Diferencies ente revisiones de «Calendariu romanu»

Contenido eliminado Contenido añadido
Llinia 292:
Los ''nundinae'' yeren los díes de mercáu, y conformaben, en Roma, Italia ya otres partes del Imperiu, una especie de fin de selmana. El métodu romanu de cuenta inclusiva facía qu'el tiempu ente ellos contárase como si pasaran nueve díes, magar que los nundinae coincidíen cada octavu día. Como los años de los calendarios republicanu y xulianu nun yeren divisibles en periodos d'ocho díes, los calendarios romanos incluyíen una columna na que se-y atribuía a cada día del añu una lletra nundinal, de la A a la H, qu'indicaba'l so llugar nel ciclu de los díes de mercáu. Los ''nundinae'' yeren díes nos qu'aportaben a la ciudá ciudadanos plebeyos de la rodiada rural de la ciudá y, poro, importantes na llexislación romana: los ediles supervisaben los ''nundinae'', y yera obligáu anunciar públicamente cualisquier cambeu llegal demientres trés selmanes nundinales (17-24 díes) anantes de que se fora a votar. Los patricios y los sos clientes aprovecharon, en delles ocasiones, esta circunstancia pa retrasar l'aprebación de les lleis que nun-yos conveníen, porque los tribunes de la plebe teníen qu'esperar a que la nueva normativa tuviera vixente otres trés selmanes si no consiguíen recibir un votu afirmativu pal atapecer del día nel que teníen qu'entrar en vigor. Por otra parte, foron espardiéndose supersticiones alredor de la mala suerte que siguía a los ''nundinae'' que coincidíen coles nones d'un mes y, posteriormente, tamién si coincidía col 1 de xineru. La intercalación parez que foi usada pa evitar estes coincidencies, inclusu dempués de la reforma xuliana del calendariu.
 
La [[Selmana|selmana de siete díes]] entamó a usase n'Italia a entamos del periodu imperial<ref>Brind'Amour P, pp. 256-275.</ref> de manes de los practicantes y conversos a relixones orientales, que llevaron a Roma conocimientos y creyencies rellacionaes cola astroloxía helenística y babilónica, que desarrollara'l sistema de les [[hores planetaries]], la fiesta [[Xudaísmu|xudía]] del [[sabbat]] y el [[día del Señor]] de los [[Cristianismu|cristianos]]. El sistema, qu'entamó usándose pal cultu priváu y la práctica de l'astroloxía, yá sustituyera a la semana nundinal pal añu [[321]], cuando [[Constantín I|Constantín]] convirtió'l domingu (''dies Solis'') en día oficial de descansu. Esta selmana representábase tamién como un ciclu de lletres, de la A a la G, que foron dempués adaptaes para su uso nel cristianismu: son les [[Lletra dominical|lletres dominicales]].
 
