Aix-en-Provence
Aix-en-Provence, o Aix en Provenza (
[ɛksɑ̃pʁɔˈvɑ̃s] (?·i), occitanu: Ais de Provença y Ais de Prouvènço en grafía mistraliana), ye una ciudá francesa, antigua capital de la rexón histórica de Provenza. Pertenez al área urbana de Marsella, que ye la tercera del país. Ye una de les subprefeutures del departamentu de Boques del Ródano, na rexón de Provenza-Alpes-Costa Azul.
 Aix-en-Provence | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  Francia | ||||
| Organización territorial | Francia metropolitana | ||||
| Rexón |  Provenza-Alpes-Costa Azul | ||||
| Departamentu | Bocas del Ródano (es)  | ||||
| Distritu | Distrito de Aix-en-Provence (es) | ||||
| Cantón | Cantón de Aix-en-Provence-Noreste (es) | ||||
| Tipu d'entidá | comuña de Francia | ||||
| Alcaldesa d'Aix-en-Provence | Maryse Joissains-Masini | ||||
| Nome oficial |
Aix-en-Provence (fr)[1] Ais de Provença (oc) Aix (fr) | ||||
| Nome llocal | Aix-en-Provence (fr)[2] | ||||
| Nomatu | Florence provençale (fr)[3] | ||||
| Códigu postal |
13080, 13090, 13100, 13290 y 13540 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 43°31′40″N 5°26′44″E / 43.5278°N 5.4456°E | ||||
  Aix-en-Provence Aix-en-Provence (Francia)  | |||||
| Superficie | 186.08 km² | ||||
| Altitú | 173 m | ||||
| Llenda con | |||||
| Demografía | |||||
| Población |
147 478 hab. (1r xineru 2021) - 67 489 homes (2017) - 74 993 muyeres (2017) | ||||
| Porcentaxe |
100% de Cantón de Aix-en-Provence-Noreste (es) 100% de Distrito de Aix-en-Provence (es) 100% de Bocas del Ródano (es) 2.88% de Provenza-Alpes-Costa Azul 0.23% de Francia metropolitana 0.22% de Francia | ||||
| Densidá | 792,55 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria |
UTC+01:00 (horariu estándar) UTC+02:00 (horariu de branu) | ||||
| Llocalidaes hermaniaes |
Bath, Baton Rouge, Cartago (es) , Coímbra, Coral Gables (es) , Filadelfia, Granada, Oujda. المغرب, Perugia, Tübingen, Ashkelon, Baalbek, Bamaku, prefeutura de Kumamoto y Pécs
| ||||
| aixenprovence.fr | |||||
 | |||||
Ciudá termal, Aix-en-Provence ye una ciudá turística, conocida pola so autenticidá, el so patrimoniu arquiteutural ricu y los sos festivales d'arte llírico.
Xeografía editar
Aix-en-Provence ta asitiada a un altor de 173 m sobre'l nivel del mar, del cual falta unos 30 km. La superficie total de la comuña de Aix-en-Provence ye de 18 608 hectárees[4] siendo, d'esta forma, la decimoquinta comuña más estensa de la Francia continental.
Llocalización editar
Ta enclavada nuna depresión formada pol ríu Arc y el regueru de la Torse, a unos 15 km al oeste del monte Sainte-Victoire y a unos 30 km al norte de Marsella, formando, xunto a ésta, una vasta aglomeración demográfica de más d'un millón d'habitantes.
Clima editar
Aix-en-Provence tien un clima mediterraneu: branos templaos y soleyeros, iviernos frescos y temperatures nidies en primavera y seronda. Les temperatures bazcuyen ente los 5 °C en xineru y en redol a los 22 °C en xunetu, anque s'algamaron cifres negatives pel iviernu: (-8,5 °C y -12 °C en febreru de 2005) y desaxeradamente elevaes (más de 40 °C) pel branu.
El permediu añal de díes de sol ye de 300, ente que la media de díes lluviosos ye d'unos 91.
