Idioma culli

El culli o culle, tamién llamáu ilinga, foi una llingua orixinaria pocu documentada enantes y falada na sierra norte de Perú, nel área ente la ciudá costera de Trujillo y el ríu Marañón, una área qu'entiende l'interior del departamentu de La Llibertá y les provincies de Cajabamba y Pallasca (delimitada aproximao pol ríu Chicama, al norte, el ríu Santa) al suroeste, y el ríu Marañón al este. La llende del área culli yera dende esti últimu ríu hasta Huacaibamba. Esti territoriu entiende la rexón serrana del departamentu de La llibertá, l'estremu norte del departamentu de Áncash.

Culli, culle, ilinga
Faláu en	Perú  Perú (Cajabamba)  Perú (centru)  Perú (Pallasca)
Rexón	Sierra norte de Perú.
Falantes	llingua muerta dende mediaos del sieglu XX
Familia	Llingua aisllada
Estatus oficial
Oficial en	Nengún país
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2	{{{iso2}}}
ISO 639-3
Estensión del culli, culle, ilinga

Flores Reyna (1996) informa que'l culli foi faláu siquier por una familia na llocalidá de Tauca provincia de Pallasca hasta la metá del sieglu XX. Y anque paez que'l culli foi apartáu de los sos dominios pol castellanu, la posibilidá de que queden haber falantes en dalguna aldega remota nun pudi refugase del tou.

Clasificación

Por cuenta de la so probe conocencia, nun foi posible clasificar de manera definitiva a la llingua culli. Greenberg y Ruhlen alluguen al culli dientro d'un grupu septentrional de les llingües andines, en conexón cola so propuesta de la hipótesis amerindia. Otres llingües andines septentrionales son l'hivito-cholón, les llingües catacaoanas, el leco y el sechurano. Sicasí, esta clasificación basar en datos bien probes y la mayoría de los especialistes considerar inconcluyente y altamente especulativa.

Descripción llingüística

Ye conocíu por delles llistes de pallabres recoyíes ente que l'idioma entá yera faláu y al traviés del vocabulariu emprestáu al castellanu faláu na rexón. Una d'estes llistes ye la famosa llista del obispu Martínez Compañón.

Vocabulariu

Lo poco que se conoz de la llingua culle consiste básicamente de vocabulariu, una llista simple de pallabres daes por Loutkotka. Presentamos equí dalgunes d'estes pallabres:

• ahhi - muyer
• coñ - agua
• čallua - pexe
• čollapù - muerte
• čo - cabeza
• čuko - tierra, suelu
• čukuáll - corazón
• gorán - ríu
• kankiù - risa
• keda - llagu
• kinù - padre
• koñ, goñ - agua
• kumú - beber
• mú - fueu
• múñ - lluna
• tay - monte
• urú - árbol
• usú - home

Referencies

Bibliografía

• Adelaar, William F.H.; Pieter C. Muysken (2004). The Languages of the Andes. Cambridge: Cambridge University Press, páx. 401-405. ISBN 0-521-36275-X.
• Loukotka, Čestmír (1968). Classification of South American Indian Languages. Los Angeles: UCLA Latin American Center, páx. 63-65.
• Adelaar, Willem F.H. (1989): "En pos de la llingua culle" R. Cerrón-Palomino & G. Solís Fonseca (comp.) Temes de llingüística amerindia. Primer Congresu Nacional d'Investigaciones Llingüísticu-Filolóxiques: páxs. 83-105. Lima: CONCYTEC.
• Martínez Compañón, Baltasar Jaime (1920-1921): Trujillo de Perú nel sieglu XVIII, vol. I-II. Madrid: Ediciones Cultura Hispánica (ver: Llista de Martínez Compañón)
• Rivet, Paul (1949): Les langues de l'ancien diocèse de Trujillo. JSAP 38: 1-51.
• Silva Santisteban, F. (1982): "La llingua culle de Cajamarca y Huamachuco", Cantuta 9: 138-148. Lima: Universidá Nacional d'Educación.
• Solís Fonseca, Gustavo (1986): La llingua culli revisitada. Ponencia al Séptimu Congresu Peruanu del Home y la Cultura Andina. Huaraz: Universidá Santiago Antúnez de Mayolo.
• Toreru, Alfredo (1986): "Esllindes llingüísticos na mariña norte peruana". Revista Andina 4/2: 523-545. Cusco.

Enllaces esternos

• Les llingües yungas y el culli

• Datos: Q2879660