Pandu tibetanu

Pandu tibetanu
	青藏高原 (zh)
Situación
Tipu	rexón xeográfica
Coordenaes	33°N 88°E / 33°N 88°E
	Pandu tibetanu Pandu tibetanu (República Popular China)
Datos
Superficie	2 500 000 km²
Llonxitú	2500 km

La pandu del Tíbet, tamién conocida como la pandu Tibetanu-Qinghai, ye una estensa y elevada pandu d'Asia oriental qu'ocupa gran parte de la Rexón Autónoma del Tíbet y de la provincia de Qinghai, na República Popular China, y de la rexón india de Ladakh, en Caxmir. Ocupa una área rectangular averada de 1.000 km d'anchu por 2.500 km de llargu, y tien una elevación media de 4.500 metros. Ye llamada "el techu del mundu", pos ye'l pandu más altu y grande del mundu, con una área de 2,5 millones de quilómetros cuadraos d'estensión (cerca del tamañu de la República Arxentina y cuatro veces el tamañu de Texas o Francia)

El pandu tibetanu ta arrodiada por cadenes de montes elevaos.^[1] Llenda al noroeste col cordal Kunlun, que la dixebra de la cuenca del Tarim, y al nordeste colos montes Qilian, que dixebra'l pandu del desiertu de Gobi. El pandu llinda al sur col valle del ríu Yarlung Tsangpo, que flúi a lo llargo del pie del Himalaya, y pola estensa llanura Indogangética. Al este y sureste, el pandu da pasu a la xeografía arbolada y abrupta de monte de les nacencies de los ríos Saluin, Mekong y Yangtsé, na zona occidental de Sichuan. Nel oeste ta arrodiada pola curva de la abrupta cordal de Karakoram del norte de Caxmir.

Descripción editar

El pandu ye una estepa greba de gran altitú entemecida con cordales y grandes llagos salaos. La precipitación añal envalorar ente 100 mm y 200 mm, y bastia principalmente en forma d'agües. Los estremos del sur y l'este de la estepa cunten con praderíes na que pueden vivir poblaciones de pastores nómades, anque les xelaes asoceden seis meses al añu. Siguiendo al norte y nordés, el pandu vuélvese, de forma gradual, más alta, más fría y más seca, hasta algamar l'alloñada rexón de Kekexili, al noroeste del pandu. Nesti puntu, l'altitú media devasa los 5.000 m, l'aire contién solamente un 60% d'osíxenu a nivel del mar, y les temperatures son a lo llargo del añu de -4 °C, cayendo a -40 °C pel hibiernu. Como resultáu d'esti ambiente desaxeradamente inhóspito, la rexón de Kekexili ye de les menos poblaes del mundu, dempués de L'Antártida y el norte d'Asia.

La parte norte del pandu ta cubierta per grandes árees de permafrost (o suelu permanentemente conxeláu), indicando que'l pandu nun salió dafechu del periodu glacial.^[2]

Xeoloxía editar

El pandu formar por un choque de les plaques tectóniques Indoaustralianas y Euroasiátiques nel periodu cenozoicu (hai aproximao 55 millones d'años).^[3] Piénsase que la elevación teutónica del pandu tuvo un efeutu significativu nel cambéu climáticu y créese que pudo afectar al monzón asiáticu. Na estación del monzón n'India (de xunetu a ochobre) los vientos traen l'aire húmedo tropical del sur, l'Himalaya crea un cobertor d'agua que dexa la zona de la India bien húmeda y al pandu tibetanu bien seca. A midida que los vientos siguir nel pandu, cai'l pocu mugor que permanez nel aire, aportando a más secu a midida que se mueve escontra'l norte, creando desiertos tales como'l desiertu de Taklamakán y el desiertu de Gobi.^[4]

Munchos de los ríos más llargos del mundu aniciar nel pandu tibetanu. Ente ellos, estos ríos lleven el 25% de la erosión del suelu del mundu marín. Ente ellos inclúyense'l ríu Yangtsé (o Chang Jiang), el Huang He (o ríu Mariellu), el Indo, el ríu Sutlej, el ríu Yarlung Tsangpo (conocíu como'l Brahmaputra, n'India), el Mekong, el ríu Irrawaddy y el ríu Salween.

Los sos numberosos llagos salaos inclúin el llagu Tso Ngonpo, el llagu Nam (o Namtso), el Dagze Tso, el llagu Yamzho Yumco, el llagu Puma Yumco y el llagu Paiku.

El pandu tibetanu esperimentó cuatro periodos glaciales y trés interglaciares mientres los cualos el clima calecióse.^[5]