== Los meses ==
 
Los nomes de los meses romanos funcionaron inicialmente como axetivos (p.ex., "les calendes de xineru son nel mes de xineru"), y dempués pasaron a ser consideraos dafechamente sustantivos (siguiendo col exemplu "les calendes de xineru son en xineru"). La etimoloxía de dalgunos ta bien afitada: xineru (el mes de Xanu) y marzu (el mes de Marte) honren a dioses; xunetu y agostu honren Some of their etymologies are well-established: January and March honor the gods [[Janus (god)|JanusXanu]]<ref>{{citation |contribution=January, ''n[https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/january January]'', |title=OEDentrada nel Dictionary }}Collins.</ref>) andy marzu (el mes de [[MarsMarte (godmitoloxía)|MarsMarte]];<ref>{{citation |contribution=March, ''n[https://www.<sup>2<collinsdictionary.com/sup>dictionary/english/march March]'', |title=OEDentrada }}nel Dictionary Collins.</ref>) Julyhonren anda Augustdioses; honorxunetu y agostu honren a [[JuliusXuliu CaesarCésar]]<ref>{{citation |contribution=July, ''n[https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/july July]'', |title=OEDentrada nel Dictionary }}Collins.</ref> andy hisel successorso socesor, thel'emperador [[listCésar of Roman emperorsAugustu|emperorAugustu]] [[Augustus]];<ref>{{citation |contribution=August, ''n[https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/august August]'', |title=OEDentrada }}nel Dictionary Collins.</ref>; andy thelos nomes de monthslos Quintilismeses quintilis,<ref>{{citation |contribution=†quintilesextilis, ''n.setiembre<sup>2</supref>'' |title=OED }}[https://www.collinsdictionary.<com/ref> Sextilis,<ref>{{citation |contribution=sextile,dictionary/english/september September]''adj.'', andentrada ''n.''nel |title=OEDDictionary }}Collins.</ref> September, ochobre<ref name=septime>{{citation |contribution=September,[https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/october ''n.October''], |title=OEDentrada }}nel Dictionary Collins.</ref>, October,payares (noviembre)<ref>{{citation |contribution=October, ''n[https://www.'' |title=OED }}collinsdictionary.<com/dictionary/ref>english/november November]'',<ref>{{citation |contribution=November,entrada ''n.''nel |title=OEDDictionary }}Collins.</ref> andy Decemberavientu (diciembre)<ref>{{citation |contribution=December, ''n[https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/december December]'', |title=OEDentrada nel Dictionary }}Collins.</ref> areson archaicaxetivos adjectivesarcaicos formedformaos froma thepartir [[ordinalde numeral|ordinallos number]]snomes fromde los númberos ordinales del {{nowrap|5 toal 10}}, theirespeyando positionla inso theposición calendarnel whencalendariu itcuando beganesti aroundentamaba thealredor springdel equinox[[equinocciu]] inde March.<refprimavera, name=septime/>en Othersmarzu. areEl uncertain.nome Februaryd'otros maymeses, derivesicasí, fromnun theta Februanidio. festivalFebreru orpuede itsderivar eponymousdel ''{{lang|la|februa}}''nome ("purifications,del expiatoryfestival offerings")de Februa, whoseel namefestival mayromanu bede eitherpurificación [[Sabineque language|Sabine]]se orcellebraba preservenos anidus archaicde word for [[sulphur]]ic.febreru<ref>{{citation |contribution=February, ''n[https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/february February]'', |title=OEDentrada }}nel Dictionary Collins.</ref>. AprilEl maynome related'abril topuede thetar [[Etruscans|Etruscan]]rellacionáu goddesscol de la diosa etrusca Apru, ory themayu verby ''{{lang|la|aperire}}''xunu ("topodríen open").{{citationderivar needed|date=Marchde 2017}}los Maynomes andde Junelos may honordioses [[MaiaMaya (goddessmitoloxía)|Maia]]<ref>{{citation |contribution=May, ''n[https://www.<sup>2<collinsdictionary.com/sup>dictionary/english/may May]'', |title=OEDentrada }}nel Dictionary Collins.</ref> andy [[JunoXunu (goddessmitoloxía)|JunoXunu]]<ref>{{citation |contribution=June, ''n[https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/june June]'', |title=OEDentrada nel Dictionary }}Collins.</ref> oro derivede fromles archaicpallabres termsarcaiques forusaes "en llatín pa nombrar a los vieyos (''senior"'') andy "los xóvenes (''junior"''). ADellos fewemperadores [[listtentaron ofde Romanponé-y emperors|emperors]]el attemptedso tonome adda themselvesún tode thelos calendarmeses afterdel Augustusañu, butcomo withoutficiera enduringAugustu, successpero los sos intentos nun tuvieron ésitu.
 
