Wikipedia

Paladiu

elementu químicu de númberu atómicu 46 y símbolu Pd

El paladiu ye un elementu químicu de númberu atómicu 46 asitiáu nel grupu 10 de la tabla periódica de los elementos. El so símbolu ye Pd. Ye un metal de transición del grupu del platín, blandiu, dúctil, maleable y pocu abondosu. Paezse químicamente al platín y estrayer de delles mines de cobre y níquel. Emplégase principalmente como catalizador y en xoyería.

Rodiu ← Paladiu → Plata
   
 
46		 Pd
  
               
               
                                   
                                   
                                                               
                                                               
Tabla completa • Tabla enantada

Blancu platiáu metálicu
Información xeneral
Nome, símbolu, númberu Paladiu, Pd, 46
Serie química Metales de transición
Grupu, periodu, bloque 10, 5, d
Masa atómica 106,42 u
Configuración electrónica [Kr]4d10
Durez Mohs 4,75
Electrones per nivel 2, 8, 18, 18
Propiedaes atómiques
Radiu mediu 140 pm
Electronegatividá 2,20 (Pauling)
Radiu atómicu (calc) 169 pm (Radiu de Bohr)
Radiu covalente 131 pm
Radiu de van der Waals 163 pm
Estáu(aos) d'oxidación 0, +1, +2, +4, +6
Óxidu Llevemente básicu)
Propiedaes físiques
Densidá 12023 kg/m³
Puntu de fusión 1828,05 K (1555 °C)
Puntu de bullidura 3236 K (2963 °C)
Entalpía de vaporización 357 kJ/mol
Entalpía de fusión 17,6 kJ/mol
Presión de vapor 1,33 Pa a 1825 K
Varios
Estructura cristalina Cúbica centrada nes cares tao = Sólidu
Nᵘ CAS 7440-05-3
Nᵘ EINECS 231-115-6
Calor específica 244 J/(K·kg)
Conductividá llétrica 9,5·10⁶[1] S/m
Conductividá térmica 71,8 W/(m·K)
Velocidá del soníu 3070 m/s a 293,15 K (20 °C)
Isótopos más estables
Artículu principal: Isótopos del paladiu
iso AN Periodu MD Ed PD
MeV
102PdEstable con 56 neutrones
104PdEstable con 58 neutrones
105PdEstable con 59 neutrones
106PdEstable con 60 neutrones
107Pd6,5 × 10⁶ a0,033107Ag
108PdEstable con 62 neutrones
110PdEstable con 64 neutrones
Valores nel SI y condiciones normales de presión y temperatura, sacante que se diga lo contrario.
[editar datos en Wikidata]

El paladiu ye un metal raro y brillante de color blancu platiáu que afayóse en 1803 por William Hyde Wollaston, y lleva el nome del asteroide Palas, que recibe tamién el so nome de la diosa Palas o Atenea.

El paladiu, xunto col platín, el rodiu, el ruteniu, el iridiu y el osmiu forma un grupu d'elementos mentaos como los metales del grupu del platín, que comparten propiedaes químiques similares a los metales del grupu, pero'l paladiu tien el puntu de fusión más baxu y ye el menos trupu d'estos metales preciosos.

Les propiedaes úniques de paladiu y otros metales del grupu del platín tener en cuenta pal so usu xeneralizáu. Unu de cada cuatro productos que se fabriquen anguaño contién metales del grupu del platín, o bien estos desempeñen un papel clave mientres el so procesu de manufactura.[2] Más de la metá de la ufierta de paladiu y platín al so conxénere entra n'el convertidores catalíticos, que converten hasta'l 90 % de los gases nocivos d'escape de los automóviles (hidrocarburos, monóxidu de carbonu y óxidu de nitróxenu) en sustancies menos nocives (nitróxenu, dióxidu de carbonu y vapor d'agua).

