|
=== Calcolíticu y Edá del Bronce ===
Esisten restos d'esta dómina, cerámica precampaniforme, na [[CabuernaCueva de las TresTrés Ventanas]] ([[Villadecanes-Toral de los Vados|Toral de los Vados]]) y destacar les pintures rupestres afayaes na redolada de [[Sésamu]] y [[Llibrán]], posiblemente pertenecientes a esta dómina.
Esisten dalgunes afayadures correspondientes a la Edá del Bronce (puntes de llanza, ferramientes, cerámica...), correspondientes a toles sos estaes intermedies. Nesta tamién dátense tamién, mayoritariamente, los ídolos de [[Ñuceda]] y [[Vilafranca]], manque hai duldes sobre esta datación.
=== Edá del Fierro ===
N'El Bierzu, como nel restu del Norte peninsular desenvolvióse la [[cultura castreña]]
L'aperturismu incipiente nosnes sos arreyamientosrellaciones comerciales, avistáu na anterior estada, vese curtiáu tres la invasión romana de la [[Meseta]] nel [[sieglu II ae. C.|sieglu II ae. C.]]
Son munchosmunches les xacees y losles afayosafayadures correspondientes a esta dómina. Exemplos de castros son, [[Castru Bergidum]] (prieto de [[Cacabelos]]) y el [[Castru del L.lanuChanu]] ([[L.lanuChanu]], [[FornelaFurnieļļa]]) ente otros munchos y ente los afayosafayadures estramaosestremaos utensilios pétreos y metálicos destinaos a estremaesdistintes funciones y ayalguines como la del Castru de L.lanuChanu.
=== Dómina romana ===
[[Imaxe:Peine de hueso.jpg|thumb|rigth|270px|Peñe de güesu de la dómina sueva, probable entecambéu comercial. Perteneciente a la cultura [[Tchernjahov-Sîntana Mures]] afayáu en [[Castru Bergidum]]]] ▼La inserciónL'inxertu d'El Bierzu nel mundiu romanu féxosefíxose celerinarápido y xabazmentede manera xabaz, resultando de les doyuresriqueces auríferes de la rexón berciana ([[LasAs Médulas]] ente otrosotres españamientosesplotaciones auríferosauríferes) milentagrandes cambeos tanto na organización social como na económica y na xeográfica, desplazándose noyosnucleos de población y criyándosecreándose nueves ciodaesciudaes ([[Interamnium Flavium]]).
Esti procesu nun foi continuu ensinónsinón que desenrrollosese n'estremaesdesenrollaron en delles estaesetapes, tornándosevolviéndose El Bierzu nuna cantera abierta, coles consiguientes infracadarmesinfraestructures empobinaes a talesti fin ensin que la cultura romana llegarallegare a ser más que qu'un barniz que desapaecería al cayer l'[[EmperiuImperiu Romanu]].
Son numberosos losnumberoses les yaceésxacees arqueolóxiques correspondientes a está dómina, destacar les yaceésxacees auríferes de Lasd'As Médulas (padrimoniupatrimoniu de la humanidá), [[Castropodame]], y [[Paradaseca]], ente otros, la romanización de numberosos castros como'l Castrelín de [[San JuanXuan de Paluezas]] y ciudaes como [[Bergidum]] (zona de [[La Edrada]], [[Cacabelos]]) asina como numberosísimosnumberosísimes afayosafayadures: utensilios, epigrafíes (ara de [[San Pedro de Trones]]) y ununa afayuayalga de singular importancia, l'[[Edictu d'Augustu]], más conocíu como [[Bronce d'El Bierzu]] (edictoedictu en Bronce del [[AugustoAugustu|Emperador AugustoAugustu]]) que ha permitidopermitió un mayor conocimientoconocimientu de losles arreyamientosrellaciones y pautospactos del EmperiuImperiu Romanu coles tribus indíxenes. L'anguañuLa fastera comarcaactual d'El Bierzu perteneció al [[Conventus Asturicensis]], con capital n'[[AstorgaEstorga|Asturica Augusta]], el cualque formaba parte a la provincia [[Tarraconensis]]. Por sidamor de les reformes de Dioclecianu, nel sieglu III, dichu conventu foi asiñáuconseñáu a [[Gallaecia]], provincia de nueva creyacióncreación arrincada de la Tarraconensis..
