Llingües jicaque-tol
Les llingües jicaque-tol formen una familia de llingües indíxenes falaes n'Hondures polos tolupanes y enantes tamién polos jicaques d'El Palmar.
Llingües jicaque-tol | ||
|---|---|---|
| Distribución xeográfica | Francisco Morazán, Yoro (enantes Cortés) | |
| Países |
 Hondures | |
| Falantes | ~350 (1997)[1] | |
| Filiación xenética | L. jicaque-tol | |
| Subdivisiones |
Jicaque oriental (Tol) Jicaque occidental | |
| Códigu Glottolog | jica1245 | |
| Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Clasificación editar
La familia jicaque-tol ta formada por siquier dos llingües documentaes el jicaque occidental o jicaque d'El Palmar, anguaño estinguíu y conocíu namái por un vocabulariu curtiu publicáu por Membreño nel sieglu XIX[2] y reeditáu por Lehmann a principios del sieglu XX,[3] la otra llingua'l jicaque oriental o jicaque del Monte de la Flor, tamién llamáu tol o tolupán, ye faláu entá por unos pocos centenar de persones cerca d'Orica (Hondures) y dellos vieyos nel departamentu de Yoro. Les dos llingües jicaque anque emparentaes guarden una cierta distancia, les estimaciones glotocronológicas dan ente 10 y 16 sieglos de separación.
Rellación con otres llingües editar
Estes llingües jicaque-tol tán emparentaes coles llingües tequistlateques falaes nel estáu mexicanu d'Oaxaca formando la familia tequistlateco-jicaque.[4] Tamién se conxeturó bien especulativamente nesti últimu grupu podría tar rellacionáu coles llingües hokanas de Norteamérica.[5]
Descripción llingüística editar
Fonoloxía editar
L'inventariu fonolóxicu del proto-jicaque foi reconstruyíu por L. Campbell y Oltrogge:[6][7]
| Llabial | Alveolar | Palatal | Velar | Glotal | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| [- cont] | simple | *p | *t, *c | *k | *ʔ | |
| apirada | *pʰ | *tʰ, *cʰ | *kʰ | |||
| glotaliz. | *pʼ | *tʼ, *cʼ | *kʼ | |||
| nasal | *m | *n | ||||
| [+ cont] | fricativa | (*β) | *s | *h | ||
| aproximante | *w | *y | ||||
Los signos /c, c', ch/ son notaciones usaes convencionalmente polos americanistes para /ʦ, ʦʔ, ʦh/. Les vocales reconstruyíes polos mimu autores inclúin amás de /*i, *y, *a, *o, *o/ la vocal zarrada central /*ɨ/.
Dalgunes correspondencies fonétiques regulares ente'l jicaque oriental y l'occidental son les siguientes:
| Proto-JT | Jicaque Oc. | Jicaque Or. (Tolupán) |
|---|---|---|
| *-p | -k | -p |
| *-k | -k | -k |
| *l- | d- | l- |
| *-l | -n | -l |
| *-m | -n | -m |
| *k'- | k- | Ø |
| *-k'- | -g- | -ʔ- |
| *(-)ʦ'- | (-)ʧ- | (-)ʦ'- |
| *ʦh | ʃ | ʦh |
| *-ʦ- | -ʧ- | -s- |
| *s- | ʧ- | s- |
| *-s | Ø | -s |
Ver tamién editar
Referencies editar
Bibliografía editar
- Campbell, Lyle (1979): "Middle American Languages" en The languages of native America: Historical and comparative assessment, Campbell, Lyle; & Mithun, Marianne (Eds.), Austin: University of Texas Press, páxs. 902-999.
- Campbell, Lyle, and David Oltrogge (1980): "Proto-Tol (Jicaque)", International Journal of American Linguistics, Vol. 46, Non. 3 (Jul., 1980), páxs. 205-223.
- Holt, Dennis. (1999). Tol (Jicaque). Languages of the World/Materials 170. Munich: LincomEuropa.
- Consulta'l portal dedicáu al Diccionario de las Lenguas de Hondures DLH y al de Hondureñismos de l'Academia Hondurana de la Llingua AHL, coeditado col Centru Cultural d'España en Tegucigalpa
Datos: Q12179308