El paladiu alcuéntrase en munchos productos electrónicos como ordenadores, teléfonos móviles, condensadores de múltiples capes de cerámica, revestimiento de componentes de baxa tensión, contactos llétricos y televisores SED/OLED/LCD. El paladiu úsase tamién en odontoloxía, medicina, purificación d'hidróxenu, aplicaciones químiques, y nel tratamientu d'agües soterrañes. El paladiu desempeña un papel clave na teunoloxía utilizada pa les piles de combustible, que combina hidróxenu y osíxenu pa producir lletricidá, calor y agua.

Los depósitos de mineral de paladiu y otros metales del grupu del platín son raros, y los xacimientos más estensos allugar en Sudáfrica, Estaos Xuníos, Canadá, y Rusia. Amás de la minería, el reciclaxe ye tamién una fonte de paladiu.

Historia editar

El paladiu, como'l restu de los elementos del grupu del platín, foi usáu dende l'antigüedá, pos se tien constancia de que los antiguos exipcios y les civilizaciones precolombines yá lo valoraben como metal precioso. Los conquistadores del Nuevu Mundu redescubrieron el mineral de platín nel sieglu XVII, na busca d'oru.

El descubrimientu científicu del paladiu deber a William Hyde Wollaston, que consiguió aisllalo en 1803 y púnxo-y un nome basáu nel asteroide (2) Palas, descubiertu dos meses enantes.[3][4][5] Wollaston eslleió mineral de platín en agua regia y neutralizó con hidróxidu de sodiu. En llogrando la precipitación del platín con cloruru de amonio, añadió cianuru de mercuriu, que forma'l compuestu cianuru de paladiu. Al calecer esti postreru llógrase paladiu n'estáu metálicu. Esti métodu ye la base del llogru modernu del paladiu.

Les téuniques de les que se disponía hasta finales del sieglu XIX nun dexaron la separación fayadiza del paladiu. Namái cuando se desenvolvieron nueves téuniques de refináu empezar a utilizar industrialmente cada unu de los metales del platín. El paladiu tuvo la so puxanza a partir de la década de 1970 cuando creció la so importancia como catalizador.

El cloruru de paladiu foi nun tiempu usáu pa tratar la tuberculosis, a razón de 0,065 g/día (aproximao un miligramu por quilogramu de pesu corporal). Esti tratamientu tenía munchos efeutos secundarios negativos, y foi reemplazáu más tarde por melecines más eficaces.[6]

Escontra finales del sieglu XX, la ufierta rusa de paladiu pal mercáu global retrasóse en delles ocasiones y venáu, una y bones el cupu d'esportación nun se concedió a tiempu, por razones polítiques.[7] La llerza del mercáu posterior condució'l preciu del paladiu a un máximu históricu de 1100 dólares por toma en xineru de 2001.[8] Alredor d'esti tiempu, la compañía Ford Motor, atayó la so producción por cuenta de la escasez de paladiu posible. Cuando los precios cayeron a principios de 2001, Ford perdió cerca de mil millones de dólares.[9] La demanda mundial de paladiu aumentó de 100 tonelaes en 1990 a cerca de 300 tonelaes en 2000. La producción mundial de paladiu de les mines foi de 222 tonelaes métriques en 2006, según datos del USGS.[10] La mayoría de paladiu utilizar pa convertidores catalíticos na industria automotriz.[11]

Bayura y llogru editar

 
Producción mundial de paladiu (2005).

Rusia ye'l principal productor de paladiu, con siquier el 50 per cientu de participación mundial, siguíu por Sudáfrica, el Canadá y los Estaos Xuníos.[12]

Puede atopase como metal llibre aleado col oru y otros metales del grupu del platín nos depósitos de los monte Urales, Australia, Etiopía, Sudáfrica y América del Norte. Ye comercialmente producíu a partir de depósitos de níquel-cobre, que s'atopen en Sudáfrica, Ontario, y Siberia; Precísase tratamientu de munches tonelaes métriques de mineral pa estrayer una sola toma de paladiu. Sicasí, la producción de la mina entá podía ser rentable, dependiendo de los precios del metal actual, como otros metales prodúcense xuntos: níquel, cobre, platín y rodiu.