=== Alta Edá Media ===
Tres la entrada de los pueblos xermanos napenínsula, los [[suevos]] y los [[vándalos asdingos]] (que posteriormente treslladaríen a la Bética) istalaren naprovincia de [[Gallaecia]] na que s'inclúi El Bierzu. La información sobro la dómina sueva ye mui escasa, sábese qu'El Bierzu taba dientro d'esi territoriu pol [[Parrochiale Suevum]] y dellos afayos arqueolóxicos. ▼▲[[Imaxe:Peine de hueso.jpg|thumb|rigth|270px|Peñe de güesu de la dómina sueva, probable entecambéu comercial. Perteneciente a la cultura [[Tchernjahov-Sîntana Mures]] afayáu en [[Castru Bergidum]]]]
El domeñu suevu sobro El Bierzu fina tres una riestra de sucesos qu'entamen nel llevantu d'[[Aspidiu]] escontra'l rei visigodu [[Leoviguildu]], sofitáu aquelli pol rei suevu [[Miru]] que muerre tres sofitar al fíu de Leoviguildu, [[Hermeneguildu]] escontra'l so pa. Tres 177 años los visigodos afecharon col [[reinu suevu]].<ref> Crónica de [[San Isidoro de Sevilla]]</ref> ▼Del domeñu visigodu d'El Bierzu esiste mayor información, proporcionada ésta tanto por fontes escrites, como por exemplu la ''Vida de [[San Fructuosu]]'', escrita, probablemente por [[San Valeriu]], y otres obres d'esti Santu y estremaos restos arqueolóxicos y afayos numismáticos de importancia como son dos monedes, una que correspuende al rei [[Sisebutu]] en cuyu anversu pue lleese ''Bergio Pius'', faciendo referencia a Castru Bergidum onde esistió un enclave visigodu y un [[tremisse]] alcontráu nel [[Castiellu de Ponferrada]] de [[Recesvintu]]. ▼Gracies a la ''Vida de San Fructuosu'' conocemos que'l padre d'éste yera [[dux]] de Gallaecia y que munches de les sos propiedaes<ref>Respeutu a estes propiedaes esiste una fuerte controversia ente los espertos alrodiu de si yeren propiedads o llimitábase a alministrales y del herediu realizáu al so fíu, San Fructuosu</ref> alcontrábase nuna zona d'esa provincia llamada el ''Bergidensis territori'' (territoriu Bergidensi). ▼[[Imaxe:Cruz de Peñalba.jpg|thumb|right|270px|Cruz de Peñalba ([[Santiagu de Peñalba]]). Simbolu d'El Bierzu]]
▲Tres la entrada de los pueblos xermanos napenínsulana Península, los [[suevos]] y los [[vándalos asdingos]] (que posteriormente treslladaríentreslladaríense a la Bética) istalareninstaláronse na naprovinciaprovincia de [[Gallaecia]] na que s'inclúi El Bierzu. La información sobrosobre la dómina sueva ye mui escasa, sábese qu'El Bierzu taba dientro d'esi territoriu pol [[Parrochiale Suevum]] y dellosdagunes afayosafayadures arqueolóxicosarqueolóxiques.
▲El domeñudominiu suevu sobrosobre El Bierzu fina tres d'una riestra de sucesos qu'entamen nel llevantullevantamientu d'[[Aspidiu]] escontra'l rei visigodu [[Leoviguildu]], sofitáuapoyáu aquelli pol rei suevu [[Miru]] que muerre tresllueu de sofitar al fíu de Leoviguildu, [[Hermeneguildu]] escontra'lcontra so papadre. Tres 177 años los visigodos afecharon col [[reinu suevu]].<ref> Crónica de [[San Isidoro de Sevilla]]</ref>
Lo más destacáu d'esta dómina ye la creyación de la denominada [[Tebaida Berciana]], un florecimientu monésticu n'El Bierzu que llevo a numberoses fundaciones, siendo'l so prencipal artífiz San Fructuosu, entamando pol desapaecíu [[Monesteriu de Compludu]], destacando asinamesmo la fundación del [[Monesteriu de San Pedru de Montes]]. Gracies a la fundación d'estos noyos monacales escomencipia a resurdir un texíu cultural que continuará nos sieglos posteriores. ▼▲Del domeñudominiu visigodu d'El Bierzu esiste mayor información, proporcionada ésta tanto por fontes escrites, como por exemplu la ''Vida de [[San Fructuosu]]'', escrita, probablemente por [[San Valeriu]], y otres obres d'esti Santu y estremaos restos arqueolóxicos y afayosayalgues numismáticosnumismátiques de importancia como son dos monedes, una que correspuende al rei [[Sisebutu]] en cuyu anversuque pue lleese nel aviesu ''Bergio Pius'', faciendo referencia a Castru Bergidum onde esistió un enclave visigodu y un [[tremisse]] alcontráu nel [[Castiellu de Ponferrada]] de [[Recesvintu]].
