Diferencies ente revisiones de «Topeka (Kansas)»
Contenido eliminado Contenido añadido
m Bot: Migrating 3 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q41057 (translate me) |
Sin resumen de edición |
||
Llinia 1:
[[Archivu:
'''Topeka''' ye la capital del estáu de [[Kansas]], nos [[Estaos Xuníos]], y sé alministrativa del condáu de Shawnee. Asitiada a la vera'l [[ríu Kansas]], na fastera nororiental del estáu homónimu, tenía en [[2010]] ([[U.S. Census Bureau]]) una población de 127.473 habitantes. La so área estadística metropolitana, que compriende los condaos de Shawnee, Jackson, Jefferson, Osage y Wabaunsee, tenía nesi añu 233.870 habitantes.
El significáu del so nome ye desconocíu; créese que procede de los idiomes falaos polos Kansa y los Ioway. Como topónimu la primer vez que se menciona ye en [[1826]], cuando ye recoyíu como'l nome que-y dan los Kansa al ríu Kansas. Los fundadores de la ciudá escoyeron el nome en 1855 porque yos paecía orixinal y eufónicu. Concretamente, atribúyese-y al mestizu Kansa Joseph James, nomáu Jojim, la suxerencia del nome.
[[Archivu:Topeka, Kansas.JPG|270px|right|thumb|Vista del Distritu financieru (downtown)|downtown de Topeka]]
==Xeografía y clima==
La ciudá de Topeka asiéntase nes dos orielles del ríu Kansas aprosimadamente 96 km ríu arriba del puntu nel que'l ríu Kansas desemboca nel [[ríu Missouri]]. Amás, hai dos afluentes del ríu Kansas, los regatos Soldier y Shunganunga, que traviesan la ciudá. Esta asitiase nuna vega arrodiada por colines suaves, na zona de transición ente'l clima continental húmedu y el subtropical húmedu, con branos cálidos y húmedos y iviernos fríos y con poques precipitaciones. Añalmente hai más de 40 díes nos que la temperatura pasa de los 32ºC, y 21 nueches nes que la temperatura baxa perbaxu los 0ºC. Les precipitaciones añales medies son de 930 mm, siendo los meses d'abril a xunu los que más lluvia traen, bien de veces en forma de tormentes. Hai 100 díes de lluvia al añu, y 13 de ñeve, que por embargu cai en poca cantidá y nun cuaya poles característiques del iviernu de Kansas, secu y soleáu.
==Historia<ref>Los datos d'esti apartáu tán sacaos del llibru ''Cities of the United States, 5th edition''. Thomson Gale, Detroit, 2006</ref>==
Foi la xuntura de dos movimientos históricos decimonónicos la que fizo nacer la ciudá de Topeka: la llucha escontra la esclavitú y la espansión de los Estaos Xuníos hacia l'Oeste que permitió'l ferrocarril. Primero de que la frontera de Kansas fora abierta pol gobiernu federal a los colonos los primeros descendientes d'europeos que s'asentaran no qu'anguaño ye Topeka foron los hermanos Pappan, francucanadienses. Caún d'ellos casose con una muyer de la tribu Kaw en [[1842]], y dempués abrieron un serviciu de tresporte fluvial pel ríu Kaw. El ferry tuvo qu'interrumpir la so actividá en [[1857]] cuando los constructores d'una ponte sobro'l ríu nun ficieron casu a los nativos de la zona, qu'insistieron en que les pontes asentaes a la vera'l ríu nun diben aguantar les sos crecíes, y la ponte esbarrumbó al añu siguiente.
El coronel Cyrus K. Holliday, de [[Pennsylvania]], aportó al territoriu de Kansas en [[1854]] con perres d'inversores de la costa este pa facer un ferrocarril. Caminó, con otros pioneros, dende Kansas City hasta Lawrence, onde aconceyó col doctor Charles Robinson, axente d'una organización antiesclavitú, y-y desplicó'l so plan. Siguieron camín hasta Tecumseh, pero los dueños d'aquelles tierres queríen-yos munchu dineru pol terrenu que pidía Holliday, y este coló a un llugar a unos ocho quilómetros de Tecumseh, a la vera´l ríu, ú mercó tierra a Enoch Chase, que la comprara primero a los Kaws. Holliday formó una compañía y autonomose presidente d'ella, con Chase y los pioneros que lu acompañaben como accionistes. Quixo nomar la nueva ciudá como Webster, n'honor de Daniel Webster, pero los demás prefirieron un nome llocal, y-y punxeron Topeka a la nueva ciudá, que foi incorporada como tal el [[14 de febreru]] de [[1857]] con Hollyday como alcalde.
[[Imaxe:Topeka Capitol 01.jpg|right|thumb|250px|Capitoliu estatal de Kansas]]
El territoriu de Kansas organizose como un estáu y aprobó la so Constitución en Wyandotte (anguaño [[Kansas City, Kansas|Kansas City]]), y foi almitíu na Xunión en [[1861]]. Esa constitución establecía que la capitalidá había dedicise por elección y el doctor Robinson, nuevu gobernador estatal, puxó por Topeka en cuenta de [[Lawrence, Kansas|Lawrence]] como la nueva capital. Tamién sofitó'l desarrollu del ferrocarril ''Atchison, Topeka & Santa Fe Railway System'', qu'entamó a espandise hacia l'oeste en [[1869]]. Holliday convirtiose nel primer presidente d'esta compañía, que tenía la so sé y los talleres en Topeka y que fizo posible que la población de la ciudá pasara de tener 700 habitantes en 1862 a 5.000 en 1870.
Nel [[sieglu XX]] la ciudá fízose conocida internacionalmente como sé de Menninger, una organización ensin ánimu de lucru dedicada al estudiu de les enfermedaes mentales que foi fundada pol doctor Karl Menninger y so pa, el doctor Charles F. Menninger. Na década de 1920 los Menningers abrieron una clínica psiquiátrica, y esta convirtiose en 1938 nel ''Topeka Institute of Psychoanalysis''. Atribúyese-yos a los Menninger la introducción de la psiquiatría nos Estaos Xuníos. La so fundación trabayó en Topeka hasta [[2003]], añu nel que ''The Menninger Clinic'' coló pa [[Houston]].
==Economía==
La condición de capital estatal de la ciudá fai que l'estáu de Kansas, colos sos 8.400 trabayadores, seya'l mayor empleador de la ciudá. De magar, namái ún de cada cinco trabayadores de la ciudá trabaya pal gobiernu estatal. Casi un cuartu d'ellos trabaya nos sectores sanitariu, educativu y de servicios sociales, y un 11,5% nel comerciu y un 9% na industria. Dientro d'ella destacan el sector alimentariu, l'editorial y el de la fabricación de neumáticos.
== Enllaces esternos ==
{{en}} [http://www.topeka.org Páxina web oficial de la ciudá]
==Referencies==
<references />
{{entamu}}
| |||