|
KIDS SHALL NEVER WRITE AN ESSAY ABOUT THE BIG BANG, IT IS AGAINST THE LAW
{{1000}}
[[Archivu:Universe expansion (ast).png|thumb|300px|Según la teoría del Big Bang, el [[Universu]] orixinose nuna singularidá espaciutemporal de densidá infinita y [[física]]mente paradóxica. El espaciu foi espardiéndose dende entós polo que los oxetos astrofísicos allonxáronse unos respeutu a otros.]]
En [[cosmoloxía]], denómase '''teoría del Big Bang''' o '''teoría del Gran Españíu''' a un modelu dientro de la teoría de la Relatividá Xeneral que describe el desendolcu del [[Universu]] primixeniu y la so forma. Téunicamente, trátase d'una colleición de soluciones de les ecuaciones de la relatividá xeneral, denomaos "[[FLRW|Modelos de Friedmann - Robertson - Walker]]". El términu "Big Bang" úsase tanto pa referise específicamente al momentu nel qu'entamó l'espardimientu adicable del Universu (cuantificáu na [[llei de Hubble]]), como nun sen más xeneral pa referise al [[paradigma]] cosmolóxicu que desplica l'orixe y la evolución del mesmu. Curiosamente, foi l'[[Astrofísica|astrofísicu]] [[Inglaterra|inglés]] [[Fred Hoyle]], ún de los detrautores d'esta teoría y, al empar, ún de los cabezaleros defensores de la [[Teoría del Estáu Estacionariu|teoría del estáu estacionariu]], quien, en [[1950]] y pa chanciase, caricaturizó esta desplicación cola expresión ''big bang'' ("gran españíu", "gran boom" nel entamu del universu), nome col que se conoz anguaño tala teoría.
La idea central del Big Bang ye que la teoría de la relatividá xeneral pue combinase coles observaciones d'[[isotropía]] y [[homoxeneidad]] a gran escala de la distribución de [[galaxa|galaxes]] y los cambeos d'allugamientu ente elles, permitiendo estrapolar les condiciones del universu enantes o dempués nel [[tiempu]].
Una consecuencia de tolos modelos de Big Bang ye que nel pasáu l'universu tenía una [[temperatura]] más alta y una mayor [[densidá]] y, poro, que les condiciones del universu d'anguaño son desemeyaes de les condiciones nel pasáu o nel futuru. A partir desti modelu, [[George Gamow]] en [[1948]] pudo albidrar que tenía d'haber buelgues d'un Big Bang nun fenómenu bautizáu más sero como [[Radiación de fondu de microondes|radiación de fondu de microondes cósmiques]] (CMB). El CMB descubriose nos [[1960|años 60]] y úsase como confirmación de la teoría del Big Bang sobro la so más importante alternativa, la teoría del estáu estacionariu.
[[Archivu:CMB Timeline75.jpg|thumb|right|280px|Esquema del desendolcu del Universu dende'l puntu críticu primixeniu fasta güei.]]
Los trabayos d'[[Alexander Friedman]], del añu [[1922]], y de [[Georges Lemaître]], de [[1927]], utilizaron la teoría de la relatividá pa amosar que'l universu taba en movimientu constante. Poco dempués, en [[1929]], l'astrónomu [[Estaos Xuníos|estaunidense]] [[Edwin Hubble]] ([[1889]]-[[1953]]), descubrió galaxes más alló de la [[Vía Lláctea]] que s'allonxaben de nos, como si l'universu s'enanchare constantemente. En [[1948]], el [[física|físicu]] [[Rusia|rusu]] nacionalizáu [[Estaos Xuníos|estaunidense]], George Gamow ([[1904]]-[[1968]]), plantegó que'l universu criose a partir d'un gran españíu (Big Bang). Yá recién, inxenios espaciales puestos n'órbita ([[COBE]]) algamaron "oyer" el [[bauríu]] d'esti xigantescu españíu primixeniu.
