Wikipedia

Fundación Nobel

La Fundación Nobel (en suecu: Nobelstiftelsen) ye una institución privada fundada'l 29 de xunu de 1900, que tien la finalidá de remanar les finances y encargase de l'alministración de los premiu Nobel,[1] pero nun ta arreyada nel procesu de selección de los gallardoniaos.[2] La creación d'esta fundación basar na última voluntá d'Alfred Nobel, inventor de la dinamita,[3] quien espresó nel so testamentu'l deséu de que'l so dineru fuera usáu pa crear premios de Física, Química, Paz, Fisioloxía o Medicina y Lliteratura.[4][5] La fundación tamién se fai cargu d'entamar los Simposios Nobel, una serie de conferencies onde s'alderiquen meyores científiques relevantes y temes d'importancia cultural o social.

Fundación Nobel
organización
Llocalización
PaísBandera de Suecia Suecia
Provincies[[Provincia d'Estocolmu|{{{2}}}
Conceyu[[d:Special:EntityPage/Q506250|{{{2}}}
Sede Estocolmu
Direición Suecia
Forma xurídica fundación
Historia
Fundación29 xunu 1900
Fundador Ragnar Sohlman
Rudolf Lilljeqvist
Orixe del nome Alfred Nobel
Varios
Premios
Web oficial
Cambiar los datos en Wikidata
Al centru, l'edificiu onde s'alluguen les oficines de la Fundación Nobel en Estocolmu, Suecia.

Historia editar

Artículu principal: Alfred Nobel
 
Semeya de Alfred Nobel orixinal de Gösta Florman

Alfred Bernhard Nobel nació'l 21 d'ochobre de 1833 en Estocolmu, Suecia, foi químicu, inxenieru, innovador, fabricante d'armamentos ya inventor de la dinamita. Yera propietariu de Bofors, una importante empresa fabricante d'armamentu que orixinalmente dedicar a la manufactura d'aceru y fierro. Rexistró un total de 355 patentes distintes, la más famosa d'elles foi la dinamita, y amasó una considerable fortuna personal gracies principalmente a esta postrera.[6] Morrió d'un accidente cerebrovascular en 1896,[7] na so villa de Sanremo, Italia, onde pasó los últimos años de la so vida.[8][9][4]

Pa sorpresa de munchos,[9] Nobel espresó nel so testamentu'l deséu de que'l so dineru fuera usáu pa crear premios de Física, Química, Paz, Fisioloxía o Medicina y Lliteratura.[4][5] Anque a lo llargo de la so vida redactó dellos testamentos, el postreru foi escritu pocu más d'un añu antes de la so muerte y robláu nel Club Suecu-Noruegu de París el 27 de payares de 1895.[10] Nél, Nobel mandó'l 94% de los sos activos totales, 31 millones de corones sueques, pa establecer y dotar los cinco premiu Nobel.[11]

La totalidá de los mios bienes realizables restantes va tratar de la siguiente manera:
El capital va ser invertíu polos mios albacees en valores seguros y va constituyir un fondu, los interéses van distribuyise añalmente en forma de premios a quien, mientres l'añu anterior, otorgaren el mayor beneficiu a la humanidá. Dichos interéses van estremar en cinco partes iguales que se van distribuyir de la siguiente manera: una parte a la persona que realizara'l descubrimientu o inventu más importante dientro del campu de la Física; una parte a la persona que fixera'l descubrimientu o meyora química más importante; una parte a la persona qu'efectuara'l descubrimientu más importante dientro de los dominios de la Fisioloxía o la Medicina; una parte a la persona que produxera, nel campu de la lliteratura, la obra más destacada d'enclín idealista; y una parte a la persona que realizara'l más grande o meyor trabayu pa llograr la fraternidá ente les naciones, l'abolición o amenorgamientu d'exércitos permanentes y pa la celebración y promoción de congresos de paz.
 
Testamentu de Alfred Nobel, 25 de payares de 1895
Los premios de Física y Química van ser concedíos pola Academia Sueca de Ciencies; aquellos pa trabayos fisiolóxicos o médicos pol Institutu Karolinska n'Estocolmu; los de lliteratura pola Academia d'Estocolmu; y los de los campeones de la paz por un comité de cinco persones que va ser escoyíu pol Parllamentu noruegu. Ye'l mio deséu espreso, que na concesión de los premios nun se va tener nenguna considerancia a la nacionalidá de los candidatos, por que los más dignos reciban el premiu sían escandinavos o non.
Testamentu de Alfred Nobel.[9][12]

