Reinu de Powys

	estáu desapaecíu
Himnu nacional	Unbennaeth Prydain (es) ;
Alministración
País	Reinu Xuníu
Nación constitutiva	Gales
Área principal	[[Powys\|{{{2}}}
Capital	Wroxeter (en)
Forma de gobiernu	Monarquía
Llingües oficiales	galés
Relixón oficial	cristianismu
Xeografía
Coordenaes	53°14′00″N 4°01′00″W / 53.2333°N 4.0167°O
Economía
Moneda	ceiniog (en) y denario (es)

El reinu de Powys remaneció mientres la Edá Media, dempués de la retirada romana de Britania. Basada na tribu de los Ordovicos nel oeste y los Cornovios al este, les sos fronteres orixinales estender dende los montes Cambrianos nel oeste hasta la moderna rexón de West Midlands nel este. Tenía les fértiles riberes de los valles del Severn y del Tern, rexón que ye nomada na lliteratura galesa posterior como el paraísu de Powys. El nome deriva del llatín pagus, que significa campu, anque tamién tien connotaciones de paganu, pos tardó en cristianizarse. Esta rexón formaba parte d'una provincia del Imperiu romanu, con capital en Viroconium Cornoviorum (el modernu Wroxeter), la cuarta mayor ciudá romana en Britania. Tomaba, más o menos, el territoriu del actual condáu de Powys.

La Edá Media editar

Mientres l'Alta Edá Media, Powys foi gobernada pola dinastía Gwerthernion, descendientes de Vortigern y la princesa Sevira, fía de Magnus Maximus. L'arqueoloxía demostró que, inusualmente pa la dómina, Viroconium Cornoviorum sobrevivió como nucleu urbanu hasta bien entráu'l sieglu VI, y bien pudiera ser la capital del reinu. Nennius paez identificar el llugar como Cayer Guricon. Nos sieglos siguientes, la frontera este de Powys foise poblando d'anglos procedentes del reinu de Mercia. Foi un procesu gradual, y el control de West Midlands nun se completó hasta'l s. VIII.

Les comunidaes galeses fueron afaraes por una gran plaga procedente d'Exiptu en 549. Les ciudaes y el campu acabaron despoblados por igual. Sicasí, los ingleses viéronse menos afeutaos por esta plaga porque apenes teníen contactos comerciales col continente naquella dómina. Debíu al menguante poder humanu y a la creciente usurpación territorial per parte de los anglos, el rei Brochwel Ysgithrog camudó la corte de Cayer Guricon a la más defendible Pengwern (Sherwsbury).

En 616, l'exércitu d'Æthelfrith de Northumbria enfrentar a los galeses de Powys. El rival del monarca de Northumbria, Edwin de Deira, vivía naquella dómina exiliáu en Gwynedd. Créese que Æthelfrith intentaba prinda-y, pero'l rei de Powys, Selyf Sarffgadau, refugó-y el pasu pol so reinu. Viendo una oportunidá d'ampliar el so reinu ente'l Norte de Gales y Rheged, Æthelfrith invadió'l norte de Powys, forzó una batalla cerca de Chester y venció a Selyf y a los sos aliaos. Beda cúntanos que de primeres de la batalla'l paganu Æthelfrith mató a 1200 monxos del monesteriu de Balor-Is-Coed (Balor sol monte) porque, como dixo, «lluchen contra nós colos sos rezos». Selyf morrió na batalla, siendo'l primer rei de Powys en ser soterráu en Meifod, llocalidá refundada pol so hermanu San Tysilio. Nel sieglu VII la Ilesia galesa entá yera independiente de Roma, y Tysilio foi'l so obispu, con gran influencia en tolos acontecimientos del país. A esti pueblu, que se convirtió nel mausoléu de la dinastía, tamién se-y llama Eglwys Tysilio.

Si'l rei Cynddylan de Pengwern viniera de la familia real de Powys (cosa que paez dudosa), entós tamién hubiera fuercies de Powys na batalla de Maes Cogwy. Por cuenta de esta batalla, Pengwern foi escaláu, la so familia real asesinada y gran parte del territoriu anexonáu a Mercia y Powys. Estos sucesos remembrar nos poemes galeses como l'ablayamientu de la princesa Heledd ([Cano Heledd]sieglu-ix-traducíu-en-espanol&catid=2:antigua-y-medieval&Itemid=7 Cano Heledd n'español) al conocer la muerte del so hermanu Marwnad Cynddylan.

