Revisión a fecha de 14:14 8 mar 2013 editar Legobot (alderique \| contribuciones) 14 841 ediciones m Bot: Migrating 213 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q228 (translate me) ← Edición más antigua		Revisión a fecha de 09:59 27 och 2013 editar desfacer Limotecariu (alderique \| contribuciones) 23 041 ediciones nueva política nos nomes de llugar; otros cambeos menores Edición más nueva →
Llinia 9: \| lema_nacional = ''Virtus Unita Fortior<br />([[Llatín]]: ''«La xunión fae la fuerza»'') \| himnu_nacional = ''[[El Gran Carlemany]]'' \| capital = [[Andorra la ~~Vieya~~Vella]] \| capital_población = 23.505 ([[2010]]) \| capital_coor_fmt = \| capital_coor = 42_30_N_1_28_E 42°30′ N 1°28′ E \| ciudá_principal = [[Andorra la ~~Vieya~~Vella]] \| idiomes_oficiales = [[Catalán]]¹<br /> \| gobiernu = [[Principáu\|Principáu ~~parlamentariu~~parllamentariu]] \| dirixentes_títulos = [[Copríncipes d'Andorra\|Copríncipe episcopal]]<br />[[Copríncipe d'Andorra\|Copríncipe francés]]<br />[[Xefe de gobiernu]] \| dirixentes_nomes = [[Joan Enric Vives Sicília]]²<br />[[François Hollande]]³<br />[[Jaume Bartumeu Cassany]] Llinia 34: \| PIB_per_cápita = US$ 43.770 \| moneda = [[Euro]] ([[ISO 4217\|€ EUR]])³ \| xentiliciu = ~~Andorranu~~andorranu, -a, -o \| horariu = [[CET]] ([[Tiempu Coordináu Universal\|UTC]]+1) \| horariu_branu = [[CEST]] ([[Tiempu Coordináu Universal\|UTC]]+2) Llinia 42: \| códigu_ISO = 020 / AND / AD \| miembru_de = [[ONU]], [[OSCE]] \| notes = ¹Tamién se ~~falan~~falen ~~castellanu~~español y francés.<br />²Obispu de la [[Seu d'Urgell]].<br />³Presidente de [[Francia]].<br />³Antes de [[1999]], el [[francu francés]] y la [[peseta]] española. Dempués de 1982 emitió a veces la so propia moneda, el [[diner]]. }} '''Andorra''' (oficialmente '''Principat d'Andorra''') ye un país [[Europa\|européu]] asitiáu nos [[Pirineos]], con llendes con [[Francia]] y [[España]] (en [[Cataluña]]). Nun tien Fuercies Armaes, siendo la so defensa responsabilidá de los países vecinos. == ~~Hestoria~~Historia == La primer vegada na ~~hestoria que~~historia qu'apaez el nome d'Andorra, alcontrámoslu ~~nún~~nun documentu de cesión del emperador '''Carlos el Calvu''', (añu [[843]]), nel que-y dexa en poder al ''Conde d'Urgell'' ''Sunifredo'' el valle d'Andorra, allugáu na comarca d'[[Urgell]]. El dominiu de los obispos d'Urgell enántase progresivamente nos [[sieglu X\|sieglos X]] y [[sieglu XI\|XI]] pelos valles d'Andorra, y van convirtiéndolos, a partir del [[sieglu XII]] nuna ''señoría episcopal''. Nel [[sieglu XII]], entama un ~~períodu~~periodu de lluches y griesques ente los obispos d'Urgell y los condes de ''Foix'' pola soberanía d'Andorra, que fina cola robla de dos pautos socesivos denomaos ''Pariatges'' El primer ''Pariatge'' foi robláu en [[1278]] por '''Pere d'Urtx''', obispu d'Urgell y '''Roger Bernat III''', ''conde de Foix'' y ''vizconde de Castellbò''. El segundu roblóse diez más sero, en [[1288]], tamién por '''Pere d'Urtx''' y '''Roger Bernat III'''. Los ''pariatges'' son unos de los documentos fundamentales na ~~hestoria~~historia d'Andorra porque afiten la coseñoría indixebrable ente l'obispu d'Urgell