L'idioma udmurtu o votiacu (удмурт кыл udmurt kyl) ye una llingua fino-úgrica falada polos udmurtos, nativos de la república rusa d'Udmurtia. Unos 340 000 falantes —339 800 persones según datos de 2010— usen esta llingua.[1]

Udmurtu
Удмурт кыл / Udmurt kyl
Faláu en  Rusia
Rexón Udmurtia
Falantes 340,000 (2010)
Familia Urálicu

 Fino-úgricu
  Finu-pérmicu
   Permianu
    Udmurtu

Estatus oficial
Oficial en Udmurtia (Rusia)
Reguláu por Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1 nengún
ISO 639-2 udm
ISO 639-3 udm

Estensión del udmurtu

Distribución xeográfica editar

Los udmurtos habiten al sur de los komi, principalmente nel área entendida ente los ríos Vyatka y Kama. Nel censu de 1989, de les 747 000 persones que declaraben ser de nacionalidá udmurta, el 70% falaben la llingua de los sos antepasaos. Dos terceres partes de los udmurtos viven na República d'Udmurtia y aproximao unos 100 000 udmurtos viven nes vecines repúbliques de Baskortostán y Tatarstan, según nes rexones de Kirov y Perm. Dicha población, asitiada ellí mientres sieglos, caltuvo la so llingua materna nuna proporción en redol al 80 - 90%.[2]

Siquier el 90% de los udmurtos son billingües o trillingües, siendo la segunda llingua'l rusu y la tercera'l tártaru, anque para aquellos qu'habiten en Baskortostán o en Tatarstan el tártaru constitúi'l so segundu idioma. En zones rurales úsase l'udmurtu como llinguaxe coloquial, magar n'asuntos oficiales utilízase'l rusu, inclusive ente los mesmos udmurtos.[2]

Aspeutos históricos, sociales y culturales editar

Historia editar

El desenvolvimientu de la lliteratura udmurta empezó nel sieglu XVIII anque les publicaciones nesta llingua nun empezaron hasta mediaos del sieglu siguiente.[2] Magar les primeres obres y coleiciones de cuentos populares escritos n'udmurtu utilizaron l'alfabetu llatín, anguaño utilízase una adautación del alfabetu cirílicu —vease más embaxo. Ente los autores en llingua udmurta, cabo destacar a Gerd Kuzebay y a la poeta Ashalchi Oki.[3] Dende 1994 esiste un Premiu Nacional de lliteratura udmurta que lleva'l nome d'esta postrera.[4]

Dialeutos editar

Esisten cuatro dialeutos del udmurtu, pero los distintos falantes nun tienen problemes pa entender el restu de los dialeutos. El dialeutu septentrional falar a lo llargo del cursu fluvial del Cheptsá, el dialeutu beserman cerca de Glazov, el llamáu dialeutu central en redol a los ríos Kil'mez y Izh y escontra occidente hasta'l Vyatka, ente que'l dialeutu meridional falar al sur de la República d'Udmurtia, en redol a les ciudaes de Yelabuga (Tatarstan) y Malmyzh.[3]

Influencia d'otres llingües editar

L'udmurtu ye un idioma bien cercanu al komi, compartiendo dambes llingües un 80% del so vocabulariu, y amuesa una estrecha afinidá cola vecina llingua mari, tamién perteneciente a la caña finu-ugria. Per otra parte, l'udmurtu exhibe una fuerte influencia del chuvasio y del tártaru, dambes llingües túrquiques.[3]

Escritura editar

L'udmurtu escríbese col alfabetu cirílicu, usando les lletres del alfabetu rusu xunto a cinco lletres adicionales (Ӝ/ӝ, Ӟ/ӟ, Ӥ/ӥ, Ӵ/ӵ, Ӧ/ӧ):

А а Б б В в Г г Д д Е е Ё ё Ж ж Ӝ ӝ З з
[a] [b] [v] [ɡ] [d], [] [ʲy], [je], [y] [ʲo], [jo] [ʒ] [d͡ʒ] [z], []
Ӟ ӟ И и Ӥ ӥ Й й К к Л л М м Н н О о Ӧ ӧ
[d͡ʑ] [ʲi], [i] [i] [j], [] [k] [l], [] [m] [n], [] [o] [ʌ]
П п Р р С с Т т У у Ф ф Х х Ц ц Ч ч
[p] [r] [s], [] [t], [] [o] [f] [x] [t͡s] [t͡ɕ]
Ӵ ӵ Ш ш Щ щ Ъ ъ Ы ы Ь ь Э э Ю ю Я я
[t͡ʃ] [ʃ] [ɕ ~ ɕtʲ͡ɕ] [(j)] [ɨ~ə~ɯ] [ʲ] [y] [ʲo], [ju] [ʲa], [ja]

Ver tamién editar

Referencies editar

  1. Udmurt (Ethnologue)
  2. 2,0 2,1 2,2 Llingua udmurta o votiaca (Proel)
  3. 3,0 3,1 3,2 Price, Glanville (2001). «Udmurto», Enciclopedia de les llingües d'Europa (en castellanu). Gredos, páx. 523-524. ISBN 9788424923006.
  4. Удмуртская национальная литературная премия им. Ашальчи Оки

Enllaces esternos editar