▲Gracies a la ''Vida de San Fructuosu'' conocemos que'l padre d' ésteésti yera [[dux]] de Gallaecia y que munches de les sos propiedaes<ref>Respeutu a estes propiedaes esiste una fuerte controversia ente los espertos alrodiual rodiu de si yeren propiedadspropiedaes o llimitábase a alministrales y del herediu realizáu ala so fíu, San Fructuosu</ref> alcontrábase nuna zona d'esa provincia llamada el ''Bergidensis territori'' (territoriu Bergidensi).
▲Lo más destacáudestacao d'esta dómina ye la creyacióncreación de la denominadadenomada [[Tebaida Berciana]], un florecimientu monésticu n'El Bierzu que llevo a numberoses fundaciones, siendo'l so prencipalprincipal artífizaguiyador a San Fructuosu, entamando pol desapaecíu [[Monesteriu de Compludu]], destacando asinamesmo la fundación del [[Monesteriu de San Pedru de Montes]]. Gracies a la fundación d'estos noyoscentros monacales escomencipia a resurdirsurdir un texíu cultural que continuará nos sieglos posteriores.
Desconocemos la evolución de les ciudades y los pueblos bercianos, probablemente les escavaciones arquiolóxiques qu'anguañu rialícense en Castru Bergidum contribuyan a esclarialo, recadando que nesi emplazamientu allúgase, a priori una ceca visigoda llamada [[Bergium]]. ▼
▲Desconocemos la evolución de les ciudades y los pueblos bercianos, probablemente les escavaciones arquiolóxiquesarqueolóxiques qu'anguañuque güei se rialícenserealicen en Castru Bergidum contribuyan a esclarialoaclaralo, recadando que nesi emplazamientu allúgase , a priori una ceca visigoda llamada [[Bergium]].
De la dominación musulmana, tres la invasión de la península ibérica nel [[711]], poseyemos poca información, suponse que tres la celerina acupación peninsular por parte musulmana, afincaríense guarniciones encargaes de cobrar tributos. ▼[[Imaxe:STdlO apse.jpg|thumb|left|200px|Interior [[Illesia de Santu Tomás de las Ollas]]]] ▼Tres la [[Batalla de Cuadonga]] los reis asturianos, tres controlar gran parte de Galicia intenten rializar lo mesmu en territoriu bercianu. [[Bermudu I]] (o Vermudu I) cai derrotáu na batalla del [[Burbia]] ([[Vilafranca]]), escontra'l [[791]], y abdica voluntariamente. Los monarques asturianos nun percanciaríen un domeñu so El Bierzu fasta los reinaos d'[[Alfonsu II]] y de [[Ramiru I d'Asturies|Ramiru I]], teniendo enantes pasáu de manes musulmanes a cristianes, alternativamente'l territoriu bercianu. D'esta dómina fínquen-nos testimonios, más o menos llexendarios, sobro estremaes batalles asitiaes n'El Bierzu, destacar ente elles la toma del [[Castiellu de Sarracín]] ([[Vega de Valcarce]]) heroicamente, fechu que fincara reflexáu nel escudu de dichu conceyu. ▼
▲De la dominación musulmana, tres la invasión de la península ibérica nel [[711]], poseyemos poca información, suponse que tres la celerinarápida acupaciónocupación peninsular porper parte musulmana, afincaríenseasitiríense guarniciones encargaes de cobrar tributos.
