La familia de llingües Chimaku consta de dos llingües falaes nel noroeste de Washington, Estaos Xuníos, na península Olympic. Ye parte del área llingüística del Mosan, y una de les sos llingües ye famosa por non tener consonantes nasales. Les dos llingües rellacionar ente sigo como l'idioma inglés y l'idioma alemán.

Llingües chimaku
Distribución xeográfica Mariña Occidental de Norteamérica (Oregón)
Países  Estaos Xuníos d'América
Falantes < 10 (2009)[1]
Subdivisiones Chemakum (†)
Quileute
Códigu Glottolog chim1311
Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Clasificación editar

Clasificación interna editar

  1. Chemakum (tamién conocida como Chimakum o Chimacum) (†)
  2. Quileute (tamién Quillayute o Kuoliyot)

El chemakum anguaño ta estinguíu, falar hasta la década de 1940 na cara esti de la península Olympic, ente Port Townsend y la canal Hood. El nome chemakum derivar de la pallabra salish usada pa denominar a la etnia chemakum.

El quileute atópase en serio peligru de desapaición, falar apenes una poques persones na mariña oeste de la península Olympic, al sur de cabu Flattery en La Push y nel baxu ríu Hoh. La pallabra quileute deriva de kʷoʔlí•yot' [kʷoʔlíːjot'], el nome d'una población en La Push.

Descripción llingüística editar

Fonoloxía editar

El sistema de soníos (pre-)proto-Chimaku contenía trés vocales, llarga y curtia, y acentu prosódicu. l'inventariu de consonantes taría formáu por:[2]

Llabial Alveolar Palatal Velar Llabiu-
velar
Uvular Llabiu-
uvular
Glotal
central llateral
Oclusiva simple *p *t *k *kʷ *q *qʷ
eyectiva *pʼ *tʼ *kʼ *kʼʷ *q *qʼʷ
Africada simple *t͡ɬ ()
eyectiva *ʦʼ *t͡ɬʼ (*ʧʼ)
Fricativa *s () *x *xʷ *χʷ *h
Sonante simple *m *n *l *y *w
glotalizada *m̰ *n̰ *l̰ *y̰ *w̰

En Proto-Chimakua la serie palatal [ʧ, ʧʼ, ʃ] sería'l principal alófonu la vocal /i/. Per otru llau, [kʷ, kʼʷ, xʷ] sería'l alófonu principal ante les vocales /a, o/. Estes series pueden aportar a fonemes separaos primero que'l Chimakum y el Quileute biforcárense, pero si asina fora, paez claru que fueron alófones non muncho antes d'ello.

En Quileute l'acentu prosódicu quedó afitáu na penúltima sílaba, anque los cambeos subsecuentes facer impredicible, y les sonantes glotalizadas fixéronse alofóniques con secuencies glotales oclusivu-sonantes, nun pudiendo yá ser considerada fonémica. Les sílabes abiertes desenvolvieron vocales llargues. Quiciabes nel sieglu XIX, les nasales /m n m̰ n̰/ pasaron a ser plosivas de voz /b d ʔb ʔd/.

En Chemakum, les vocales acentuaes frecuentemente aportaron n'oclusives glotales; /ʧ ʧʼ ʃ/ despalatalizó a /ʦ ʦʼ s/, ente que /k kʼ x/ palatalizó a /ʧ ʧʼ ʃ/; sonantes perdieron el so glotalización; y les aproximantes /y w y̰ w̰/ pasaron a /ʧ kʷ/ na redolada de les vocales acentuaes.

Comparanza léxica editar

Los numberales del 1 al 10 en chemakum y quileute son:

GLOSA Chemakum Quileute PROTO-
CHIMAKU
1 kwaaɬ waaɬ *kwaaɬ
2 ɬakwa ɬaʔwa *ɬakwa
3 qwalii qwaʔli- *qwaʔli-
4 el mioʔiis baʔyas *maʔyas
5
6 ʦiɬaas ʧiɬaas *ʦiɬaas
7 ʦquuʔul-kwant
8 qwayii-kwant
9 kwiiʦχal
10 ʧʼiitaʔa

Referencies editar

  1. Ethnologue:Statistical summaries
  2. M. Swadesh, 1955, p. 60

Bibliografía editar

  • Boes, Franz. (1892). Notes on the Chemakum language. American Anthropologist, 5, 37-44.
  • Andrade, Manuel J. (1933). Quileute. New York: Columbia University Press. (Extract from Handbook of American Indian Languages (Vol. 3, páxs. 151-292); Andrade's doctoral dissertation).
  • Andrade, Manuel J. (1953). Notes on the relations between Chemakum and Quileute. International Journal of American Linguistics, 19, 212-215.
  • Andrade, Manuel J.; & Frachtenberg, Leo J. (1931). Quileute texts. Columbia University contributions to anthropology (Vol. 12). New York: Columbia University Press.
  • Swadesh, Morris. 1955. "Chemakum Lexicon Compared with Quileute", International Journal of American Linguistics, Vol. 21, Non. 1 (Jan., 1955), páxs. 60-72.
  • Campbell, Lyle. (1997). American Indian languages: The historical linguistics of Native America. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-509427-1.
  • Mithun, Marianne. (1999). The languages of Native North America. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-23228-7 (hbk); ISBN 0-521-29875-X.