Llingües talodi-heiban

Les llingües talodi-heiban son un subamilia de llingües Níxer-Congu falaes nos montes Nuba de Sudán, asitiaos nel Kordofán meridional. Les llingües talodi y les llingües heiban, son clarametne distintes pero esiste un parentescu ente elles.[1]

Llingües talodi-heiban
Distribución xeográfica Montes Nuba del Kordofán meridional,
Países  Sudán
Filiación xenética

Níxer-Congu(?)
  Kordofán

    Talodí-Heiban
Subdivisiones Talodí
Heibán
Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Clasificación editar

Tantu les llingües talodi y les llingües heiban constitúin claramente dos grupos filoxenéticos escamplaes dientro de les llingües cordofanas. Estos dos grupos fueron consideraos por Joseph Greenberg (1963) como parte d'un grupu cordofano dientro de les llingües Níxer-Congu. Darréu les agrupaciones de Greenberg fueron definíes, y anguaño considérase que les llingües talodí (tamién llamaes talodi-masakin), y les llingües heiban (tamién llamaes heiban-koalib o koalib-moru) formen xuntes una caña independiente de les llingües Níxer-Congu y nun se postula una cercanía con otres llingües cordofanas, como les del grupu rashad o katla.

Roger Blench seála que tanto la familia talodi como la familia heiban, tienen clases nominales carauterístiques de munchos grupos Níxer-Congu, ente que les llingües katla nun presenten nengún rastru de diches clases nominales (a diferencia de les llingües kadu o les llingües katla, que paecen desenvolver esi sistema de resultes d'un Sprachbund). A partir d'esos fechos Blench conclúi que les llingües cordofanas nun constitúin un grupu filoxenéticu auténticu, sinón siquier tres grupos distintos (y de fechu asitia a les llingües kadu dientro de la llingües nilo-saḥarianes).

Talodi–Heiban 

 Heiban 

 Oriental 


Ko (Fungor, Kau, Nyaro)



Warnang (Werni)




 Central 


Kwalib (Koalib, Rere)




Logol (Lukha)



LaroEbang (Heiban)



Utoro (Otoro)





Shirumba (Shwai)


 Occidental 


Tiru (Tira)



Moru





 Talodi 


Nding (Eliri)



Jomang (Talodi)


 Tocho 

Tocho (Tacho), Acheron (Asheron), Lumun, Torona


 Masakin 

Ngile (Daloka), Dengebu (Dagik)




Les llingües lafofa (tegem), dacuando considérense como llingües talodi diverxentes, yá que presenten elementos léxicos diferenciales, polo que dellos autores asitiar como otra caña Níxer-Congu independiente.

Comparanza léxica editar

Los numberales en distintes llingües heiban son:[2]

GLOSA Oriental Central Occidental PROTO-
HEIBAN-
KOALIB
Warnang Laro Utoro Koalib Moru Tira
'1' ŋɔ̀ʈːɔ́r kʷɛ̀tɛ̀ wɛ̀dɔ́ŋ -ɛ̀t̪ːɛ̀ gónto kɛ̀nːɛ *kʷ-ɛt̪ːɛ
'2' ŋèrcːácːény rɔ́m kútèn -iɽɐn lə́ɡə́ʧan kɪ̀ɽɪcàn *kʷ-tan
'3' ŋèrːátːén tə̀ɽìl t̪èɽel tɔɔɽɔl lə́ɡɪ́ʧɪn kɪ̀ɽɪcɪ́n *-yɽil(?)
'4' ŋèlàmlàŋ kʷɔ̀ɾɔ̀ŋɔ́ kɔ̀ɽɔŋ twaɽŋan márlon maɬɽʊ̀ *kʷoɾoŋo/
*maɽlo
'5' ŋyera ŋoʈːor tʊ̀dìní t̪ɔ̀ðːnɛ toðne ðénə́ŋ ðɛ́nɛ̀ *t̪oðene
'6' 5+1 ɲə̀rlə̀l ɲɛ̄ɽɛl ɲerlel 5+1 ɽɪ̀cín ɽɪ̀cɪ̀n
(3+3)
*ɲyɽlel
'7' 5+2 kʷɔ̀ɾátə̀ɾìl
(4+3)
kɔ̀ɽɔ t̪yɽel
(4+3)
ɗòvɔ̀kkwóɽɔ̀n 5+2 4+3 *4+3/
*5+2
'8' ŋelamlaːŋɔ
(4x2?)
ɗúbə̀ dúbə ɗòvɔ̀kkwópːà 5+3 ɔ́bːɔ̀ *ɗubə
'9' ŋyera ŋoʈːor
wanoe (10-1?)
5+4 5+4 kwúnɐ̀tːùrːí 5+4 5+4 *5+4
'10' kicːukurːɐ dìː rúi rɛ́θ ʊ́rːɪ̀ *ɗui

Los numberales en llingües talodi son:

GLOSA Talodi Tegem Tocho PROTO-
TALODI-
TOCHO
Dagik Nding Lafofa Acheron Lumun
'1' j-ɜlːʊ -álːâŋ tleidi bulluk cʊ́lʊ́kʊ̂ *-a elːʊ(k)
'2' j-ɛːɽa -étːâ padɛrin weɽʌk mɛ̀ɽá *-ɛːɽa(k)
'3' j-ɜt̪ːɜk̚ t-atːák pataːdIn wʌt̪ːʌk mɽaβʊ́ɾʊ̀k *-at̪ːak
'4' bɽandɔ -ibːíñik keːka bɽando mɔ́ʲɔ̀ɽɪ̀n
'5' si-s-ɜlːʊ ciβiñ cálːâŋ liəgum zəɡoŋ zulːuk mʊ́ɣʊ́lʊ̀k
'6' na-j-ɜlːʊ 5+1 5+1 5+1 mɽakʊ́ɾʊ̀k *5+1
'7' na j-ɛːɽa 5+2 5+2 mɛ́ɽɛ̀ɽàβʊ́ɾʊ̂k *5+2
'8' na j-ɜt̪ːɜk̚ 5+3 5+3 mámɔ̀ɾmɔ̀ɾ *5+3
'9' na bɽandɔ 5+4 5+4 mʊ́ɣʊ́lláʲɔ̀ɽɪ̀n *5+4
'10' n̪ipɽa ñíβá ñûk tiəɽum gurruŋ mɑ̀tul

Referencies editar

  1. Gerrit Dimmendaal, 2008. "Language Ecology and Linguistic Diversity on the African Continent", Language and Linguistics Compass 2/5:842.
  2. Talodi-Heiban Numerals (E. Chan)

Bibliografía editar