Ye nesta dómina, reináu de Ramiru I (842-850) cuando El Bierzu entama a tar baxo domeñu de condes, siendo'l primer d'ellos [[Don Llorienzu Conde d'El Bierzu|Don Llorienzu]] y el más conocíu el [[Conde Gatón]] que repuebla numberoses zonas al Este d'El Bierzu. ▼Nel reináu d'Alfonsu II, el domeñu so El Bierzu por parte de los monarques asturianos parez asentáu. ▼
▲Tres la [[Batalla de Cuadonga]] los reis asturianos, tresdempués de controlar gran parte de Galicia , intentententen de rializarrealizar lo mesmumesmo en territoriu bercianu. [[Bermudu I]] (o Vermudu I) cai derrotáu na batalla del [[Burbia]] ([[Vilafranca]]), escontra'lnel [[791]], y abdica voluntariamente. Los monarques asturianos nun percanciaríenllograríen un domeñudominiu soabsolutu sobre El Bierzu fastahasta los reinaos d'[[Alfonsu II]] y de [[Ramiru I d'Asturies|Ramiru I]], teniendo enantes pasáupasao de manes musulmanes a cristianes , alternativamente 'l territoriu bercianu. D'esta dómina fínquen-nosqueden testimonios, más o menos llexendarios, sobrosobre estremaesles batallesdistinte asitiaesbatalles n'El Bierzu, destacardestaquen ente elles la toma del [[Castiellu de Sarracín]] ([[ VegaVeiga de Valcarce]]) heroicamente, fechu que fincaraquedará reflexáu nel escudu de dichu conceyu.
El resurdimientu'l monacatu bercianu tres el paréntesis de la invasión musulmana ye un fechu, destacando les fundaciones y refundaciones llevaes a cabu por [[San Xenadiu]] de [[Santiagu de Peñalba]] y del [[Monesteriu de San Pedru de Montes]]. Los mrnumentos y restos arquiolóxicos que conocemos son mui numberosos y l'arte sagru bercianu ye mui destacáu, como exemplos la [[Cruz de Peñalba]] y el [[Cáliz y la Patena del Abade Pelayu]]. ▼
▲Ye nesta dómina, reináu de Ramiru I (842-850) cuando El Bierzu entama a tar baxo domeñudominiu de condes, siendo'l primer d'ellos [[Don Llorienzu Conde d'El Bierzu|Don Llorienzu]] y el más conocíu el [[Conde Gatón]] que repuebla numberoses zonaszones al Este d'El Bierzu.
▲Nel reináu d'Alfonsu II, el domeñudominiu sosobre El Bierzu porper parte de los monarques asturianos parezpaez asentáuyá afitáu dafechu.
▲El resurdimientu'lsurdimientu del monacatu bercianu tres d'el paréntesis de la invasión musulmana ye un fechu, destacando les fundaciones y refundaciones llevaes a cabu por [[San Xenadiu]] de [[Santiagu de Peñalba]] y del [[Monesteriu de San Pedru de Montes]]. Los mrnumentosmonumentos y restos arquiolóxicosarqueolóxicos que conocemos son mui numberososabondosos y l'arte sagrusacru bercianu ye mui destacáu, como exemplos la [[Cruz de Peñalba]] y el [[Cáliz y la Patena del AbadeAbá Pelayu]].
=== El Bierzu feudal ===
▲[[Imaxe:STdlO apse.jpg|thumb| leftrigth| 200px270px|Interior [[ IllesiaIlesia de Santu Tomás de las Ollas]]]]
Esta dómina de transición abargana dende caberos del [[sieglu IX]] fasta'l [[sieglu XIII]], inclusive. ▼[[Imaxe:Monasterio de San Pedro de Montes.jpg|thumb|right|270px|Ilesia del [[Monesteriu de San Pedru de Montes]]]]
▲Esta dómina de transición abarganaabarca dende caberosúltimos del [[sieglu IX]] fastahasta'l [[sieglu XIII]], inclusive.
Ente'l períodu Alto medievalAltomedieval y el Baxo medievalBaxomedieval d'El Bierzu viénsevienen distinguiendodistinguiéndose, de cutio, polos hestoriadoreshistoriadores, una estadaestapa denominadadenomada, ''El Bierzu Feudal.''