Tamién se produz en reactores de fisión nuclear y puede estrayese del combustible nuclear, anque la cantidá producida ye insignificante. Atópase nos minerales raros cooperita y polarita.[13]

Carauterístiques principales editar

 
Cristales sintéticos de paladiu

El paladiu ye un metal de color blancu paecencia al platín. Non s'aferruña col aire, y ye l'elementu del grupu del platín de menor densidá y menor puntu de fusión. Ye blandu y dúctil al templalo, aumentando considerablemente'l so durez, aumenta considerablemente la so resistencia y resistencia al trabayalo en fríu cuando'l so temperatura ye baxa. Puede eslleise en ácidu sulfúricu, H2SO4, y en acedu nítricu, HNO3. Tamién puede eslleise, anque amodo, en ácidu clorhídricu (HCl) en presencia de cloru o osíxenu.

Esti elementu puede absorber grandes cantidaes d'hidróxenu molecular, H2, a temperatura ambiente (hasta 900 vegaes el so volume), lo cual úsase pa purificarlo. Los estaos d'oxidación más comunes del paladiu son +2 y +4 anque tamién puede topase nos estaos d'oxidación 0 y +1 en dellos compuestos. Magar, nun principiu pensóse en +3 como unu de los estaos d'oxidación del paladiu fundamentales, nun hai evidencia de paladiu n'estáu d'oxidación +3, lo que foi investigáu al traviés de la difracción de rayos X pa un númberu de compuestos, lo qu'indica un dímero de paladiu (II) y paladiu (IV) nel so llugar. Apocayá, los compuestos con un estáu d'oxidación de +6 fueron sintetizaos.

El paladiu pertenez al grupu 10 de la tabla periódica:

Z Elementu Número de capa d'electrones
28 níquel 2, 8, 16, 2
46 paladiu 2, 8, 18, 18
78 platín 2, 8, 18, 32, 17, 1
110 darmstadtio 2, 8, 18, 32, 32, 17, 1

Pero tien una configuración bien atípica nes sos niveles d'enerxía más esternos en comparanza col restu de los elementos del grupu 10, si non a tolos elementos (Ver tamién el niobiu (41), ruteniu (44), y el rodiu (45)).

El paladiu eslleir amodo en ácidu sulfúricu, acedu nítricu y ácidu clorhídricu.[5] Esti metal tampoco reacciona col osíxenu a temperatures normales (polo que nun avafa nel aire). El paladiu calecer hasta 800 °C va producir una capa de óxidu de paladiu (III). Aváfase llixeramente na atmósfera húmeda que contién azufre.

El metal tien la estraña habilidá d'absorber hasta 900 vegaes el so propiu volume d'hidróxenu a temperatura ambiente. Créese qu'esto posiblemente forma hidruru de paladiu (PdH2), pero nun ta claru si tratar d'un compuestu químicu.[5] Cuando'l paladiu absorbió grandes cantidaes d'hidróxenu, el so tamañu va ampliar llixeramente.[14]

Isótopos editar

Naturalmente'l paladiu ta compuestu por seis isótopos. Los radioisótopos más estables son 107Pd con una vida media de 6,5 millones d'años, 103Pd con una vida media de 17 díes, y 100Pd con una vida media de 3,63 díes. Dieciocho otros radioisótopos caracterizáronse colos pesos atómicos que van dende 90.94948 (64) (91Pd) a 122,93426 (64) (123Pd).[15] La mayoría d'estos tienen una vida media de menos de media hora, sacante 101Pd (vida media de 8,47 hores), 109Pd (vida media: 13,7 hores), y 112Pd (vida media: 21 hores).

