Lesaka (en castellán Lesaca) ye una villa y un conceyu español de la Comunidá Foral de Navarra, asitiáu na merindad de Pamplona, na contorna de Cinco Villes y a 75 km de la capital de la comunidá, Pamplona. La so población ye de 2731 habitantes (2023)[2][3].

Lesaka
Alministración
País España
Comunidá foral Navarra
Tipu d'entidá conceyu d'España
Alcalde de Lesaca (es) Traducir Peio Etxabide Gartzia
Nome oficial Lesaka (eu)[1]
Códigu postal 31770
Xeografía
Coordenaes 43°14′57″N 1°42′14″W / 43.249166666667°N 1.7038888888889°O / 43.249166666667; -1.7038888888889
Lesaka alcuéntrase n'España
Lesaka
Lesaka
Lesaka (España)
Superficie 55.54 km²
Altitú 77 m
Llenda con
Demografía
Población 2731 hab. (2023)
- 1407 homes (2019)

- 1334 muyeres (2019)
Porcentaxe 0.41% de Navarra
0.01% de España
Densidá 49,17 hab/km²
Más información
Estaya horaria UTC+01:00
lesaka.eus
Cambiar los datos en Wikidata

Topónimu editar

Sobre'l nome de la llocalidá cabo dicir que ye d'orixe desconocíu. Naide sabe a ciencia cierta qué significa o qué orixe tien. El vascu francés Jean-Baptiste Orpustan, profesor de lliteratura vasca y espertu en toponimia, cuntaba que Lesaca yera una versión llatinizada del topónimu Latsaga, que significa llugar del regueru, definición que per otru llau s'afai bien a la descripción de Lesaca, onde'l regueru Onin estrema de forma llamativa'l pueblu en dos partes.

Para Julio Caro Baroja Lesaca yera un topónimu bien antiguu que tenía de ponese en rellación con otros topónimos acabaos nel sufixu -aca, como les llocalidaes vizcaines de Mundaka o Meñaca, o l'aragonesa Jaca. Julio Caro Baroja pensaba qu'estos taben rellacionaos con un estáu más antiguu del sufixu vascu -aga, qu'indica llugar, y abarruntaba que tenía un orixe celta. El xentiliciu de Lesaca ye lesakarra.

Símbolos editar

Escudu editar

L'escudu d'armes de la villa de Lesaca tien el siguiente blasón:

Cuartelado. Primero de plata, dos fierros de flecha azules y en campu d'oro dos llobos negros andantes. Segundu de plata y una cruz sobre nubes. 3ᵘ de gules y les cadenes de Navarra d'oru. 4ᵘ de plata, una encina de sínople y a los llaos tomes d'oru arreyaes con llazos coloraos. Por timbre una corona abierta.

Xeografía física editar

Allugamientu editar

La llocalidá de Lesaca asítiase na parte norte de la Comunidá Foral de Navarra dientro de la rexón xeográfica del Monte de Navarra a una altitú de 77 msnm. El so términu municipal tien una superficie de 57,4 km² y llinda al norte col conceyu d'Irún na provincia de Guipúzcoa y la comunidá autónoma del País Vascu y col de Vera de Bidasoa; al sur colos de Goizueta y Aranaz; al oeste colos de Yanci y Echalar.[5]

Demografía editar

Evolución de la población editar

Gráfica d'evolución demográfica de Lesaca ente 1900 y 2017

     Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.[6]      Población según el padrón municipal de 2017 del INE.

Distribución de la población editar

El conceyu estremar nes siguientes entidá de población, según el nomenclátor de población publicáu pol INE (Institutu Nacional d'Estadística). Los datos de población referir a 2014

Nucleos de población
Entidá de Población Población (2014)
Alcayaga 201
Auzoberri 25
Biurrana 31
Caztazpegui 57
Endara 18
Endarlaza 0
Frain 116
Izotzaldea 57
Lesaca 1970
Navaz 129
Otsango Auzoa 60
Zala 34
Zaláin 44

Política y alministración editar

Alministración municipal editar

Lesaca conforma un conceyu el cual ta gobernáu por un conceyu de xestión democrática dende 1979, formáu por 11 miembros escoyíos nes eleiciones municipales según ta dispuestu na Llei Orgánica del Réxime Eleutoral Xeneral. La sede del consistoriu ta asitiada na plaza Zaharra, nᵘ 1 de la llocalidá de Lesaca.