Los executores del so testamentu fueron Ragnar Sohlman y Rudolf Lilljequist, que crearon la Fundación Nobel col fin de xixilar el manexu de la fortuna de Nobel y entamar los premios.[2] Anque les disposiciones del testamentu crearon los premios, el plan taba incompletu y por cuenta de diverses torgues tomó cinco años crear la Fundación Nobel y otorgar los primeros premios el 10 d'avientu de 1901, unu de los primeros receptores foi Wilhelm Conrad Röntgen.[9][13][14] Al 31 d'avientu de 2010, los activos controlaos pola Fundación Nobel xubíen a 3151 millones de corones sueques (aproximao $465 millones de dólares).[8][15]

Establecimientu, finances y organización editar

La Fundación Nobel foi establecida como una organización privada'l 29 de xunu de 1900, específicamente col fin de remanar les finances y l'alministración de los premios Nobel,[16] sobre la base de la última voluntá y testamentu de Alfred Nobel.[3] Nel so tiempu, el testamentu causó enforma escepticismu y crítica, polo que la so execución nun foi aprobada pol Storting hasta'l 26 d'abril de 1897.[17] Poco dempués, el parllamentu designó a los miembros del Comité Noruegu del Nobel que diba conceder el premiu de la Paz. Fueron siguiéndo-y les demás organizaciones encargaes d'apurrir los premios; l'Institutu Karolinska el 7 de xunu, l'Academia Sueca el 9 de xunu y la Real Academia Sueca de Ciencies el 11 de xunu.[18][19] Más palantre, la Fundación Nobel trató de llegar a un alcuerdu sobre les directrices de cómo tenía de concedese'l Premiu Nobel. En 1900, los acabante crear estatutos de la Fundación Nobel fueron promulgaos pol rei Óscar II.[9][2] En 1905 foi eslleida la Unión ente Suecia y Noruega lo que significó que la responsabilidá pa la concesión de los premios Nobel estremar ente los dos países. Noruega, per mediu del Comité Noruegu del Nobel convertir na responsable d'otorgar el premiu de la Paz, ente que Suecia convertir na responsable d'otorgar los otros premios.[2][17]

De conformidá col testamentu de Nobel, la principal xera de la fundación ye alministrar la fortuna que dexó,[8][2] otra xera importante ye la de representar el Premiu Nobel ante'l mundu, faese cargu d'actividaes informales y de les cuestiones rellacionaes cola concesión de los premios. La fundación nun ta arreyada de nenguna manera nel procesu de selección de los gallardoniaos.[2][20] En munchos sentíos la fundación ye similar a una empresa d'inversiones qu'invierte dineru de diverses maneres col fin de crear una sólida base de financiamiento pal premiu y les actividaes alministratives. Dende 1946, la fundación ta exenta de too impuestu en Suecia y, dende 1953, ta exenta d'impuestos d'inversión nos Estaos Xuníos.[21] A partir de la década de 1980, les inversiones de la fundación empezaron a ganar más dineru qu'antes. A empiezos de los años 1980, el dineru dau col premiu yera de 1 millón de corones; pa 2011, el dineru del premiu amontara a 10 millones de corones sueques.[17][22]

Acordies colos estatutos, la fundación tien de constar d'una xunta con sede n'Estocolmu y tar formada por cinco homes. El presidente de la xunta tien de ser nomáu pol rei mientres sesión del conseyu.[23] Los otros cuatro miembros son nomaos polos fideicomisarios de les instituciones qu'axudiquen el premiu. La primer xera de la xunta yera escoyer un direutor executivu d'ente los sos miembros. El rei, mientres sesión de conseyu, tenía de nomar un direutor axuntu y dos diputaos d'ente los demás miembros. Sicasí, dende 1995, tolos miembros de la xunta fueron escoyíos pol patronatu, amás, el direutor executivu y el direutor axuntu son nomaos pola mesma xunta.[23] Amás de la xunta, la Fundación Nobel ta compuesta poles instituciones que dean el premiu (la Real Academia Sueca de Ciencies, l'Asamblea Nobel del Insituto Karolinska, l'Academia Sueca y el Comité Noruegu del Nobel), el alministradores d'estes instituciones y el auditores.[17][23]

Simposios Nobel editar

En 1965, la fundación empecipió los Simposios Nobel, un programa de conferencies dedicáu a aquelles árees de les Ciencies onde se tán produciendo meyores o que trata temes de principal importancia cultural o social».[24] Los simposios cubrió temes tales como les prostaglandinas, cinética química, diabetes mellitus, teoría de cuerdes, la cosmoloxía y la Guerra Fría na década de 1980.[25] El comité de los Simposios Nobel ta conformáu por miembros de los comités Nobel de Química, Lliteratura, Paz, Física y Fisioloxía o Medicina; el comité del premiu d'Economía; la Fundación del Tricentenario del Bancu de Suecia; y la Fundación Wallenberg.[24]

