Taxiquistanín

(Redirixío dende Idioma tayiko)

El taxiquistanín[1] o taxiku (autoglotónimu [tɔːdʒɪˈkiː]) ye una llingua iranina de la mesma rama que'l persa cola que tienen un grau altu de comprensión mutua. La llingua taxika fálenla más de cuatro millones de persones y ye l'idioma oficial de Taxiquistán, magar que tamién se fala n'otros países.

Taxiquistanín
тоҷикӣ / todžikī'
Faláu en Bandera de Taxiquistán Taxiquistán
Bandera de la República Popular China China
Bandera de Kazakstán Kazakstán
Bandera d'Afganistán Afganistán
[[Imaxe:|20x20px|border|Bandera de Kirguistán]] Kirguistán
Bandera de Turkmenistán Turkmenistán
Bandera d'Uzbequistán Uzbequistán
Falantes 4 380 000 (2011)
Familia Indoeuropéu

 Indo-iraniu
  Iraniu
   Occidental
    Suroccidental
     Persa
      Taxiquistanín

Alfabetu Alfabeto llatín y cirílicu
Estatus oficial
Oficial en  Taxiquistán
Reguláu por Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1 tg
ISO 639-2 tgk
ISO 639-3 tgk

Estensión del taxiquistanín

Enantes de 1928, usábase una versión d'escritura árabe/persa pero dempués adoptóse l'alfabetu llatín, ente 1928 y 1940, pa pasar darréu a una versión del alfabetu cirílicu. En 1994, el gobiernu taxiquistanín tentó de volver introducir l'alfabetu llatín como sistema d'escritura.

Fonoloxía editar

Vocales editar

La tabla embaxo amuesa les vocales en taxiquistanín lliterariu estándar. Los dialeutos tienen más vocales.

Vocales taxikes
Fronteru Central Posterior
Zarrada i o
Media y ȯ[2] o¹
Abierta æ
  1. La vocal abierta posterior describióse como [o] (en realidá ye media-anterior),[3][4] [ɒ],[5] [ɔ],[6] y [ɔː][7]

Gramática editar

L'orde de les pallabres nel persa taxiquistanín ye suxetu-oxetu-verbu. La gramática del persa taxiquistanín ye cuasi idéntica a la gramática del persa clásicu (y a la gramática d'otres variedaes modernes como'l persa d'Irán), magar qu'hai diferencies importantes.[8]

Sustantivos editar

Los sustantivos nun tienen marcador pal xéneru gramatical, magar que sí pal númberu. El xéneru estremase davezu de manera léxica, como n'inglés. Por casu: мурғ (murj) 'pita' y хурус (hurus) 'gallu'. Tamién s'usen los modificadores 'нар' (nar) pal masculín y 'мода' (moda) pal femenín, tanto enantes como dempués del sustantivu: хари нар (xari nar) 'pollín' y хари мода (xari moda) 'burra'.

Vocabulariu editar

Taxiquistanín моҳ
(mōh)
нав
(naw)
модар
(mōdar)
хоҳар
(xͮōhar)
шаб
(šab)
бинӣ
(bīnī)
се
(se)
сиёҳ
(siyōh)
сурх
(surx)
зард
(zard)
сабз
(sabz)
гург
(gurg)
Otres Llingües iraníes
Persa ماه
māh
نو
now
مادر
mādar
خواهر
xāhar
شب
šab
بينى
bīnī
سه
se
سياه
siyāh
سرخ/قرمز
qermez/sorx
زرد
zard
سبز
sabz
گرگ
gorg
Pastún myāsht nəwai mōr khōr shpa pōza dre tōr sur zyarr shin, zarghun lewə
Otres Llingües indoeuropees
Español mes nuevu madre hermana nueche ñariz trés negru colloráu mariellu verde llobu
Armeniu ամիս
amis
նոր
nor
մայր
mayr
քույր
quyr
գիշեր
gisher
քիթ
qit
երեք
ereq
սեվ
sev
կարմիր
karmir
դեղին
deghin
կանաչ
kanach
գայլ
gayl
Llatín mēnsis novus māter sōror nox nasus trēs āter, niger ruber flāvus, gilvus viridis lupus
Griegu μήνας
mines
νέος
neos
μητέρα
mitera
αδελφή
adhelfi
νύχτα
nihta
μύτη
miti
τρία
tria
μαύρος
mavros
κόκκινος
kokkinos
κίτρινος
kitrinos
πράσινος
prasinos
λύκος
likos
Rusu месяц
mesyats
новый
noviy
мать
mat'
сестра
sestra
ночь
noch
нос
nos
три
tri
чёрный
chorniy
красный,
рыжий
krasniy, ryzhiy
жёлтый
zholtiy
зелёный
zelyoniy
волк
volk
Lituanu mėnuo naujas motina sesuo naktis nosis trys juodas raudonas geltonas žalies vilkas
Hindi महीना
mahīnā
नया
nayā
माँ
māṃ
बहन
bahan
रात
rāt
नाक
nāk
तीन
tīn
काला
kālā
लाल
lāl
पीला
pīlā
हरा
harā
भेड़िया
bheṛiyā

Ver tamién editar

Referencies editar

  1. (2010) Cartafueyos Normativos. Nomes de los países del mundu y de les sos capitales y xentilicios. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana. ISBN 978-84-8168-500-8.
  2. Baizoyev, Azim and John Hayward (2003) A Beginners' Guide to Tajiki. Routledge, London and New York, p. 3
  3. Lazard, G. 1956
  4. Perry, J. R. (2005)
  5. Sistemes del Mundu
  6. Ido, S. (2005)
  7. Korotkow, M. (2009 )
  8. Perry, J. R. 2005

Enllaces esternos editar