Eleiciones municipales 2015 editar

Namái dos partíos allegaron a estes eleiciones: EH Bildu y Geroa Bai. De siguío detállense los resultaos de los dos últimes eleiciones:

Eleiciones municipales en Lesaca
Partíu políticu 2015[7] 2011[8]
Votos Votos % Conceyales Votos Votos % Conceyales
Geroa Bai (G Bai) 853 53,65% 6 - - -
Euskal Herria Bildu (EH Bildu) 666 41,89% 5 - - -
Bildu EA-Alternatiba (Bildu) - - - 731 46,65% 6
Partíu Nacionalista Vascu (EAJ-PNV) - - - 670 42,76% 5
Partíu Socialista de Navarra-PSOE (PSN-PSOE) - - - 77 4,91% 0
Unión del Pueblu Navarro (UPN) - - - 46 2,94% 0

Alcaldes editar

Estos son los últimos alcaldes de Lesaca:

Llista d'alcaldes
Mandatu Nome del alcalde Partíu políticu
1979-1983 Javier Sarobe Bereau ¿?|
1983-1987 Félix Irurzun Olaizola EAJ-PNV
1987-1991 José Luis Etxegarai Andueza EAJ-PNV
1991-1995 José Luis Etxegarai Andueza EAJ-PNV
1995-1999 José Luis Etxegarai Andueza EAJ-PNV
1999-2003 José Luis Etxegarai Andueza EAJ-PNV
2003-2007 Koldo Erkizia Otsoteko EA
2007-2011 Juan Fermín Mitxelena Larralde EAJ-PNV
2011- 2015 Peio Etxabide García Bildu
2015- José Luis Etxegarai Andueza Geroa Bai

Economía editar

El so perfil antaño yera rural y ganaderu y foise tresformando hasta aportar a unu de los principales nucleos industriales de la contorna de les Cinco Villes. Sicasí, esta actividá industrial nun foi en desterciu del so valor paisaxísticu. Amás del sector industrial, la economía de Lesaca tamién se basa nel cultivu del maíz, les fabes y les mazanes, como tamién del ganáu lanar y vacunu.

Arte, monumentos y llugares d'interés editar

 
Torre Zabaleta

Arquiteutura civil editar

  • Torre Zabaleta o casherna: Una torre d'armería de dómina medieval que foi reconstruyida na so totalidá por Ochoa López de Zabaleta hacia 1450.
  • Casa de Minyurinea: Casona señorial del sieglu XV.

Arquiteutura relixosa editar

  • Ilesia de San Martín de Tours: Edificiu notable del sieglu XVI. Con planta de cruz llatina y bóveda de crucería estrellada, tien un retablu rococó
  • La nuesa Señora de los Dolores: Conventu de carmelites del sieglu XVIII, construyíu gracies a les aportaciones d'un indianu.
  • Ermita de San Antonio Abá.
  • Ermita del Salbatore.

Dende Lesaca podemos llegar amás al dolmen de Biandiz-Izo, en Pabolleta, y a los dólmenes de Amargungo Egia, nos Altos de Kopako Gañe.

Cultura editar

Fiestes editar

Los Sanfermines

Lesaca celebra les sos fiestes el 7 de xunetu, San Fermín. Sicasí'l patrón de la llocalidá ye San Martín. Les celebraciones duren pelo normal del 6 al 10 de xunetu, dambos inclusive. Los actos empecipiar a los dolce del mediudía del 6 de xunetu, al llanzase'l cohete dende la Casa Consistorial. Son seis les dances típiques de Lesaca,execútense'l 7 de xunetu, festividá de San Fermín. Rematada la procesión, baxar a Eskol-Ttiki, onde, sobre los pretiles del ríu Onín, los ezpatadantzaris baillen el Zubigainekoa, n'alcordanza de la paz que se robló nel sieglu XV ente los barrios de la Villa.[9]

Persones destacaes editar

Ver tamién editar

Referencies editar

  1. Afirmao en: Euskaltzaindia.
  2. Afirmao en: Padrón municipal d'España de 2023. Autor: Institutu Nacional d'Estadística. Data d'espublización: 13 avientu 2023.
  3. oficina de rexistru
  4. OTAZU RIPA, Jesús Lorenzo (1990). Navarra - Temes de Cultura Popular nᵘ 303, Heráldica Municipal de la Merindad de Pamplona II. Gobiernu de Navarra, páx. 28. ISBN 84-235-0131-0.
  5. Caja d'Aforros y Monte de Piedá de Navarra (ed.): «Artículu de Lesaca». Gran Enciclopedia Navarra. Consultáu'l 25 de xineru de 2012.
  6. Institutu Nacional d'Estadística (España) (ed.): «Censos de población de Lesaca». Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842. Consultáu'l 16 de payares de 2011.
  7. Ministeriu del interior (ed.): «Reultados eleiciones municipales Lesaca 2015». Consultáu'l 14 de xunu de 2015.
  8. Ministeriu del interior (ed.): «Reultados eleiciones municipales Lesaca 2011». Consultáu'l 23 de febreru de 2014.
  9. Conceyu de Lesaca (ed.): «Fiestes de Lesaca». Consultáu'l 23 de febreru de 2014.

Enllaces esternos editar