Guerra d'Independencia turca
Importante: Esta páxina ye sospechosa de nun respetar la neutralidá nel puntu de vista. Esti avisu nun ha quitase hasta que s'esclarie na páxina d'alderique la supuesta falta de neutralidá. |
La Guerra d'Independencia turca (en turcu: Kurtuluş Savaşı, significa "Guerra de Lliberación") ye un periodu de la Historia de Turquía que s'estiende dende la derrota del Imperiu Otomanu a manes de los Aliaos na Primer Guerra Mundial hasta la declaración de la República de Turquía la 29 d'ochobre de 1923.
| Guerra d'Independencia turca | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Fecha | 19 mayu 1919 → 24 xunetu 1923 | |||
| Llugar | Turquía | |||
| Resultáu | Tratáu de Lausana y reconocencia de la nueva República de Turquía. | |||
| Belixerantes | ||||
| ||||
| Comandantes | ||||
| ||||
| [editar datos en Wikidata] | ||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Los nacionalistes turcos fundaron y constituyeron la moderna Turquía como resultáu de la Guerra d'Independencia turca, y, percima de too, establecieron l'actual territoriu nacional turcu acordies con el Tratáu de Lausana. Na Guerra d'Independencia turca foi ganada Grecia, qu'ocupara parte d'Anatolia occidental, Tracia oriental y delles islles del mar Exéu (1919-1922), y la República Democrática d'Armenia, nel este (2 de payares de 1920, Tratáu de Gümrü). El Tratáu de Lausana, robláu la 24 de xunetu de 1923 y axustáu por İsmet İnönü como representante del gobiernu d'Ankara, estableció la mayor parte de les llendes actuales del país (quitando la Provincia de Hatay que foi amestada a Turquía por un referendu realizáu en 1939, pasando por un periodu de gobiernu independiente como República de Hatay).
Derrota otomana y esmembramientu editar
Tres la Primer Guerra Mundial y finalmente derrotáu como los restantes "Imperios Centrales",[1] asocedióse la partición del Imperiu otomanu. Tropes Aliaes provenientes de Tesalónica ocuparon Constantinopla y la 30 d'ochobre de 1918 llograron la rindición incondicional del nuevu gobiernu otomanu.[1] Una comisión interaliada empezó a rexir la capital otomana, onde se restablecieron los mecanismos de control de les potencies sobre l'Imperiu.[1]
Pola conferencia de Londres (febreru de 1920) Esmirna pasó a Grecia, Antalya a Italia y Cilicia a Francia. Na conferencia de Sanremo (abril de 1920) alcordóse que Tracia pasara a soberanía griega, según que los Dardanelos y el Bósforu fueren desmilitarizados. La 11 d'agostu de 1920 roblóse'l Tratáu de Sèvres pol que Arabia y Armenia llograron la independencia, el Curdistán turcu la so autonomía, Exiptu, Iraq y Palestina pasaron a ser mandatos del Reinu Xuníu, Xipre tresformar en colonia británica y Siria (con Alejandreta, en turcu Iskenderun) pasó a ser mandatu francés. El tratáu suponía dexar so control turcu namái la parte noroccidental y central d'Anatolia.[2] Les consecuencies d'eses decisiones, pa les que nun se tomaron en cuenta los deseos de los mesmos implicaos,[ensin referencies] consiguieron crear una serie de conflictos que, en dellos casos, inda persisten, como la división ente greco-xipriotes y turcu-xipriotes y el problema del pueblu curdu, estazáu ente dellos países.
Tou esto namái suponía l'intentu de llexitimar un statu quo que yá esistía porque los aliaos entainárense a ocupar militarmente l'Imperiu otomanu.[1] Del malestar por esa ocupación nació un sentimientu nacionalista que foi encabezáu por Mustafa Kemal Atatürk.[2]
Surdimientu de la resistencia nacionalista editar
En mayu de 1919 el vapor Bandırma entró nel puertu de Samsun.[2] Mustafá Kemal Paşa (xeneral) viaxaba nel barcu, supuestamente pa inspeicionar les tropes del IX Exércitu (nos sos órdenes figuraba, por error, la inspeición del III Exércitu, pero daba lo mesmo, nengunu d'ellos esistía más que sobre'l papel), anque'l so propósitu yera otru. Únicu comandante otomanu victoriosu mientres la guerra, fuera nomáu inspeutor militar d'Anatolia oriental pol gobiernu del sultán.[2]
Al dirixise a una zona apartada de la capital pretendía llograr la llibertá pa constituyir un exércitu real col qu'acabar tantu col Imperiu Otomanu como cola ocupación.[2] Arteru militar, demostró tamién dotes polítiques al llograr arrexuntar a les distintes facciones opuestes a la ocupación Aliada y a la repartida territorial.[2] Los aliaos namái tardaron una selmana en dase cuenta de lo que pasaba y solicitaron al ministeriu de Defensa turcu que llamara a Constantinopla (Istambul) a Mustafá Kemal y destituyir.[2] Ésti, como héroe de guerra na batalla de Galípoli mientres la Primer Guerra Mundial y pol so nacionalismu, tenía inmenses simpatíes nel ministeriu, asina que s'empezar a dar llargues al pidimientu aliáu anque, finalmente, vencieron. La 8 de xunu de 1919 Mustafá Kemal recibió una telegrama nel que se-y ordenar el regresu. Kemal respondió que nengún barcu tenía combustible y que nun podría allegar a la capital. Puesto que dedicaba'l so tiempu a dir poles distintes poblaciones d'Anatolia pronunciando discursos de calter nacionalista, foi destituyíu, anque caltuvo los sos contactos con funcionarios na capital.[2] Ordenar a les poques fuercies armaes qu'inda esistíen en Turquía que se-y detuviera. En cuenta de faelo, los xenerales Kazım Karabekir y Alí Fuad xuniéronse-y.