y el conde de Foix. Tamién fixen los tributos a pagar polos andorranos como la "quèstia", tresnen la xusticia per duana de los '''batlles''' (xueces) y nomen a los ''vegueres'' y notarios. Son instituciones qu'entá agora ~~sobroviven~~sobreviven, reformaes, nel Principáu. El día [[14 de marzu]] de [[1993]], el pueblu ~~andorrano~~andorranu ~~aprebó~~aprobó por ~~enantada~~amplia mayoría la primera ''Constitución d'Andorra'', que consagra el'l país como un ''coprincipáu parllamentariu'', un estáu de drechu, [[democracia\|democráticu]] y social. == Organización ~~políticu~~político-alministrativa == Andorra ta ~~dividía~~dividida en siete parroquies: * [[Andorra la ~~Vieya~~Vella]] * [[Canillo]] * [[Encamp]] Llinia 68: * [[Sant Julià de Lòria]] Les parroquies d'Ordino, La Massana y Sant Julià de Lòria ~~tan~~tán dividíes en ''quarts'' y la de Canillo en ''veïnats''. == Xeografía == [[Archivu:Andorra map.png\|left\|150px]] La [[superficie]] d'Andorra, encaxada na [[Península Ibérica]], ye de 468 km². Ye un país montañosu cuntando con 65 picos de más de 2.500 m d'altor sobro'l nivel del [[mar]]. El monte más altu ye'l picu de ''Comapedrosa'' con 2.942 m d'altor, que ta allugáu na cordolera de los [[Pirineos]], fincáu ente la llende hispano-francesa. Ye una rexón de picos arispios y valles enforma estrenchos au cuerren numberosos regatos d'agua que se xunen pa ensamar los ríos principales. Hai descomanaes estensiones de [[viesca\|viesques]] de [[~~pinus~~pinu\|pinos]] y [[abeduriu\|abedurios]] darréu del clima [[mediterraneu]] d'alta montaña del que gocia'l Principáu. === Clima === Andorra cunta con un [[clima mediterraneu]] d'alta montaña nel que les [[temperatura\|temperatures]] n'[[iviernu]] son cuties y en [[branu]] son dondes. Hai variaciones nel clima según l'[[altitú]] y l'orientación. El Principáu tien un porcentax mui altu de díes soleyeros y el clima ye ~~esco~~seco. La media de les mínimes añales ye de '''– 2[[Grau Celsius\|°C]]''' y la de les másimes ye de '''24[[Grau Celsius\|°C]]'''. Al atapecer ye cuando hai más precipitaciones sacantes n'iviernu que son, sobro too, de [[ñeve]]. === Relieve === El país carauterízase poles sos cumes de materiales [[Paleozoicu\|paleozoicos]], que s'~~erguen~~irguen per enriba de los 2.600 m y finen a 2.942 m cerca del [[Pla de l'Estany]] na llende hispano-francesa. L'actividá humano céntrase nel valle tresversal noreste-suroeste, que dende'l [[Puertu d'Envalira]] (2.407 m) amiya hasta los 840 m, cuando'l ríu Valira entra n'[[España]]. === Vexetación === Les [[viesca\|viesques]] ocupen les 2/5 partes del territoriu, según tres estayes altitudinales; hasta los 1.200 m, [[alguera\|algueres]] y [[carbayu\|carbayos]], hasta los 1.600-1.700 m predomina'l [[~~Pinus\|~~pinu]] montés y hasta los 2.200-2.300 m abonda'l [[pinu prietu]], sustituyíu nes cumes polos praos [[alpes\|alpinos]]. == Nacionalidaes y evolución demográfica == Llinia 108: Según el censu de [[2006]], el 36,4% de la población del país (29.535 habitantes) ye de nacionalidá andorrana, el 34,0% (27.648 hab.) ye de nacionalidá [[España\|española]], el 15,7% (12.789 hab.) ye de nacionalidá [[Portugal\|portuguesa]], el 