Diferencies ente revisiones de «Guatemala»
Contenido eliminado Contenido añadido
cambios pola nueva política nos exónimos |
+pequenu testu (Hestoria) |
||
Llinia 48:
== Hestoria ==
Guatemala ta asitiada dientro de la área xeográfica conocida como [[Mesoamérica]]. Dientro de les sos llendes territoriales desenvolviéronse delles cultures. Ente elles la [[Civilización Maya]] que foi notable por llograr un complexu desenvolvimientu social.
La Civilización Maya sobresalió en delles disciplines científiques tales como l'[[arquitectura]], la escritura, un avanzáu cálculu del tiempu per mediu de les [[matemátiques]] y l'[[astronomía]]. El [[calendariu maya]] que según el historiadores, yera más precisu qu'el [[calendariu gregorianu]] qu'utilizamos anguaño.
Yeren cazadores, llabradores, practicaben la [[pesca]], adomaben animales como pavos y coríos; tresportar en canoes pa salear pelos ríos y pa viaxar a les isles cercanes.
Tamién destacaron na [[pintura]], la [[escultura]], la [[orfebrería]] y la [[metalurxa]] del cobre, texíen l'algodón y la fibra de agave, desenvolvieron el más completu sistema de [[escritura]] n'América prehispánica, ente los deportes que practicaben destácase'l [[xuegu de pelota mesoamericano|xuegu de pelota]], que mas qu'un xuegu yera una ceremonia.
El so desenvolvimientu n'inxeniería foi monumental, construyeron grandes metrópolis dende'l períodu Pre-Clásicu tales como los sitios de [[Ruines de San Bartolo|San Bartolo]], [[Cival]], [[Nakbé]], [[El Mirador (ciudá maya)|El Mirador]], na [[Cuenca del Mirador]], [[Uaxactún]], [[Tikal]], [[Ceibal]], [[Ríu Azul (xacimientu)|Ríu Azul]], [[Yaxhá]], [[Dos Piles]], [[Cancuén]], [[Machaquilá]], [[Aguateca]], nes tierres baxes del Norte, asitiaes nel departamentu de [[Petén]] y [[Kaminal Juyú]], nes tierres altes del altiplanu central, según [[Takalik Abaj]] nel departamentu de [[Retalhuleu]], asitiáu na zona costera del Océanu Pacíficu.
A la llegada de el españoles al so territoriu, en 1524, los mayes del [[Cultura mayaPeríodu Clásicu|períodu clásicu]] (alredor del 800 d. C.) atopar nun períodu de decadencia. Los sos descendientes (provenientes de [[Tollan-Xicocotitlan|Tula]]) atopábense estremaos nun bon númberu de señoríos y/o ciudaes-tao como:
* [[Utatlán]] o '''[[Q'umarkaj]]''' capital de los [[Quiché (etnia)|Ki'che']],
* [[Iximché]], capital de los [[Kakchikel]],
* [[Zaculeu]] o Saqulew, capital de los [[Mames]],
* [[Mixco Viejo]], capital de los [[Pokomames]],
* [[Chuitinamit]], capital de los [[Tz'utujil]]
Estes ciudaes lluchaben ente sigo, lo cual foi perbién aprovecháu polos españoles pa llograr una conquista con relativa facilidá.
== Política y gobiernu<ref>Los datos recoyíos nesti apartáu tán sacaos del ''Anuario Iberoamericano 2012'' del [[Real Institutu Elcano]] y l'[[Axencia Efe]]. Disponible en http://www.anuarioiberoamericano.es/</ref> ==
| |||