El principal oxetivu de Kemal y los sos siguidores yera llograr el control d'Anatolia, esaniciando a les autoridaes independientes o autónomes armenies, curdes y grieges.[2] El primer oxetivu llograr por aciu l'alcuerdu coles autoridaes soviétiques, esaniciando ente dambes a la República Democrática d'Armenia.[2] Los curdos, con menor sofitu internacional, fueron llueu ganaos poles fuercies de Kemal, quedando finalmente l'enfrentamientu más duru, coles tropes griegues destinaes na Anatolia occidental.[2]
Ocupación griega y organización de los nacionalistes editar
En mayu de 1919 los griegos desembarcaron en Esmirna.[ensin referencies] Estes asociaciones, axuntaes primero en Erzurum (23 de xunetu de 1919)[3] y dempués en Sivas (4 de setiembre de 1919),[3] escoyeron como presidente a Mustafá Kemal. Nesti segundu congresu alcordaron xunise na Sociedá pa la Defensa de los Derechos d'Anatolia y Rumelia, xerme del posterior Partíu Republicanu del Progresu. La primer asamblea, con representantes d'Anatolia oriental, centrar en refugar les ambiciones territoriales griegues y armenies, ensin romper entá col gobiernu del sultán.[3] La segunda asamblea cuntaba yá con delegaos de tola península y aprobó un programa d'independencia frente a les potencies y d'unidá territorial, aceptando entá'l gobiernu del sultán.[3] Kemal instalóse entós n'Ankara, nel centru de la península.[3]
Na seronda de 1919 les fuercies ocupantes dexaron la eleición d'un nuevu parllamentu nacional pero, pal so disgustu, quedó controláu poles fuercies nacionalistes, qu'aprobaron l'adopción del programa de Sivas, polo qu'esixeron al gobiernu que se detuviera a los principales dirixentes parllamentarios y decretaron la llei marcial en Constantinopla.[3] En marzu de 1920 eslleieron el parllamentu y dispunxéronse a acabar cola oposición.[3]
Kemal presidente editar
Tres la disolución del parllamentu en marzu de 1920 polos Aliaos[3] los diputaos que llograron escapar de Constantinopla dirixir a Ankara, na que Mustafá Kemal afitara'l so cuartel xeneral.[3] Ellí celebróse la Gran Asamblea Nacional n'abril, con 100 diputaos provenientes de Constantinopla y otros 190 de les provincies,[3] na que foi escoyíu nuevamente como Presidente.[3] A partir d'esi momentu hubo dos gobiernos en Turquía, el del Sultán Mehmed VI n'Istambul, so control direutu de los Aliaos,[3] y el de Mustafá Kemal n'Ankara. Mustafá Kemal foi condergáu a muerte,[3] pero, nuevamente, naide tuvo dispuestu a obedecer tal orde.