La manera de desintegración principal que se da nel isótopu estable de paladiu más abondosu (106Pd), ye la captura electrónica y ye la manera primaria dempués de la desintegración beta. El productu de desintegración de cabecera enantes de 106Pd ye'l rodiu y el productu posterior ye la plata.

L'isótopu radiogénico 107Ag ye un productu de desintegración del isótopu 107Pd y foi afayáu per primer vegada en Santa Clara, California, cuando cayó un meteoritu en 1978.[16] El descubridores suxuren que la fusión y la diferencia de los planetes interiores con nucleu de fierro puedan producise hai 10 millones d'años dempués d'un procesu llamáu nucleosíntesis. L'isótopu 107Pd frente a les correlaciones reparaes nos cuerpos que claramente fueron fundíos dende la acreción del sistema solar, tienen de corresponder a la presencia de nucleidos de curtia duración nel sistema solar primitivu.[17]

Compuestos editar

El cloruru de paladiu (II), bromuru y el acetato son compuestos reactivos, lo que fai que los puntos d'entrada sían convenientes pal estudiu de la química del paladiu. Los trés compuestos nun son monoméricos, el cloruru y el bromuru de cutiu precisen ser puestos en refluxu de acetonitrilo pa llograr el monómero de acetonitrilo más reactivu y más complexu, por casu:[18]

PdCl2 + 2MeCN → PdCl2(MeCN)2

El gran númberu de reacciones nes que los compuestos de paladiu sirven como catalizadores conócense colectivamente como reacciones d'acoplamientu de paladiu. Exemplos destacaos inclúin la reacción de Heck, la reacción de Suzuki, y les reacciones de Stille. El paladiu (II) acetato, Pd(PPh3)4, y (Pd2(dba)3) son útiles al respeutu, yá sía como catalizadores, o como puntu de partida pa xenerar catalizadores.[19]

Aplicaciones editar

El paladiu úsase principalmente n'el convertidores catalíticos.[20] Tamién s'usa na xoyería, n'odontoloxía, reloxería, nes tires reactives pa comprobar los niveles d'azucre nel sangre, nes buxíes de los aviones y na producción de preseos quirúrxicos y contactos llétricos.[20][21][22] El paladiu úsase tamién pa faer flautes treveseres profesionales.[23] Como nos productos básicos de metales preciosos, el paladiu ta codificado l'estándar internacional ISO 4217 como XPD y 964. El paladiu ye unu de los cuatro metales que tien códigos en dichu estándar, los otros son: oru, plata y platín.

Catálisis editar

Cuando'l paladiu ta finamente estremáu, un catalizador de formes versátiles acelera reacciones de hidrogenación y deshidrogenación, según nel craqueo de petroleu. Un gran númberu d'enlace carbono-carbonu formando reacciones en química orgánica (como l'acoplamientu de Heck y Suzuki) vense facilitaes pola catálisis con compuestos de paladiu. Amás del paladiu, cuando s'esvalixa sobre materiales conductores, resulta ser un escelente electrocatalizador pa la oxidación d'alcoholes primarios en medios alcalinos.[24]

Tamién ye un metal versátil pa la catálisis homoxénea. Úsase en combinación con una amplia variedá d'amestandos pa los tresformamientos químicos altamente selectives. Un estudiu de 2008 amosó que'l paladiu ye un catalizador eficaz pa la formación d'enlace carbono-flúor.[25] El paladiu atopar nel catalizador de Lindlar, tamién llamáu Paladiu de Lindlar.

