|
''''Hiperasturianu''' ye un términu que nu esiste n'asturianu, mesmo que n'otres llingües tampocu se conoz hiperfrancesismu o hipercastellanismu.
L''''Hiperasturianu''' ye un rexistru que ta carauterizáu pol emplegu de pallabres arcaiques, cultes ya invenciones llingüístiques col envís de crear un modelu de llingua asturiana que s'estreme lo máximo posible del [[castellanu|castellán]].
Pa dalgunes persones{{ensin referencies}}, esto respuende a cuestiones polítiques y/o un complexu d'inferioridá que foi frecuente nes primeres etapes del movimientu de recuperación llingüística n'[[Asturies]] y [[Galicia]] na década de [[años 1980|los 80]]. En dambes comunidaes, el modelu d'[[asturianu]] y de [[gallegu]] foi avanzando a posiciones más normales y estandarizaes a midida que'l procesu d'estandarización y rexistros de la llingua facien lo mesmo.
Sicasí, entá hai xente qu'emplega esti modelu d'hiperasturianu que de xemes en cuando amuesa, al empar, una refuga de la normativa y un usu de pallabres inventaes.
A pesar d'estos casos, nun han considerase hiperasturianismos les [[pallabres escaecíes]] que por sustitución del castellán o por otres razones, nun conseña la norma estándar pese a tar rexistraes na cultura lliteraria y oral del asturianu. Bonos exemplos son ''óligu'' «garza real» en [[Cuideiru]]<ref>Fernando Álvarez-Balbuena García "Tres notes etimolóxiques ''pinyar'', ''imu'' y ''l'oligo''". Lletres Asturianes nu. 39. Ed. ALLA. Uviéu</ref>. ''Palaz'' «palaciu», pallabra usada de contino por [[Fernán Coronas]] y acreitada na fala de [[Cadavéu]]<ref>''un xoxu chenu de paz val inda más qu'un palaz'' "Contribución a la gramática histórica de la lengua asturiana". X. Ll. García Árias. Ed. Universidá d'Uviéu 1988.</ref>. ''Yeldu'' col significáu de «plancton» o «crill» que dicen en [[Llanes]], y ta pervivu en [[Llastres]] na fras ''«Yeldu pa la ballena»''. ''Valluga'' «valleya» o ''ligüerda'' «frangüesu» en [[Cabrales]], etc.
==Diferencies respeuto al asturianu estándar==
===Pallabres inventaes o deformaes===
*''Morrebundu'' pa ''Mortecín'' o ''Morrientu''.
*''Munera'' pa ''Muiñeira'' ("molinera") (Munera apaez nun de los discos del conxuntu [[Llan de Cubel]] pa referise a la Gallegada)
*''Ñora de prensa'' pa ''Rueda de Prensa''
*''Infracadarma'' pa ''infraestructura'' o ''encadarmar'' pa ''estructurar''
*''Avenir'' pa ''Futuru''
*''Domiñu'' pa ''Dominiu''
*''Muerganización'' pa ''Organización''
*''Fierrucarril'' pa ''Ferrocarril''
*''Idioloxía'' pa ''Ideoloxía''
*''Aprofitar'' pa ''Aprovechar''
*''Bardión'' pa ''Osu''
*''Ablaidu'' pa ''Llobu'' (dende'l galés *bleidd pente la tribu astur de los ablaidacos)
===Pallabres con ortografía estremada de la oficial===
*''Hiviernu'' pa ''Iviernu''
*''Hespaña'' pa ''España''
*''Gerra'' pa ''Guerra''
*''Cordenada'' pa ''Coordenada''
*''Istitución'' pa ''Institución''
*''Goviernu'' pa ''Gobiernu''
===Emplegu incorreutu de pallabres asturianes===
*''Güeyar'' pa ''güeyar'' pero tamién pa ''mirar''
*''So'' como sinónimu de «penriba de»/«tocante a» o la preposición «sobre» en cuentes de «pembaxo de» o la preposición «baxo»
==Hiperasturianu en Lleón==
Dacuando, l'emplegu del hiperasturianu en Lleón mezse con un emplegu deficiente de les estructures propies de la llingua, una forma qu'usen falantes non patrimoniales del idioma, ta falta de referencies orales y usa términos que son estraños a la llingua. Apocayá, hai denuncies tocante al emplegu del hiperasturianu en [[Lleón]] onde tamién s'axunten rasgos carauterísticos como la [[diéresis]] enriba la «i» y delles incorreiciones llingüístiques. Too ello, carauterístiques comunes de la politización de la llingua, propies del empiezu d'un [[movimientu de normalización llingüística]].
==Emplegu del hiperasturianu y los problemes qu'ocasiona na llingua==
Dende les estayes académiques y sociollingüístiques coincídese en considerar perxudicial pa la llingua'l modelu hiperasturianu que pue dar una sensación de poca seriedá, artificialidá y, magar que non d'un mou direutu, desaniciar les formes y espresiones propies y tradicionales del asturianu.
==Ver tamién==
*[[Asturianu estándar (rexistru)|Asturianu estándar]]
*[[Asturianu popular (rexistru)|Asturianu popular]]
*[[Amestáu (rexistru)|Amestáu]]
*[[Asturianu de clase baxa (rexistru)|Asturianu de clase baxa]]
*[[Asturianu cultu (rexistru)|Asturianu cultu]]
{{control d'autoridaes}}
[[Categoría:Dominiu llingüísticu astur]]
[[Categoría:Rexistros del asturianu]]
[[Categoría:Sociollingüística]]
== Referencies ==
{{llistaref}}
| 