecieron cuando ellos morrieron. [[Dioclecianu]] entamó la práctica d'establecer los ciclos d'indicción de 15 años, entamando cola realización del censu de [[297]]<ref>Mathieson RW, ''People, Personal Expression and Social Relations in Late Antiquity, vol. II'', p. 14. Ann Arbor, University of Michigan Press, 2003.</ref>: esta forma convirtiose nel formatu oficial de datar na dómina de [[Xustinianu I|Xustinianu]]. [[Constantín I|Constantinu]] estableció formalmente la selmana de 7 díes convirtiendo'l domingu en fiesta oficial en [[321]]. D'otra banda, el vezu de denomar los años colos nomes de los cónsules abandonose en [[541]]. El métodu romanu de numberar los díes del mes inxamás tuvo ampliamente estendíu nes provincies orientales, helenizaes, y foi abandonada pol [[Imperiu Bizantín]] nel so calendariu oficial.
== Los díes ==
Los díes, nel calendariu romanu, contábense inclusivamente en rellación col más cercanu de los trés díes principales qu'había cada mes<ref name="odalay">Beck, [https://books.google.es/books?id=uJgQAAAAYAAJ&pg=PA175&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false p. 175].</ref>:
* '''Calendes''' (''{{lang|la|Kalendae}}'' o ''{{lang|la|Kal.}}''), que ye'l primer día de cada mes<ref name="odalay" /> y debía coincidir, polo menos nos primeros tiempos, cola lluna nueva;
* '''Nones''' (''{{lang|la|Nonae}}'' o ''{{lang|la|Non.}}''), que ye'l quintu día del mes, sacante nos meses de marzu, mayu, xunetu ya ochobre, que ye'l séptimu,<ref name="odalay" />; en tolos casos, ocho díes (nueve cola forma romana de contar inclusivamente, y d'ehí el nome) anantes de los idus de cada mes;
* '''Idus''' (''{{lang|la|Idus}}'', ''{{lang|la|Eid.}}'' o ''{{lang|la|Id.}}''), que ye'l 13<sup>u</sup> día del mes, sacante nos de marzu, mayu, xunetu ya ochobre, que yel 15<sup>u</sup><ref name="odalay" />; esto ye, un día anantes del día que queda en mediu del mes.
Créese qu'esta forma de denomar los díes espeya los d'un calendariu llunar prehistóricu, nel que se proclamaben les calendes tres de ver apaecer en cielu el primer rellumu del cuartu creciente, un o dos díes dempués de la lluna nueva; les nones corresponderíen, asina, col día del cuartu creciente, y l'idus col día de lluna llena. Les calendes de cada mes taben consagraes a Xunu, y los idus a Xúpiter {{sfnp|Ovid|loc=Book I, ll. 55–56}}{{sfnp|Kline|2004|loc=[https://web.archive.org/web/20050419220209/http://www.tkline.freeserve.co.uk/OvidFastiBkOne.htm Book I, Introduction]}}. El día anterior a calendes ya idus era la so víspora (''{{lang|la|pridie}}''); y el día posterior a caún d'ellos (''{{lang|la|postridie}}'') considerábase un día de mala suerte.
Los díes del mes nomábanse, en llatín primitivu, usando l'ablativu de tiempu, que denomaba momentos concretos: asina, por exemplu, "el sextu día de les calendes d'avientu" (''{{lang|la|VI Kalendas Decembres}}'')<ref name="loser">{{harvp|Beck|1838|p=[https://books.google.com/books?id=uJgQAAAAYAAJ&pg=PA176 176]}}.</ref>. En llatín clásicu conservose esti vezu pa los trés díes principales del mes<ref name="perdedor">{{harvp|Beck|1838|p=[https://books.google.com/books?id=uJgQAAAAYAAJ&pg=PA177 177]}}.</ref>, pero los otros espresábense en casu acusativu, que sirve pa nombrar periodos de tiempu; asina, por exemplu "el sextu día anantes de les calendes d'avientu" (''{{lang|la|ante diem VI Kalendas Decembres}}'')<ref name="loser" />. En llatín tardíu esta forma alternose col usu anterior, el del ablativu de tiempu.