Trátase duna denominacióndenomación socio-económica, na que qu'unos guruposgrupos poseenposeyen la tierra y otros la españenesploten, cincándosebasándose la economía nelna españamientuesplotación agrarioagraria y ganaderoganadera. NamáiNamás a partir del [[sieglu XII]] prodúzsetien llugar una progresiva diversificación progresiva de la economía, eantándoseenanchándose a la minería y tresformación de los recursos minerales ([[ferrería|ferreríes]]), la pesca y entamando a desenrrollasedesenrollase'l comerciu al traviés de feries y mercaos y pequeños "empresarios" dedicaos a la compra-venta-tresporte de mercaderíes.
La propiedá concéntrase en poques manes rializándoserealizándose una distinción ente propiedaes de cáltercalter eclesiásticu, cuyosde los que los prencipalespincipales esponentes son los Monesteriosmonesterios de [[Monesteriu de San Pedru de Montes|San Pedru de Montes]] y de [[Monesteriu de San Andrés de VegaVeiga d'Espinaderade Espiñadera|San Andrés de VegaVeiga d'Espinaderade Espiñadera]] ([[benedictín|benedictinos]]) y el [[MonesteruoMonesteriu de Santa María de Carracedo|Santa María de Carracedo]] y de [[San Miguel de las Dueñas]] (cistercienses), y propiedaes de realengu y nobiliar, ensin escaecer el papel desempeñáu poles órdenes militares de [[OrdénOrde de Santiagu|Santiagu]], l'[[OrdénOrde del Hospital|Hospital]] y el [[OrdénOrde del Temple|Temple]]. L'analís del sistema de propiedaes y su evolución ye sumamenteenforma estensu y complexu, yay imposible de resumir en poques pallabres. Sorrayar que los enterriosconflictos ente los conceyos y los siñoresseñores, ensin importar qu'éstos seyan eclesiásticos o nobiliares.
Alministrativamente, El Bierzu, fastahasta l'añu [[910]], como endiciáremosindicáremos yá, integrábase nel [[reinu d'Asturies]], y nel de LliónLleón ente el'l 910 y el [[1037]], a partir d'esi añu inclúise na [[Corona de Castiella y Llión]], pa tornar al de LliónLleón nel [[1157]] y terminar nel 1230 de nuéuvuelta na Corona de Castiella y Llión. A partir de [[1187]] El Bierzu pasa a ser siñoríoseñoríu, y tien por tal a D. [[Velasco Fernández]], pasando, a entamos del sieglu XII a tener gobernadores, ún de los más conocíos foi D. [[Gonzalo Peláez]] y nel añu [[1243]] aparezapaez, como merín d'El Bierzu, D. [[García Carnota]]. El Bierzu nesta estadaestapa encadármasedivídese en [[tenencia|tenencies]] (Ancares, Ulver, BoezaBueza, Aguiar, Valcarce, y tenencies dúnd'un ámbetuámbitu territorial más reducíu nes que podemos encluyirincluyir a les villes) dientro d'otra mayor ([[Tenencia mayor]]). A partir de mediaos del sieglu XIII estes tenencias dan pasu a les merindaes mayores que terminarán tornándose, posteriormente, n'[[Adelantamientu|adelatamientos]].
NumberososQueden bien d'exemplos artísticos finquen d'esta dómina, destacando'l MonesterioMonesteriu de Santa María de Carracedo y el [[Castiellu de Ponferrada]] (nes partes que correspuenden a esti períodu) y la bellísima illesiailesia de [[San Miguel de Corullón]], en cuantes a edificaciones y numberoses representaciones marianes y de crucificaos de gran valir artísticoartísticu como'l [[Calvariu de Corullón]].<ref>[http://foroculturalprovinciaelbierzo.blogspot.com/2007/12/el-expolio-de-el-bierzo-ii-continuamos.html Artículu del Foru Cultural Provincial d'El Bierzu sobro'l calvariu de Corullón]</ref>
=== Baxa Edá Media ===
[[Imaxe:Castillo de Balboa.jpg|thumb| leftrigth| 250px270px|Castiellu de Balboa. [[Balboa ( LliónLleón)|Balboa]] (El Bierzu)]] ▼La Baxa Edá media n'El Bierzu se carauterízase, prencipalmenteprincipalmente, pola crisis de los señoríos monésticosmonásticos y l'auxe, munches veces a costa d'éstos, de los llaicos, personificaos na fegurafigura de ciertos nobles qu'empleguen la encomienda como istrumentuinstrumentu pa usurpar munchos de los bienes de los señoríos monésticosmonásticos.