Electrónica editar

La segunda aplicación paladiu na electrónica ye nel condensador llétricu de cerámica de múltiples capes.[26] El paladiu y les sos aleaciones cola plata utilícense como electrodos en condensadores de múltiples capes de cerámica.[20] Tamién s'utiliza nel revestimiento de componentes electrónicos (dacuando aleado con níquel) y nos materiales de soldadura. El consumu de paladiu nel sector de la electrónica ye de 1.070.000 tomes (33,2 tonelaes métriques) en 2006, según un informe de Johnson Matthey.[27]

Teunoloxía editar

L'hidróxenu espublízase al traviés de paladiu fácilmente climatizáu, polo qu'apurre un mediu de purificar el gas.[5] Ye una parte del electrodu de paladiu-hidróxenu nos estudios electroquímicos; El cloruru de paladiu (II) puede absorber grandes cantidaes de monóxidu de carbonu, y utilízase n'el detectores d'esti gas.

Almacenamientu d'hidróxenu editar

L'hidruru de paladiu ye un compuestu metálicu que contién una cantidá sustancial d'hidróxenu dientro de la so rede cristalina. A temperatura ambiente y presión atmosférica, el paladiu puede absorber hasta 900 vegaes el so propiu volume d'hidróxenu nun procesu reversible. Esta propiedá foi investigada, y una meyor comprensión de lo qu'asocede a nivel molecular podría dar pistes sobre'l diseñu d'hidruros de metal ameyoráu.[28]

Fotografía editar

De cutiu utilízase col platín pa imprimir semeyes a blancu y negru, el paladiu apurre una alternativa a la plata.[29]

Arte editar

El paladiu ye una de delles alternatives a la plata, que ye utilizada nel llume de manuscritos. L'usu de la fueya de plata ye problemática porque avafa rápido. El paladiu ye un sustitutu fayadizu por cuenta de la so resistencia a les manches. La fueya d'aluminiu ye una alternativa más barata, pero l'aluminiu ye muncho más malo de trabayar que l'oru o la plata y los resultaos son menos óptimos col emplegu de téuniques tradicionales del metal, polo que la fueya de paladiu considérase'l meyor sustitutu a pesar del so costu considerable. La fueya de platín puede utilizase pal mesmu efeutu como la fueya de paladiu con similares propiedaes de trabayu, pero nun ye comercialmente disponible pola alta demanda de la fueya.[30][31]

Xoyería editar

 
Febiella de paladiu.

El paladiu utilizóse como un metal precioso en xoyería dende 1939, como una alternativa al platín o oru blanco. Esto debe a les sos propiedaes blancura natural, ensin da-y nenguna necesidá de rodiu. Ye llixeramente más blancu, muncho más llixeru y el 12 per cientu más duru que'l platín. Al igual que l'oru, el paladiu ensin igual nun diseñu delgáu de la fueya lo más fina de 100 nm (1/250,000 in).[32][5]

El paladiu ye unu de los trés metales más utilizaos pa faer aleaciones d'oru blanco.[20] El paladiu-oro ye una aleación más caro que'l níquel-oro, pero escasamente causa reacciones alérxiques (anque se detectaron delles reacciones alérxiques cruzaes col níquel).[33] Cuando'l platín declaróse un recursu estratéxicu del gobiernu mientres la Segunda Guerra Mundial, munches bandes pasaron a la xoyería de paladiu.[34] Apocayá, en setiembre de 2001, el paladiu yera más caru que'l platín y escasamente utilízase en xoyería.[35] Sicasí'l problema de calidá resolvióse, y el so usu na xoyería aumentó por causa de un gran picu nel preciu del platín y una cayida nel preciu del paladiu.[36]

Antes de 2004, el principal usu de paladiu na xoyería foi como aleación na fabricación de xoyes d'oru blanco, pero a partir de principios de 2004 cuando los precios del oru y del platín empezaron a xubir vertiginosamente, los xoyeros chinos empezaron a fabricar un volume significativo de xoyería de paladiu. Johnson Matthey envalora qu'en 2004, cola introducción de la xoyería de paladiu en China, la demanda de paladiu pa la fabricación de la xoyería yera de 920.000 tomes, o aproximao'l 14 % de la demanda de paladiu total pal 2004 (un aumentu de cerca de 700.000 tomes del añu anterior). Esta crecedera siguió mientres l'añu 2005, con una demanda envalorada de xoyería de paladiu en tol mundu d'alredor de 1,4 millones de tomes, o casi'l 21 % de la ufierta neta de paladiu, de nuevu cola mayor parte de la demanda centrada en China. La popularidá de la xoyería de paladiu espérase que creza en 2008 como los mayores productores del mundu embarcar nun esfuerciu de marketing conxuntes pa promover la xoyería del paladiu en tol mundu.[37]