InEn classicalllatín Latin,clásicu thela daysforma ofde eachdenomar monthlos weredíes usuallyde reckonedcada as:mes yera<ref name=perdedor"perdedor2" />:
 
<center>
{| class=wikitable
|-
! DayDía
! OriginalCalendariu orixinal<br>Meses de 31-day monthsdíes<br/><small>{{nobold|Mar, May, Jul, Oct}}</small>{{efn|TheLos originalmeses de 31-day monthsdíes ofdel thecalendariu Romanromanu calendarorixinal wereyeren Marchmarzu, Maymayu, Quintilisxunetu or July,(quintilis) andy Octoberochobre.}}
! NewCalendariu Julianxulianu<br>Meses de 31-day monthsdíes<br/><small>{{nobold|Jan, Aug, Dec}}</small>{{efn|TheLos 31-daynuevos monthsmeses establishedde by31 thedíes Julianestablecíos reformpola werereforma January,xuliana Sextilisforon or Augustxineru, andagostu (sextilis) y Decemberavientu. TheEl otherrestu 31-dayde monthslos ofmeses thede 31 Juliandíes calendardel continuedcalendariu toxulianu usesiguieron theusando'l oldsistema systemantiguu, withcoles theirnones Nonesel onséptimu thedía 7thy andlos Idesidus onel thedía 15th15.}}
! NewCalendariu Julianxulianu<br>Meses de 30-day monthsdíes<br/><small>{{nobold|Apr, Jun, Sep, Nov}}</small>{{efn|TheLa 30-dayreforma monthsxuliana establisheddexó byafitáu theque Julianlos reformmeses werede April,30 Junedíes habíen ser abril, Septemberxunu, andsetiembre y Novemberpayares.}}
! OriginalCalendariu orixinal<br>Meses de 29-day monthsdíes<br/><small>{{nobold|Jan, Apr, Jun, Aug, Sep, Nov, Dec}}</small>{{efn|TheLos 29-daymeses monthsde of29 thedíes calendardel priorcalendariu toorixinal, thel'anterior Juliana reformla werereforma Januaryxuliana, Aprilyeren xineru, Juneabril, Sextilisxunu, Septembersextilis, Novembersetiembre, andpayares Decembery avientu. AfterTres thede Julianla reform,reforma xuliana Februaryfebreru couldpodía havetener 29 daysdíes duringnos aaños leapbisiestos, yearpero butesto itnun wasfoi notcontabilizáu reckonedasina accordinghasta tofinales thisdel list until late in theperiodu imperial period. Instead,En thecuenta sixthd'ello, dayfacíase beforeque'l thesextu Marchdía Kalendsantes wasde initiallyles treatedcalendes asde lastingmarzu fordurara 48 hourshores.}}
! Febreru
! February
|- align=right
! 1
| Kal.
| align=left | '''OnLes the KalendsCalendes'''<br>{{right|''Kalendis''}} || Kal. || Kal. || Kal. Feb.
|- align=right
! 2
| a.d. VI Non.
| align=left | '''TheEl 4thcuartu Daydía beforeantes thede Nones'''<br>{{right|''ante diem quartum Nonas''}} || a.d. IV Non. || a.d. IV Non. || a.d. IV Non. Feb.
|- align=right
! 3
| a.d. V Non.
| align=left | '''TheEl 3rdtercer Daydía beforeantes thede Nones'''<br>{{right|''ante diem tertium Nonas''}} || a.d. III Non. || a.d. III Non. || a.d. III Non. Feb.
|- align=right
! 4
| a.d. IV Non.
| align=left | '''OnEl thedía Dayantes before thede Nones'''<br>{{right|
''Pridie Nonas''}} |
| Prid. Non. || Prid. Non. || Prid. Non. Feb.
|- align=right
! 5
| a.d. III Non.
| align=left | '''On theLes Nones'''<br>{{right|''Nonis''}} || Non. || Non. || Non. Feb.
|- align=right
! 6
| Prid. Non.
| align=left | '''TheL'octavu 8thdía Dayantes beforede thelos IdesIdus'''<br>{{right|''ante diem octavum Idus''}} || a.d. VIII Eid. || a.d. VIII Eid. || a.d. VIII Eid. Feb.
|- align=right
! 7
| Non.
| align=left | '''TheEl 7thséptimu Daydía beforeantes thede Ideslos Idus'''<br>{{right|''ante diem septimum Idus''}} || a.d. VII Eid. || a.d. VII Eid. || a.d. VII Eid. Feb.
|- align=right
! 8
| a.d. VIII Eid.
| align=left | '''TheEl 6thsextu Daydía beforeantes thede Ideslos Idus'''<br>{{right|''ante diem sextum Idus''}} || a.d. VI Eid. || a.d. VI Eid. || a.d. VI Eid. Feb.
|- align=right
! 9
| a.d. VII Eid.
| align=left | '''TheEl 5thquintu Daydía beforeantes thede Ideslos Idus'''<br>{{right|''ante diem quintum Idus''}} || a.d. V Eid. || a.d. V Eid. || a.d. V Eid. Feb.
|- align=right
! 10
| a.d. VI Eid.
| align=left | '''TheEl 4thcuartu Daydía beforeantes thede Ideslos Idus'''<br>{{right|''ante diem quartum Idus''}} || a.d. IV Eid. || a.d. IV Eid. || a.d. IV Eid. Feb.
|- align=right
! 11
| a.d. V Eid.
| align=left | '''TheEl 3rdtercer Daydía beforeantes thede Ideslos Idus'''<br>{{right|''ante diem tertium Idus''}} || a.d. III Eid. || a.d. III Eid. || a.d. III Eid. Feb.