▲[[Imaxe:Castillo de Balboa.jpg|thumb|left|250px|Castiellu de Balboa. [[Balboa (Llión)|Balboa]] (El Bierzu)]]
Destacar ente los señoríos llaicos el de [[Bembibre]], entamando en [[1304]] por [[Alfonso de la Cerda]] (bicácanu d'[[Alfonso X]]), integráu, al entamu, na [[Casa de Medinaceli]]; y el de [[Vilafranca]] que correspuende a la familia de los [[Osorio]], "integráu" nel [[Condáu de Lemos]], posteriormente tornóse en marquesáu. ▼
▲Destacar ente los señoríos llaicos el de [[ BembibreBimbibre]], entamando en [[1304]] por [[Alfonso de la Cerda]] (bicácanu d'[[Alfonso X]]), integráu, al entamuempiezu, na [[Casa de Medinaceli]]; y el de [[Vilafranca]] que correspuende a la familia de los [[Osorio]], "integráu" nel [[Condáu de Lemos]], posteriormente tornósetresformóse en marquesáu.
Numebrosos enterrios sociales, producíos por esti cambéu, asoceden. Destacar la [[Revuelta Irmandiña]] que causó nun pocos enterrios armaos y la guerra civil de la década de los ochenta del [[sieglu XV]]. ▼
▲NumebrososTienen enterriosllugar numberosos conflictos sociales , producíos por esti cambéu , asoceden. DestacarDestaca la [[Revuelta Irmandiña]] que causó nun pocosnon enterriospoques armaosamarraces y la guerra civil de la década de los ochenta del [[sieglu XV]].
Alministrativamente debemos haber en cuenta que, El Bierzu que pasa, a mediaos del XIII, de les tenencies a les Merindaes Mayores la fragmentación territorial que supoón los señoríos de la que se llibra la villa de Ponferrada, comprada polos [[Reis Católicos]] en [[1486]], constituyéndose en Correximientu en [[1494]] fasta l'añu [[1780]]. ▼
▲Alministrativamente debemos habertener en cuenta que, qu'El Bierzu que pasa, a mediaos del XIII, de les tenencies a les Merindaes Mayores la fragmentación territorial que supoónsupón los señoríos de la que se llibra la villa de Ponferrada, comprada polos [[Reis Católicos]] en [[1486]], constituyéndose en Correximientu en [[1494]] fastahasta l'añu [[1780]].
Como espresión de la singularidá d'El Bierzu, y la so fuerte identidá dende antiguu sorrayar la carta dumbieada al ayuntamientu de la ciodá de Llión, en 1567, y que continua una correspondencia d'avientu [[1563]] de semeyante intención solicitando que la provincia d'El Bierzu (sic) dixébrese del [[Adelantamientu de Llión]], argumentando tal pretensión na llontananza xeográfico, pidiendo que l'audiencia (de los negocios d'El Bierzu) atiéndanse na presona del [[Correxidor de Ponferrada]] y pa facelo pretenden pedilo "por capítulu de Cortes". ▼
▲Como espresión de la singularidá d'El Bierzu , y la so fuerte identidá dende antiguucuantayá hai que sorrayar la carta dumbieadaunviada al ayuntamientu de la ciodáciudá de LliónLleón, en 1567, y que continua una correspondencia d'avientu [[1563]] de semeyante d'intención asemeyada solicitando que la provincia d'El Bierzu (sic) dixébresese dixebrare del [[Adelantamientu de LliónLleón]], argumentando talesta pretensión napola llontananzallonxanza xeográficoxeográfica, pidiendo que l'audiencia (de los negocios d'El Bierzu) atiéndanses'atienda na presonapersona del [[Correxidor de Ponferrada]] y pa facelo pretenden pedilopidilo "por capítulu de Cortes".