Procuros editar

Estremar el paladiu puede traer efeutos pirofóricos. El material a granel ye bastante inerte, anque s'informaron casos de dermatitis de contautu.[38]

Ver tamién editar

Referencies editar

  1. ↑ Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.
  2. ↑ «Palladium». International Platinum Group Metals Association. Archiváu dende l'orixinal, el 23 de payares de 2015.
  3. ↑ W. P. Griffith (2003). «Rhodium and Palladium - Events Surrounding Its Discovery». Platinum Metals Review 47 (4):  páxs. 175–183. http://www.platinummetalsreview.com/dynamic/article/view/47-4-175-183. 
  4. ↑ Wollaston, W. H. (1804). «On a New Metal, Found in Crude Platina». Philosophical Transactions of the Royal Society of London 94:  páxs. 419–430. doi:10.1098/rstl.1804.0019. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 C. R. Hammond (2004). The Elements, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition. CRC press. ISBN 0849304857.
  6. ↑ Garrett, Christine Y.; Prasad, Kapa (2004). «The Art of Meeting Palladium Specifications in Active Pharmaceutical Ingredients Produced by Pd-Catalyzed Reactions». Advanced Synthesis & Catalysis 346 (8):  páxs. 889–900. doi:10.1002/adsc.200404071. 
  7. ↑ Williamson, Alan. «Russian PGM Stocks». The LBMA Precious Metals Conference 2003. The London Bullion Market Association. Archiváu dende l'orixinal, el 23 de payares de 2015.
  8. ↑ «Historical Palladium Charts and Data». Kitco. Consultáu'l 9 d'agostu de 2007.
  9. ↑ «Ford fears first loss in a decade». BBC News (16 de xineru de 2002). Consultáu'l 23 d'abril de 2010.
  10. ↑ «Platinum-Group Metals». Mineral Commodity Summaries. United States Geological Survey.
  11. ↑ «Palladium – A review of exposure and effects to human health». International Journal of Hygiene and Environmental Health 205 (6):  páxs. 417. 2002. doi:10.1078/1438-4639-00180. PMID 12455264. 
  12. ↑ Hetherington, L. Y.; Brown, T. J.; Benham, A. J.; Bide, T.; Lusty, P. A. J. World mineral statistics Britisch Geological Survey, páx. 88.
  13. ↑ «Compositional variation of cooperite, braggite, and vysotskite from the Bushveld Complex». Mineralogical Magacín 58 (2):  páxs. 223–234. 1994. doi:10.1180/minmag.1994.058.391.05. 
  14. ↑ Gray, Theodore. «46 Palladium». Element Displays. Consultáu'l 23 d'abril de 2010.
  15. ↑ «Atomic Weights and Isotopic Compositions for Palladium (NIST)». Consultáu'l 23 d'abril de 2010.
  16. ↑ «Evidence for the existence of 107Pd in the early solar system». Geophysical Research Letters 5:  páxs. 1079–1082. 1978. doi:10.1098/rsta.2001.0893. 
  17. ↑ «The isotopic composition of Ag in meteorites and the presence of 107Pd in protoplanets». Geochimica et Cosmochimica Acta 54 (6):  páxs. 1729–1743. doi:10.1016/0016-7037(90)90404-9. 
  18. ↑ «Bis(Benzonitrile)Dichloro Complexes of Palladium and Platinum». Inorganic Syntheses 28:  páxs. 60–63. 1990. doi:10.1002/9780470132593.ch13. 