6,3% (5.104 hab.) ye de nacionalidá [[Francia\|francesa]], y el 7,8% restante (6.156 hab.) ye d'otres nacionalidaes<ref>[http://www.estadistica.ad/indexdee.htm Estadístiques de población d'Andorra.] Ministeriu de Xusticia ya Interior d' Andorra</ref>. == Política y gobiernu<ref>Los datos recoyíos nesti apartáu tán sacaos del ''Anuario Iberoamericano 2012'' del [[Real ~~Institutu~~Instituto Elcano]] y l'[[Axencia Efe]]. Disponible en http://www.anuarioiberoamericano.es/</ref> == === Organización política === Na [[Edá Media]] el territoriu ~~que~~ qu'anguaño ye Andorra yera disputáu pol obispáu d'~~Urgel~~Urgell y los condes de Foix. Nel [[1278]] ~~roblose~~roblóse un alcuerdu pol que s'establecía la cosoberanía del conde de Foix (que los sos ~~derechos~~drechos tienlos anguaño'l presidente de Francia) y l'obispu d'~~Urgel~~Urgell. Los titulares de los dos cargos son nominalmente, y col títulu de copríncipes, los xefes d'Estáu d'esti país pirenaicu. Andorra, sicasí, ye un país independiente que, tres entamar un procesu de reforma constitucional en [[1981]], aprobó en referéndum el [[14 de marzu]] de [[1993]] la constitución democrática actualmente vixente. Nella reconócense la soberanía popular, el ~~derechu~~drechu d'asociación y el de creación de partíos políticos. El poder executivu ye'l gobiernu (''Govern''), formáu por un xefe de gobiernu (''cap de govern''), ~~elexíu~~elixíu pol ''Consell General'' (Conseyu Xeneral), y los sos ministros. El citáu ~~Conseyu (~~''Consell General)'' ye'l muérganu llexislativu; ye un ~~parlamentu~~parllamentu unicameral, formáu por 28 miembros ~~elexíos~~elixíos pa cuatro años y presidíu pol síndicu y el subsíndicu xenerales (''síndic general'' y ''subsíndic general''). El poder xudicial ta representáu pol Conseyu Superior de la Xusticia, y el poder municipal exércenlu los comunes, muérganos de representación y alministración de les parroquies andorranes, d'estructura y atribuciones asemeyadas a les de los conceyos españoles. === Gobiernu === Los copríncipes, xefes del estáu andorranu, son [[Joan Enric Vives i Sicilia]], obispu d'~~Urgel~~Urgell, y el presidente francés [[François Hollande]]. El xefe de gobiernu ye Antoni Martí Petit, y los cabezaleros del Conseyu Xeneral son el síndicu Vicenç Mateu Zamora y la subsíndica Mònica Bonell Tuset. Los miembros del gabinete ministerial son: * Finances y Función Pública: Jordi Cinca Mateos. * Economía y Territoriu: Jordi Alcobé Font. Llinia 133: * Los Verdes d'Andorra, que la so principal cabezalera ye Isabel Lozano. El sindicatu mayoritariu nel país ye la ~~Unión~~''Unió Sindical d'Andorra'', que tien como secretariu xeneral a Gabriel Ubach. == Llingües == Llinia 163: {{Commons\|Category:Andorra\|Andorra}} * [http://micg.ad/ Consell General] * [http://www.esglesiacatolica.ad/menu_esp.htm Obispáu d'~~Urgel~~Urgell n'Andorra] * [http://www.andorra.ad/cast/home/index.htm Portal oficial d'Andorra] * [http://www.govern.ad/portal_del_govern.htm Sitiu oficial del ~~gobiernu~~Gobiernu d'Andorra] (en catalán) * [http://www.coprince-fr.ad/ Páxina del copríncipe francés] (en catalán y francés)

Diferencies ente revisiones de «Andorra»