|- align=right
! 12
| a.d. IV Eid.
| align=left | '''OnEl thedía Dayantes beforede thelos IdesIdus'''<br>{{right|''Pridie Idus''}} || Prid. Eid. || Prid. Eid. || Prid. Eid. Feb.
|- align=right
! 13
| a.d. III Eid.
| align=left | '''OnLos the IdesIdus'''<br>{{right|''Idibus''}} || Eid. || Eid. || Eid. Feb.
|- align=right
! 14
| Prid. Eid.
| align=left | '''TheEl 19th19<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem undevicesimum Kalendas''}} || {{nowrap|a.d. XVIII Kal.}} || {{nowrap|a.d. XVII Kal.}} || a.d. XVI Kal. Mart.
|- align=right
! 15
| Eid.
| align=left | '''TheEl 18th18<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem duodevicesimum Kalendas''}} || a.d. XVII Kal. || a.d. XVI Kal. || a.d. XV Kal. Mart.
|- align=right
! 16
| {{nowrap|a.d. XVII Kal.}}
| align=left | '''TheEl 17th17<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{nowrap|{{right|''ante diem septimum decimum Kalendas''}}}} || a.d. XVI Kal. || a.d. XV Kal. || a.d. XIV Kal. Mart.
|- align=right
! 17
| a.d. XVI Kal.
| align=left | '''TheEl 16th16<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem sextum decimum Kalendas''}} || a.d. XV Kal. || a.d. XIV Kal. || a.d. XIII Kal. Mart.
|- align=right
! 18
| a.d. XV Kal.
| align=left | '''TheEl 15th15<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem quintum decimum Kalendas''}} || a.d. XIV Kal. || a.d. XIII Kal. || a.d. XII Kal. Mart.
|- align=right
! 19
| a.d. XIV Kal.
| align=left | '''TheEl 14th14<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem quartum decimum Kalendas''}} || a.d. XIII Kal. || a.d. XII Kal. || a.d. XI Kal. Mart.
|- align=right
! 20
| a.d. XIII Kal.
| align=left | '''TheEl 13th13<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem tertium decimum Kalendas''}} || a.d. XII Kal. || a.d. XI Kal. || a.d. X Kal. Mart.
|- align=right
! 21
| a.d. XII Kal.
| align=left | '''TheEl 12th12<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem duodecimum Kalendas''}} || a.d. XI Kal. || a.d. X Kal. || a.d. IX Kal. Mart.
|- align=right
! 22
| a.d. XI Kal.
| align=left | '''TheEl 11th11<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem undecimum Kalendas''}} || a.d. X Kal. || a.d. IX Kal. || a.d. VIII Kal. Mart.
|- align=right
! 23
| a.d. X Kal.
| align=left | '''TheEl 10th10<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem decimum Kalendas''}} || a.d. IX Kal. || a.d. VIII Kal. || a.d. VII Kal. Mart.
|- align=right
! 24
| a.d. IX Kal.
| align=left | '''TheEl 9th9<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem nonum Kalendas''}} || a.d. VIII Kal. || a.d. VII Kal. || {{nowrap|a.d. VI Kal. Mart.{{efn|After the Julian reform, this day was reckoned to last 48 hours during a leap year.}}}}
|- align=right
! 25
| a.d. VIII Kal.
| align=left | '''TheEl 8th8<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem octavum Kalendas''}} || a.d. VII Kal. || a.d. VI Kal. || a.d. V Kal. Mart.
|- align=right
! 26
| a.d. VII Kal.
| align=left | '''TheEl 7th7<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem septimum Kalendas''}} || a.d. VI Kal. || a.d. V Kal. || a.d. IV Kal. Mart.
|- align=right
! 27
| a.d. VI Kal.
| align=left | '''TheEl 6th6<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem sextum Kalendas''}} || a.d. V Kal. || a.d. IV Kal. || a.d. III Kal. Mart.
|- align=right
! 28
| a.d. V Kal.
| align=left | '''TheEl 5th5<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem quintum Kalendas''}} || a.d. IV Kal. || a.d. III Kal. || Prid. Kal. Mart.
|- align=right
! 29
| a.d. IV Kal.
| align=left | '''TheEl 4th4<sup>u</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem quartum Kalendas''}} || a.d. III Kal. || Prid. Kal.
! rowspan=3 |
|- align=right
! 30
| a.d. III Kal.
| align=left | '''TheEl 3rd3<sup>er</sup> Daydía beforeantes thede Kalendsles calendes'''<br>{{right|''ante diem tertium Kalendas''}} || Prid. Kal.
! rowspan=2 |
|- align=right
! 31
| Prid. Kal.
| align=left | '''OnEl thedía Dayantes Beforede theles Kalendscalendes'''<br>{{right|''Pridie Kalendas''}}
!
|-
Línea 440 ⟶ 442:
</center>
 