Referencies editar

  1. ↑ Lemmel, Birgitta (29 de xunu de 2000). «The Nobel Foundation: A Century of Growth and Change» (inglés). Nobel Foundation. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 «Nobel Prize» (2007) en Encyclopædia Britannica (n'inglés). Consultáu'l 15 de xineru de 2009 (según l'orixinal) en Encyclopædia Britannica Online:
    Dempués de la muerte de Nobel, creóse la Fundación Nobel pa llevar a cabu les disposiciones del so testamentu y alministrar los sos fondos. Nel so testamentu, axustara que cuatro instituciones distintos: trés sueques y una noruega — teníen d'otorgar los premios. Dende Estocolmo, la Real Academia Sueca de Ciencies da los premios de Física, Química y Economía, l'Institutu Karolinska confier el Premiu de Fisioloxía o Medicina y l'Academia Sueca da'l premiu de Lliteratura. El Comité noruegu del Nobel en Oslo, confier el premiu de Paz. La Fundación Nobel ye'l propietariu llegal y l'alministrador de los fondos y sirve como organismu alministrativu común de toles instituciones que dean el premiu, pero nun s'ocupa de les deliberaciones o decisiones, que fuelguen puramente nos cuatro instituciones.
  3. ↑ 3,0 3,1 «The Nobel Foundation» (inglés). Nobel Foundation. Consultáu'l 5 de mayu de 2012. «La Fundación Nobel ye una institución privada fundada en 1900, en base al testamentu de Alfred Nobel. La Fundación xestiona los activos disponibles al traviés d'esti testamentu pa la concesión del Premiu Nobel de Física, Química, Fisioloxía o Medicina, Lliteratura y Paz. Representa a les instituciones Nobel externamente y faise cargu de les actividaes informatives y los arreglos qu'arrodien la presentación del Premiu Nobel.»
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «History - Historic Figures: Alfred Nobel (1833-1896)» (inglés). BBC. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  5. ↑ 5,0 5,1 «Guide to Nobel Prize» (inglés). Britannica.com. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  6. ↑ «Biography of Alfred Nobel - Succeed through Studying Biographies» (inglés). School for Champions (8 de siciembre de 2001). Archiváu dende l'orixinal, el 14 de marzu de 2012. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  7. ↑ «Alfred Nobel (1833 - 1896) - Find A Grave Memorial» (inglés). Findagrave.com. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Frängsmyr, Tore (2 d'ochobre de 2009). «Alfred Nobel» (inglés). Sweden SE. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 AFP (5 d'ochobre de 2009). «Alfred Nobel's last will and testament» (n'inglés), The Local. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  10. ↑ Von Eüler, U.S. (xunu de 1981) «The Nobel Foundaion and its Role for Modern Day Science Archiváu el 14 de xunetu de 2011 na Wayback Machine.». (n'inglés) Die Naturwissenschaften. Consultáu 5 de mayu de 2012.
  11. ↑ «The Will of Alfred Nobel» (n'inglés). Nobelprize.org. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  12. ↑ Alfred Nobel. «Alfred Nobel's Will» (n'inglés). Nobelprize.org. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  13. ↑ «All Nobel Laureates» (inglés). Nobelprize.org. Archiváu dende l'orixinal, el 6 d'ochobre de 2012. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  14. ↑ «First Nobel Prizes: December 10, 1901» (n'inglés) This Day in History (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión)., The History Channel. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  15. ↑ «Financial Management» (n'inglés). Nobelprize.org. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  16. ↑ Lemmel, Birgitta (29 de xunu de 2007). «The Nobel Foundation: A Century of Growth and Change» (inglés). Nobel Foundation. Archiváu dende l'orixinal, el 26 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 «The Nobel Foundation - History» (inglés). Nobelprize.org. Archiváu dende l'orixinal, el 12 de xunu de 2008. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  18. ↑ «Nobel Prize History —» (inglés). Infoplease.com (13 d'ochobre de 1999). Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  19. ↑ Encyclopædia Britannica. «Nobel Foundation (Scandinavian organization) - Britannica Online Encyclopedia» (inglés). Britannica.com. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  20. ↑ Feldman, Burton (2001). The Nobel Prize: A History of Genius, Controversy, and Prestige (n'inglés). Arcade Publishing. ISBN 9781559705929.
  21. ↑ «The Nobel Foundation - Financial Management» (inglés). Nobelprize.org (31 d'avientu de 2008). Archiváu dende l'orixinal, el 16 de xunetu de 2008. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  22. ↑ «The Nobel Prize Amounts» (n'inglés). Nobelprize.org. Consultáu'l 5 de mayu de 2011
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 «Statutes of the Foundation» (inglés). Nobel Prize.org. Archiváu dende l'orixinal, el 13 de xunu de 2008. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  24. ↑ 24,0 24,1 «Nobel Symposia» (inglés). Nobel Foundation. Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.
  25. ↑ «Complete List of Nobel Symposia from 1965 - present» (inglés). Nobel Foundation. Archiváu dende l'orixinal, el 14 de mayu de 2007. Consultáu'l 5 de mayu de 2012.



 
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Fundación_Nobel&oldid=4133291»