Sicasí, la situación de Kemal faltaba enforma de ser bona. Los sos siguidores nun yeren un grupu homoxéneu (había intelectuales, grupos relixosos, militares, ultranacionalistes... cada unu colos sos propios intereses) y nun tenía más fuercies armaes que bandes desorganizadas, que la so llealtá yera más que dudosa. De convertir eses bandes nun exércitu encargóse İsmet Bey, nomáu comandante de les fuercies armaes.[3]
En xineru de 1921 el parllamentu nacionalista aprobó una nueva constitución.[3] En marzu Kemal roblaba un tratáu d'amistá cola XRSS.[4]
El Tratáu de Sèvres editar
N'agostu de 1920 el gobiernu del sultán robló'l Tratáu de Sèvres, bien desfavorable pa los intereses territoriales turcos, lo que supunxo'l so desprestixu definitivu.[3] El tratáu imponía l'esmembramientu del Imperiu, favoreciendo a les poblaciones árabes y a les potencies, ensin cuntar col deséu nacionalista turcu.[3] El tratáu suponía la creación d'un Estáu armeniu independiente y d'unu curdu autónomu n'Anatolia oriental.[4] Grecia recibía Tracia y l'alministración d'Esmirna y la so rexón.[4] Tres cinco años un plebiscitu tenía de decidir el futuru del territoriu.[4] Italia caltenía nel so poder el Dodecaneso.[4]
Anque Constantinopla quedaba en manes turques, los estrechos se internacionalizaban.[4] Volver al control financieru de les potencies, que se partíen zones d'influencia n'Anatolia, amenorgando notablemente la zona so control total turcu.[4]
Eliminación d'Armenia y el Curdistán, retirada francesa, acercamientu cola URSS editar
En 1920 Kazım Karabekir esaniciara l'Estáu independiente armeniu, que s'estremó n'Armenia Oriental, convertida nuna de les Repúbliques de la XRSS, y Armenia Occidental, que pasó a Turquía (Paz de Gümrü). Ente 1920 y 1921 los nacionalistes turcos acabaron col nacionalismu armenio con mano dura, masacrando miles de persones y obligando a los demás a fuxir a los países vecinos en llargues marches.[ensin referencies]
Tres enfrentamientos colos franceses, especialmente en Aintab (güei Gaziantep), estos abandonaron la so ocupación militar nel sur (Tratáu d'Ankara). Reconociendo de facto al gobiernu nacionalista d'Ankara, Francia ya Italia retirar de les zones ocupaes n'ochobre de 1921.[4]
En marzu de 1921, l'alcuerdu colos soviéticos supunxo'l respaldu d'estos al gobiernu de Kemal y l'entrega de les provincies de Kars y Ardahan, que los rusos tomaren a los otomanos en 1878.[4] L'alcuerdu colos soviéticos esanició l'amenaza armenia al movimientu de Kemal y apurrió-y armamentu y estabilidá na frontera oriental turca.[4]
Combates contra Grecia editar
Sol mandu de Inönü, nomáu comandante en xefe de les apocayá formaes Fuercies Armaes,[3] estes ganaron a los griegos nos dos Batalles de Inönü (que tresformó a İsmet Bey en İsmet İnönü) y la perdura de Sakarya (1921), que tres 3 selmanes de combates, llibró a Ankara de l'amenaza griega y punxo fin a la meyora helena.[4] Los combates, sicasí, escosaron a dambos adversarios y Kemal hubo d'esperar al añu siguiente pa contraatacar les llinies griegues.[4]
N'agostu y setiembre de 1922 acabó la Guerra greco-turca[5] cola victoria d'éstos na Batalla de Dumlupinar. Los nacionalistes turcos recuperaron Esmirna (Izmir) a empiezos de setiembre,[5] onde se producieron nuevos horrores.
Por aciu el Armisticiu de Mudanya (ochobre de 1922)[5] los griegos abandonaron tamién la Tracia oriental.[5]
Paz editar
El Sultanatu sumió, abolíu pola asamblea d'Ankara el 1 de payares[5] y Mustafá Kemal renegoció la paz colos aliaos nel Tratáu de Lausana (1923),[5] nel que s'alcordó la retirada de toles tropes d'ocupación y l'aceptación de la distribución territorial, cola anexón a Turquía de l'Armenia occidental. Turquía asumió la perda del Imperiu Otomanu[5] (darréu, ente 1925 y 1926, intentó ensin ésitu recuperar la provincia iraquina de Mosul) pero llibrar de pagar les indemnizaciones de guerra.[5] Los estrechos quedaron, sicasí, desmilitarizados y baxu control d'una xunta internacional hasta 1936, cuando Turquía llogró'l control de los mesmos.[6] La minoría griega en Turquía y la turca en Grecia fueron intercambiaes por alcuerdu ente los dos países, de manera forzosa, quedando pequeñes minoríes relixoses en dambos.
La república proclamar n'ochobre de 1923.[5] Aprobóse una nueva constitución y Kemal caltúvose como presidente del nuevu país, mientres Inönü yera nomáu primer ministru.[5]
El sultán fuxó nun buque británicu y l'asamblea escoyó a un socesor como califa, figura que foi finalmente abolida en marzu de 1924.[5]
Gráficu temporal editar
 |
Ver tamién editar
Fonte editar
Gran parte del testu foi estrayíu de:
Notes y referencies editar
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Jelavich (1999), p. 128
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 Jelavich (1999), p. 129
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 Jelavich (1999), p. 130
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 Jelavich (1999), p. 131
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 Jelavich (1999), p. 132
- ↑ Jelavich (1999), p. 133
Bibliografía editar
- Jelavich, Barbara (1999). History of the Balkans. Twentieth century (n'inglés). Cambridge University Press, páx. 476. ISBN 0521274591.
Datos: Q234738
Multimedia: Turkish War of Independence