Los díes posteriores a los idus cuéntense descontando los díes que falten hasta'l mes viniente, y nómense asina. Asina, por exemplu, el 19 de marzu nomábase "el 14<sup>u</sup> día anantes de les calendes d'abril", ensin nombrar pa nada al mes de marzu, al que pertenez esi día. El día posterior a les calendes, les nones o los idus yera nomáu, pola consideranza que teníen de díes especialmente de mal agüeru, como "el día dempués" (''postridie'').
 
Dates after the ides count forward to the kalends of the next month and are expressed as such. For example, March{{nbs}}19 was expressed as "the 14th day before the April Kalends" (''{{lang|la|a.d. XIV Kal. Apr.}}''), without a mention of March itself. The day after a kalends, nones, or ides was also often expressed as the "day after" (''{{lang|la|postridie}}'') owing to their special status as particularly unlucky "black days".
 
The anomalous status of the new 31-day months under the Julian calendar was an effect of Caesar's desire to avoid affecting the [[Roman festivals|festivals]] tied to the nones and ides of various months. However, because the dates at the ends of the month all counted forward to the next kalends, they were all shifted by one or two days by the change. This created confusion with regard to certain anniversaries. For instance, [[Augustus]]'s birthday on the 23rd{{nbs}}day of September was ''{{lang|la|a.d. VIII Kal. Oct.}}'' in the old calendar but ''{{lang|la|a.d. IX Kal. Oct.}}'' under the new system. The ambiguity caused honorary festivals to be held on either or both dates.
 
== Bibliografía ==