El cheroqui (autoglotónimu ᏣᎳᎩ tsalagi) ye una llingua americana de la familia iroquesa, falada pol pueblu cheroqui. Ye carauterística la so falta de les oclusives llabiales p y b. Escribir en alfabetu llatín y en silabariu cheroqui.

Cheroqui
ᏣᎳᎩ / Tsalagi'
Faláu en  Estaos Xuníos d'América
Rexón Oklahoma

Bandera de Carolina del Norte Carolina del Norte

Falantes 10 400 (2010)[1]
Familia Macro-siux (?)

  Iroqués
    Iroqués meridional
      Cheroqui

Estatus oficial
Oficial en Nengún país
Reguláu por Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1 nengún
ISO 639-2 chr
ISO 639-3 chr

Estensión del idioma cheroqui antiguu, antes del treslláu forzáu a Oklahoma (Senderu de llárimes).
Llocalización actual de los falantes de cheroki, Oklahoma al oeste y Carolina del norte al este.

Fonoloxía editar

Consonantes editar

El cheroqui tien once consonantes fonémicas:

Llabial Alveolar Palatal Velar Glotal
Oclusiva t k ʔ
Africada ʦ
Fricativa s h
Nasal m n
Aproximante l j ɰ

Vocales editar

El cheroqui tien seis vocales fonémicas:

Anterior Media Posterior
Zarrada i u
Entemedia e ə̃ o
Abierta a

Diptongu editar

El cheroqui tien un únicu diptongu nativu:

  • /ai/

Como esceición atopa l'usu modernu en Oklahoma de la pallabra automobil, que tien los fonemes ingleses de /ɔ/ y /b/.

Tonu editar

El cheroqui ye una llingua tonal.

Silabariu cheroqui editar

El cheroqui escribir por aciu un silabariu inventáu por Sequoyah (tamién llamáu George Guess). Nesti sistema, cada símbolu representa una sílaba y non un fonema. La cantidá de sílabes del idioma español fadría invidable esti sistema pa escribilo[ensin referencies], ente que los 85 calteres del silabariu cheroqui ufierten un métodu fayadizu d'escritura pa la so llingua. Anque dellos símbolos paecer a les lletres del alfabetu llatín, los soníos son dafechu distintos (la forma de la lletra cheroqui que correspuende al soníu de la nuesa "a" paecer a la lletra "D" mayúscula llatina, por casu). Sequoyah viera l'idioma inglés escritu, pero nun sabía cómo escribilo. Tolos casos nos que se sabe qu'una persona inventó una manera d'escritura en viendo escritura fonético que desconocíen, resultaron en silabarios.

Vocales →
Consonantes ↓
a
[a]~[ə]
e
[e]~[ɛ]
i
[i]~[ɪ]
o
[o]~[ɔ]
u
[u]~[ʊ]
v
[ə̃]
Ꭰꭰ a Ꭱꭱ e Ꭲꭲ i Ꭳꭳ o Ꭴꭴ u Ꭵꭵ v
g
[ɡ]
Ꭶꭶ ga Ꭷꭷ ka Ꭸꭸ ge Ꭹꭹ gi Ꭺꭺ go Ꭻꭻ gu Ꭼꭼ gv
h
[h]
Ꭽꭽ ha Ꭾꭾ he Ꭿꭿ hi Ꮀꮀ ho Ꮁꮁ hu Ꮂꮂ hv
l
[l]
Ꮃꮃ la Ꮄꮄ le Ꮅꮅ li Ꮆꮆ lo Ꮇꮇ lu Ꮈꮈ lv
m
[m]
Ꮉꮉ ma Ꮊꮊ me Ꮋꮋ mi Ꮌꮌ mo Ꮍꮍ mu Ᏽᏽ mv[nota 1]
n
[n]
Ꮎꮎ na Ꮐꮐ nah Ꮏꮏ hna Ꮑꮑ ne Ꮒꮒ ni Ꮓꮓ no Ꮔꮔ nu Ꮕꮕ nv
qu
[kʰw]
Ꮖꮖ qua Ꮗꮗ que Ꮘꮘ qui Ꮙꮙ quo Ꮚꮚ quu Ꮛꮛ quv
s
[s]
Ꮝꮝ s Ꮜꮜ sa Ꮞꮞ se Ꮟꮟ si Ꮠꮠ so Ꮡꮡ su Ꮢꮢ sv
d/t
[d]/[t]
Ꮣꮣ da Ꮤꮤ ta Ꮥꮥ de Ꮦꮦ te Ꮧꮧ di Ꮨꮨ ti Ꮩꮩ do Ꮪꮪ du Ꮫꮫ dv
tl
[t͡ɬ]
Ꮬꮬ dla Ꮭꮭ tla Ꮮꮮ tle Ꮯꮯ tli Ꮰꮰ tlo Ꮱꮱ tlu Ꮲꮲ tlv
ts
[t͡s]~[d͡ʒ]
Ꮳꮳ tsa Ꮴꮴ tse Ꮵꮵ tsi Ꮶꮶ tso Ꮷꮷ tsu Ꮸꮸ tsv
w
[ɰ]
Ꮹꮹ wa Ꮺꮺ we Ꮻꮻ wi Ꮼꮼ wo Ꮽꮽ wu Ꮾꮾ wv
y
[j]
Ꮿꮿ ya Ᏸᏸ ye Ᏹᏹ yi Ᏺᏺ yo Ᏻᏻ yu Ᏼᏼ yv

N'informática editar

El cheroqui represéntase n'Unicode, nos intervalos de caráuteres O+13A0-O+13FF y O+AB70-O+ABFF.

  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
13A
13B
13C
13D
13E
13F        
  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
AB7 ꭿ
AB8
AB9
ABA
ABB ꮿ

Notes editar

  1. Esti símbolu ye arcaicu y nun s'utiliza na llingua moderna.

Referencies editar

Enllaces esternos editar