Dependiendo de la cantidá de materia nel [[Universu]], ésti pue espardese indefinidamente o acuartar adulces el so espardimientu hasta aportar a una contraición global. La fin d'esta contraición conozse con un términu contrariu al Big Bang: el ''[[Big Crunch]]'' o 'Gran Colapsu'
== Ver tamién ==
* [[Universu]]
* [[Big Rip]]
* [[Big Crunch]]
* [[Cosmoloxía]]
== Enllaces esternos ==
{{commons|Big bang}}
* [http://www.dmoz.org/Science/Astronomy/Cosmology/ Cosmology] {{en}}
* [http://www.pbs.org/deepspace/timeline/ "From the Big Bang to the End of the Universe. The Mysteries of Deep Space Timeline"] {{en}}
* [http://www.historyoftheuniverse.com/ "Welcome to the History of the Universe"]. Penny Press Ltd. {{en}}
[[Categoría:Cosmoloxía]]
[[Categoría:Cosmoloxía física]]
{{Enllaz AD|bg}}
{{Enllaz AD|ca}}
{{Enllaz AD|en}}
{{Enllaz AD|es}}
{{Enllaz AD|fi}}
{{Enllaz AD|fr}}
{{Enllaz AD|sk}}
{{Enllaz AD|vi}}
[[af:Oerknal]]
[[als:Urknall]]
[[an:Big Bang]]
[[ar:الانفجار العظيم]]
[[arz:بيج بانج]]
[[az:Böyük partlayış]]
[[bar:Urknoi]]
[[bat-smg:Dėdlīsės spruogėms]]
[[be:Вялікі выбух]]
[[be-x-old:Вялікі выбух]]
[[bg:Теория на Големия взрив]]
[[bn:মহা বিস্ফোরণ তত্ত্ব]]
[[br:Big Bang]]
[[bs:Veliki prasak]]
[[ca:Big Bang]]
[[ckb:تەقینەوە گەورەکە]]
[[cs:Velký třesk]]
[[cv:Пысăк сирпĕнӳ]]
[[cy:Damcaniaeth y Glec Fawr]]
[[da:Big Bang]]
[[de:Urknall]]
[[el:Μεγάλη έκρηξη]]
[[en:Big Bang]]
[[eo:Praeksplodo]]
[[es:Teoría del Big Bang]]
[[et:Suur Pauk]]
[[eu:Big Bang]]
[[fa:مهبانگ]]
[[fi:Alkuräjähdys]]
[[fiu-vro:Maru Mats]]
[[fr:Big Bang]]
[[fy:Oerknal]]
[[ga:Ollphléasc]]
[[gl:Big Bang]]
[[he:המפץ הגדול]]
[[hi:बिग बैंग सिद्धांत]]
[[hif:Mahaa dhamaka]]
[[hr:Veliki prasak]]
[[ht:Teyori big-bang]]
[[hu:Ősrobbanás]]
[[hy:Մեծ Պայթյուն]]
[[ia:Big Bang]]
[[id:Ledakan Dahsyat]]
[[ilo:Big Bang]]
[[is:Miklihvellur]]
[[it:Big Bang]]
[[ja:ビッグバン]]
[[jv:Big Bang]]
[[ka:დიდი აფეთქების თეორია]]
[[kn:ಮಹಾ ಸ್ಪೋಟ]]
[[ko:빅뱅]]
[[krc:Уллу атылыу]]
[[kw:Bom Bras]]
[[la:Fragor Maximus]]
[[lb:Urknall]]
[[lez:ЧӀехи хъиткьинун]]
[[lt:Didysis sprogimas]]
[[lv:Lielais sprādziens]]
[[mk:Големата експлозија]]
[[ml:മഹാവിസ്ഫോടനം]]
[[mn:Их Тэсрэлт]]
[[mr:महास्फोट]]
[[ms:Letupan Besar]]
[[mwl:Big Bang]]
[[nds:Oorknall]]
[[new:बिग ब्याङ्ग]]
[[nl:Oerknal]]
[[nn:Big Bang]]
[[no:Big Bang]]
[[nrm:Grand Pataflias]]
[[oc:Big Bang]]
[[pl:Wielki Wybuch]]
[[pnb:بگ بینگ]]
[[pt:Big Bang]]
[[qu:Hatun t'uqyay]]
[[ro:Big Bang]]
[[ru:Большой взрыв]]
[[rue:Бінґ Бенґ]]
[[sa:बिग्-ब्याङ्ग्]]
[[scn:Big Bang]]
[[se:Álgobávkkeheapmi]]
[[sh:Veliki prasak]]
[[si:මහා පිපිරුම]]
[[simple:Big Bang]]
[[sk:Veľký tresk]]
[[sl:Prapok]]
[[sq:Big Bang]]
[[sr:Велики прасак]]
[[su:Big Bang]]
[[sv:Big Bang]]
[[ta:பெரு வெடிப்புக் கோட்பாடு]]
[[te:మహా విస్ఫోటం]]
[[th:บิกแบง]]
[[tk:Uly partlama]]
[[tl:Big Bang]]
[[tr:Büyük Patlama]]
[[uk:Великий вибух]]
[[ur:انفجار عظیم]]
[[vec:Big Bang]]
[[vi:Vụ Nổ Lớn]]
[[war:Dako nga Pagbuto]]
[[yi:ביג בענג]]
[[zh:大爆炸]]
[[zh-classical:大霹靂]]
[[zh-min-nan:Toā-phek-le̍k]]
[[zh-yue:宇宙大爆炸]]
| 