Una y bones la ciudá ta enclavada nuna cuenca formada pel ríu Arc, a una altitú menor que les contornes aledañas, l'aire caliente queda conteníu ensin apenes posibilidá de circulación. La influyencia del Mistral produz dacuando raches de vientos y umbaes.
Demografía editar
| 1793 | 1800 | 1806 | 1821 | 1831 | 1836 | 1841 | 1846 | 1851 | 1856 | 1861 | 1866 | 1872 | 1876 | 1881 | 1886 | 1891 | 1896 | 1901 | 1906 | 1911 | 1921 | 1926 | 1931 | 1936 | 1946 | 1954 | 1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 | 2006 | 2007 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 27 000 | 21 009 | 21 960 | 22 412 | 22 575 | 24 660 | 26 698 | 27 280 | 27 255 | 26 136 | 27 659 | 28 152 | 29 020 | 28 693 | 29 257 | 29 057 | 28 357 | 28 913 | 29 418 | 29 829 | 29 836 | 29 983 | 35 106 | 38 332 | 42 615 | 46 053 | 54 217 | 67 943 | 89 566 | 110 659 | 121 327 | 123 842 | 133 018 | 139 800 | 143 404[4][5] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Pa los censos de 1962 a 1999 la población llegal correspuende a la población ensin duplicidaes (Fonte: INSEE [Consultar]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Historia editar
Aix-en-Provence foi fundada'l 123 e.C. pol cónsul romanu Cayo Sextio Calvino, que-y punxo'l nome de Aquae Sextiae. En 102 e.C. tuvo llugar la batalla de Aquae Sextae ente tropes romanes al mandu de Cayo Mario contra les tribus invasores de los ambrones y teutones, na que'l xeneral romanu impúnxose espectacularmente con tan solo 37 000 homes a más de 100 000 xermanos.
Nel sieglu IV foi nomada capital de la Narbonensis Secunda. Más tarde, en 477, foi ocupada polos visigodos. En 731 foi afarada polos árabes. Finalmente, en 1487 pasó a la Corona de Francia.
Tamién foi sede del Parllamentu de 1501 a 1793.
Cultura editar
Edificios relixosos editar
- Catedral del Saint-Sauveur: Catedral gótica na rue J. de la Roque, frente a la Universidá.
Foi construyida ente los sieglos V y XVIII, lo cual manifiéstase na ausencia d'homoxeneidá estética na fachada principal, influyida poles corrientes arquiteutóniques de los sieglos XII a XVI. Presenta un pimpanu campanariu octogonal construyíu en dos cuerpos ahusados, que data de 1323. L'interior presenta tres naves: una románica, una barroca y una gótica.
La obra artística más importante de la catedral ye'l Triptyque du Buisson ardent (Trípticu de los artos encesos) de Nicolas Froment. Importantes tapices como Vie de la Vierge et de Jesus, de finales del sieglu XV; del mesmu periodu data'l Retable de la Légende Saint Mitre. Destaca la falsa caxa d'órganu pintada en relieve frente a l'auténtica. Significativu bautisteriu prerrománicu. El claustru de la catedral ta consideráu una de les xoyes del Románicu en Provenza.
- Ilesia de Saint-Jean-de-Malte.
- Monesteriu del Saint-Sauveur
- Ilesia de Notre-Dame de la Seds.
- Ilesia del Saint-Esprit
- Ilesia de la Madeleine (1691), fachada de 1855
Otres construcciones editar
- Place des Quatre-Dauphins: (Plaza de los cuatro delfines), construyida en 1667.
Asitiada na confluencia de les cais rue du 4 Septembre y rue Cardinale. Destaca pola so fonte decorada con cuatro escultures de delfines coles aletes llevantaes. Ta arrodiada de casones, como la de Boisgelin, que data del sieglu XVII.