In [[late Latin]], this idiom was sometimes abandoned in favor of again using the ablative of time.
Los díes del mes nomábanse, en llatín primitivu, usando l'ablativu de tiempu, que denomaba momentos concretos: asina, por exemplu, "el sextu día de les calendes d'avientu" (''VI Kalendas Decembres'')<ref>Beck, [https://books.google.es/books?id=uJgQAAAAYAAJ&pg=PA176&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false p.176].</ref>. En llatín clásicu conservose esti vezu pa los trés díes principales del mes<ref name="perdedor2">Beck, [https://books.google.es/books?id=uJgQAAAAYAAJ&pg=PA177&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false p.177].</ref>, pero los otros espresábense en casu acusativu, que sirve pa nombrar periodos de tiempu; asina, por exemplu "el sextu día anantes de les calendes d'avientu" (''ante diem VI Kalendas Decembres''). En llatín tardíu esta forma alternose col usu anterior, el del ablativu de tiempu.
Calendes yera'l día marcáu pal pagu de les deldes, y los llibros de cuentes nos que s'anotaben deldes y pagos (''{{lang|la|kalendaria}}'') dieron orixe al términu calendariu. Los calendarios públicos romanos yeren nomaos fastos (fasti), y nellos conseñábase'l calter llegal y relixosu de caún de los díes del mes. Nos fastos caún de los díes taben marcaos con una de les lletres siguientes<ref>Scullard, p. 44-45.</ref>:
* '''F''' (''fastus''); yeren los díes nos que yera llegal entamar acciones llegales nos xulgaos (''{{lang|la|dies fasti}}'', "díes permitíos").
* '''C''' (''comitialis''); yeren los díes nos qu'el pueblu podía aconceyar n'asamblea (''{{lang|la|dies comitiales}}'').
* '''N''' (''nefastus''); yerenlos díes nos que taben prohibíes les actividaes polítiques ya xudiciales (''{{lang|la|dies nefasti}}'').
* '''NP''' (lletres de significáu desconocíu); yeren los díes de fiesta pública, los díes feriaos (''feriae'').
* '''QRCF'''(lletres de significáu desconocíu); yeren los díes nos qu'el rei (''rex sacrorum'') podía convocar una asamblea.
* '''EN''' (''{{lang|la|endotercissus}}'', una forma antigua de la pallabra of ''{{lang|la|intercissus}}'', "dixebráu en dos"); yeren díes nos que la mayoría les actividaes polítiques y relixoses taben prohibíes na mañana y na tarde porque dedicábanse a preparar o ufrir sacrificios, pero taben permitíes nes hores centrales del día.
Cada día apaecía tamién marcáu con una lletra, de la A a la H, qu'indicaba'l so llugar nel ciclu nundinal de los díes de mercáu.
== Bibliografía ==
*Beck C, "On the Roman Calendar" en ''Latin Syntax: Chiefly from the German of C.G. Zump''t. Boston, C.C. Little and J. Brown, 1838.
*
*Michels AKL, ''The Calendar of Numa and the Pre-Julian Calendar''. Transactions & Proceedings of the APA, vol. 80, pp.320-346. Philadelphia, American Philological Association. 1949.
*Michels, AKL, ''The Calendar of the Roman Republic''. Princeton, 1967. ISBN 9781400849789
Línea 274 ⟶ 301:
*Rotondi G, ''Leges Publicae Populi Romani''. Milán, Società Editrice Libraria, 1912.
* Rupke J, ''The Roman calendar from Numa to Constantine: Time, History and the Fasts''. Wiley, 2011. ISBN 978-0-470-65508-5
*Scullard HH, ''Festivals and Ceremonies of the Roman Republic''. Ithaca, Cornell University Press, 1981.
== Referencies ==
| |||