Nel apartáu artísticu, les edificaciones militares tienen una importancia relevante dao el poder de los señoríos. Destacar ente ellos el de [[Castiellu de Ponferrada|Ponferrada]], que medra enormemente en tamañu calteniendo gran parte de les sos muries orixinales templaries (sieglos XI-XII), [[Castiellu de Cornatel]], de [[Castiellu de Sarracín|Sarracín]] de [[Castiellu d'Autares|Autares]], [[Castiellu de Balboa|Balboa]],… ▼
▲Nel apartáu artísticu, les edificaciones militares tienen una importancia relevante dao el'l poder de los señoríos. Destacar ente ellos el de [[Castiellu de Ponferrada|Ponferrada]], que medra enormemente en tamañu calteniendo gran parte de les sos muries orixinales templaries (sieglos XI-XII), [[Castiellu de Cornatel]], de [[Castiellu de Sarracín|Sarracín]] de [[Castiellu d'Autares|Autares]], [[Castiellu de Balboa|Balboa]],…
=== L'Antiguu Réxime === ▼
Esti períodu abargana dende'l [[sieglu XVI]] fasta entamos del [[sieglu XIX|XIX]].
▲=== L'AntiguuEl Vieyu Réxime ===
Diérase-y en llamar, tamién, ''feudalismu desenrrolláu'' ya que caltién munches de les carauterístiques medievales. ▼[[Imaxe:Ferrería de Linares.jpg|thumb|right|250px270px|''Ferrería'' de Llinares. Antigua ferrería del [[Monesteriu de San Pedru de Montes]]]]
[[Imaxe:Escudo de los Carujo (El Bierzo).jpg|thumb|left|240px|Escudu de los [[Caruxu]]. Familia que tevotuvo numberosos ñembrosniembros de gran enfluyenciainfluyencia n' autividáactividá política y económica d'El Bierzu nos sieglos modernos, establecida nel [[Bierzu Baxu]]. Semeya tomada de la casa de los Caruxu, en [[San Llorienzu del Bierzu]] ([[Ponferrada]])]] ▼▲Esti períodu abarca dende'l [[sieglu XVI]] hasta entamos del [[sieglu XIX|XIX]]. Diérase-y en llamar, tamién, ''feudalismu desenrrolláudesenrolláu'' ya que caltién munches de les carauterístiques medievales.
N'El Bierzu asoceden socesivos cambeos demográficos a lo llargo d'esti períodu, estaes de medría, estancamientu y descensu, por mor de les respeutives estaes de bonanza y crisis económiques, producíes éstes por males colleches y pestes, y ye qu'El Bierzu sigui siendo prencipalmente agrariu, siendo la vide'l so prencipal produtu, y nes estayes montesines ganaderu, heriedando del períodu medieval el [[minifundismu]] y la gran cantidá de tierres en manes d'eclesiásticos. Destacar la introducción nesti períodu (sieglu XVII) d'ún de los produtos que tendrá mayor sonadía y calidá, el [[pemientu]].
Na estaya industrial destaca la industria testil, manque numberoses veces nun tapez más que l'autoabastimientu. En Bembibre y na merindá de [[Cornatel]] ellaboraben unos paños de llienzu blanco llamaos [[bierzos]] que tovieron gran éxitu y reconocimientu y comercializaron fuera d'El Bierzu con gran demanda. Tamién destaquen les numberoses ferreríes, delles con una produción significativa que llevó a intentar producir aceru ya inclusive una fábrica d'armes, en [[1779]], en Vilafranca.
▲[[Imaxe:Escudo de los Carujo (El Bierzo).jpg|thumb|left|240px|Escudu de los [[Caruxu]]. Familia que tevo numberosos ñembros de gran enfluyencia n'autividá política y económica d'El Bierzu nos sieglos modernos, establecida nel [[Bierzu Baxu]]. Semeya tomada de la casa de los Caruxu, en [[San Llorienzu del Bierzu]] ([[Ponferrada]])]]
La sociedá taba organizada en tres estamentos: [[cleru]], [[ñobleza]] y el pueblu llanu o Estáu llanu.
El primer, el cleru, aparte de la so gran enfluyencia ideolóxica y cultural , acentuada pola so doyura padrimonial, tán exentos de pagar impuestos y la so gran cantidá proporcional, respeutu al restu de la sociedá, de presones que formen parte d'esti estamentu, unas 1000 pa caberos del [[sieglu XVIII]], refuercia'l so poder y enfluyencia.
| 