- Fonte de la Rotonda (1860)
- Conceyu (1562)
- Torre del Reló (1511)
- Fonte d'agua caliente (1734)
- Fonte del Rei Renato (1824)
- Plaza Albertas
- Ponte de Saint-Pons, Ponte des Trois-Sautets
- Numberosos hoteles, como'l Hotel d'Estienne-de-Saint-Jean
- El Pabellón negru, anguaño Centru Nacional de Danza.
Museos, coleiciones y biblioteques editar
- Muséu de les Tapiceríes
- Muséu Granet
- Muséu du Vieil-Aix
- Fundación Vasarely
- Cité du Livre
- Muséu d'historia natural de Aix-en-Provence
Cais editar
Aix-en-Provence ye, amás, sede d'un arzobispáu, en que'l so patiu celebrar añalmente'l reconocíu Festival Internacional d'arte llírico de Aix-en-Provence.
Deporte editar
El principal equipu deportivu de la ciudá ye Pays d'Aix, que compite na Lliga de Francia de Balonmano.
Educación editar
Grandes escueles editar
Una de les más vieyes escueles de la ciudá ye Arts et Métiers ParisTech (ENSAM), una gran escuela d'inxeniería. Ta asitiada nel centru dende 1843.
Instituciones universitaries editar
- Universidá de Aix-Marseille I.
- Universidá de Aix-Marseille II.
- Universidá de Aix-Marseille III.
- Institutu d'Estudios políticos de Aix-en-Provence.
Personaxes editar
Nacíos na ciudá editar
- Michel Adanson, botánicu.
- Paul Aubert, escultor.
- Jassuda Bédarride, xuez.
- Jean-Baptiste de Boyer, Marquis d'Argens, escritor y filósofu.
- Bruni d'Entrecasteaux (1739-93), marín y esplorador de les costes de Nueva Zelanda, Nueva Caledonia, Tonga y parte de la mariña australiana.
- André Campra, compositor.
- Arnaud Clément, xugador de tenis.
- Paul Cézanne, pintor.
- Luc de Clapiers, marqués de Vauvenargues, escritor y filósofu.
- Yta Farrow, cantante.
- Hélène Grimaud, pianista.
- San Eugenio de Mazenod, obispu de Marsella ente 1837 y 1861, y fundador de los Misioneros Oblatos de María Inmaculada.
- Rémi Pauriol, ciclista.
- Christophe Pelinq, autor de cómics.
- Thylane Blondeau, modelu y actriz.
Moraron na ciudá editar
- Émile Zola (1840-1902) creció en Aix-en-Provence y foi compañeru de colexu y gran amigu de Paul Cézanne.
- Darius Milhaud, compositor.
- Victor Vasarely (1906-1997), pintor francés d'ascendencia húngara.
- Blaise Cendrars
- Nina Simone
- Minoru Mochizuki
Hermanancies editar
- Ascalón, Israel.
- Bath, Reinu Xuníu.
- Baton Rouge, Estaos Xuníos.
- Cartago, Tunicia.
- Coímbra, Portugal.
- Coral Gables, Miami, Estaos Xuníos.
- Filadelfia, Estaos Xuníos.
- Foshan, China.
- Granada, España .
- Macáu, China.
- Perusa, Italia.
- Uxda, Marruecos.
- Tubinga, Alemaña.
Referencies editar
- ↑ «code officiel géographique». Consultáu'l 6 xineru 2019.
- ↑ «Q24505390» (en rusu). Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary. Volume XL, 1904.
- ↑ URL de la referencia: https://www.tf1info.fr/societe/a-la-decouverte-d-aix-en-provence-la-florence-provencale-2051932.html.
- ↑ 4,0 4,1 Error de cita: La etiqueta
<ref>nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaescass - ↑ INSEE (ed.): «Populations légales en vigueur à compter du 1er janvier 2010». Consultáu'l 20 de xunu de 2010.
Enllaces esternos editar
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Aix-en-Provence.- Aix-en-Provence na Guía de La Provenza.
- Aix-en-Provence
Datos: Q47465- Multimedia: Aix-en-Provence