  19. ↑ Crabtree, Robert H. (2009). «Application to Organic Synthesis», The Organometallic Chemistry of the Transition Metals. John Wiley and Sons, páx. 392. ISBN 9780470257623.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 «Palladium». United Nations Conference on Trade and Development. Archiváu dende l'orixinal, el 23 de payares de 2015. Consultáu'l 23 d'abril de 2010.
  21. ↑ Roy Rushforth (2004). «Palladium in Restorative Dentistry: Superior Physical Properties make Palladium an Ideal Dental Metal». Platinum Metals Review 48 (1). http://www.platinummetalsreview.com/dynamic/article/view/48-1-030-031. 
  22. ↑ Hesse, Rayner W. (2007). «palladium», Jewelry-making through history: an encyclopedia. Greenwood Publishing Group, páx. 146.
  23. ↑ Toff, Nancy (1996). The flute book: a complete guide for students and performers. Oxford University Press, páx. 20. ISBN 9780195105025.
  24. ↑ Tsuji, Jiro (2004). Palladium reagents and catalysts: new perspectives for the 21st century. John Wiley and Sons, páx. 90. ISBN 0470850329.
  25. ↑ Drahl, Carmen (2008). «Palladium's Hidden Talent». Chemical & Engineering News 86 (35):  páxs. 53–56. http://pubs.acs.org/cen/science/86/8635sci3.html. 
  26. ↑ Zogbi, Dennis (3 de febreru de 2003). «Shifting Supply and Demand for Palladium in MLCCs». TTI, Inc..
  27. ↑ Jollie, David. «Platinum 2007». Johnson Matthey.
  28. ↑ «Thermal Decomposition of the Non-Interstitial Hydrides for the Storage and Production of Hydrogen». Chemical Reviews 104 (3):  páxs. 1283–1316. 2004. doi:10.1021/cr030691s. PMID 15008624. 
  29. ↑ Ware, Mike (2005). «Book Review of : Photography in Platinum and Palladium». Platinum Metals Review 49 (4):  páxs. 190–195. doi:10.1595/147106705X70291. 
  30. ↑ Morgan, Margaret (2007). The Bible of Illuminated Letters. Barron's Educational Series, páx. 50. ISBN 978-0764158209.
  31. ↑ «Palladium Leaf». Theodore Gray.
  32. ↑ Riegel, Emil Raymond; Kent (2007) Kent and Riegel's Handbook of Industrial Chemistry and Biotechnology. Springer, páx. 1037. ISBN 0387278427.
  33. ↑ «Cross-reactivity between nickel and palladium demonstrated by systemic administration of nickel.». Contact Dermatitis 53 (1):  páxs. 2–8. 2005. doi:10.1111/j.0105-1873.2005.00577.x. PMID 15982224. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15982224. 
  34. ↑ «What Is Palladium?». Jewelry.com (3 de payares de 2008). Archiváu dende l'orixinal, el 23 de payares de 2015.
  35. ↑ «Daily Metal Prices: September 2001». Johnson Matthey.
  36. ↑ Palladium, Platinum's Cheaper Sister, Makes a Bid for Love. Wall Street Journal (Eastern edition). 13 de febreru de 2007.  páxs. B.1. 
  37. ↑ «Stillwater Mining Up on Jewelry Venture». Yahoo Finance.
  38. ↑ Zereini, Fathi; Alt, Friedrich (2006) «Health Risk Potential of Palladium», Palladium emissions in the environment: analytical methods, environmental assessment and health effects. Springer Science & Business, páx. 549–563. ISBN 9783540292197.

Enllaces esternos editar


 

Error de Lua en Módulu:Control_d'autoridaes na llinia 522: attempt to index field 'datavalue' (a nil value).

Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Paladiu&oldid=4172740»