Powys vivió ciertu resurdimientu con socesives campañes victorioses frente a Inglaterra en 655, 705-707 y 722. La corte foi treslladada al castiellu de Mathrafal (717), posiblemente pol rei Elisedd ap Gwylog. Los ésitos de Elisedd conducieron al rei Ethebaldo de Mercia a construyir el Muriu de Wat, que seique se fixo con el mesmu alcuerdu de Elisedd. Sicasí, por esa frontera norte, dende'l valle del Severn hasta l'estuariu del Dee, la ciudá de Croesoswallt (Oswestry) acabó siendo para Powys. El rei Offa de Mercia siguió esta obra al construyir la Muralla de Offa. Esta nueva llende movió Oswestry de nuevu al llau inglés de la frontera, y Offa atacó a Powys n'Hereford en 760, 778, 784 y 796. La frontera permaneció na Muralla de Offa hasta'l s. XII, cuando'l galeses recuperaron el territoriu ente los ríos Dee y Conwy, territoriu conocíu entós como Perfeddwad.

Rhodri, Hywel y Gruffydd editar

Powys foi xunida a Gwynedd cuando'l rei Merfyn Frynch de Gwynedd casóse cola princesa Nest, la hermana del rei Cyngen de Powys, postreru representante de la dinastía Gwertherion. Cola muerte de Cyngen en 855, Rhodri el Grande convertir en rei de Powys, heredando Gwynedd l'añu anterior. Esto formó les bases pa les continues demandes de Gwynedd sobre Powys los siguientes 443 años.

Rhodri el Grande gobernó dafechu sobremanera l'actual Gales hasta la so muerte en 877. Los sos fíos crearon les sos propies dinastíes: Merfyn heredó Powys, ente que los sos hermanos Anarawd ap Rhodri y Cadell crearon la dinastía Aberffraw, en Gwynedd y la dinastía Dinefwr, respeutivamente.

En 942 Hywel ap Cadell de Deheubarth (nietu de Rhodri al traviés del so fíu Cadell) heredó Gwynedd pola muerte del so primu Idwal Foel. Coles mesmes tomó Powys, de Llywelyn ap Merfyn, ya iguó el matrimoniu ente los fíos de dambos. Hywel fundó Deheubarth en 920 amás del heriedu materno y paterno, y caltuvo rellaciones bien próximes con Athelstan d'Inglaterra, visitando frecuentemente la so corte. Hywel estudió'l sistema llegal inglés y reformó les lleis galeses. Pelegrinó a Roma y, cuando volvió en 928, tráxose consigo una coleición de lleis que fueron bendiches pol Papa. Influyíu polos ingleses, Hywel foi'l primeru n'acuñar moneda propia en Gales, con ceca en Chester. En 945 celebró una asamblea en Whitland pa escriturar les lleis, cola ayuda del célebre clérigu Blefywryd. Por estos trabayos diéron-y el nome del Bonu (Hywel Dda en galés), y el so reinu destacó como inusualmente pacíficu. Tres la so muerte Gwynedd tornó a la dinastía Aberffraw. Sicasí, Powys y Deheubarth fueron estremaos ente los sos fíos.

Maredudd ab Owain reconstruyó'l reinu del so güelu Hywel el Bonu. Yera rei de Deheubarth y Powys cuando en 986 facer con Gwynedd. Combatió la usurpación inglesa en Powys y les crecientes invasiones viquingues en Gwynedd. Ye recordáu por haber pagáu a los viquingos un penique per cada rehén prindáu, una gran suma naquella dómina. Cola muerte de Maredudd (999), Powys pasó al so nietu Llywelyn ap Seisyll, fíu de Anghared, la fía mayor de Maredudd (col primer maríu d'esta, Seisyll ap Owian), ente que Deheubarth foi partíu ente los sos fíos. Gwynedd temporalmente retornó a la dinastía de los Aberffraw. Na siguiente centuria perdieron importancia les principales families nobles, por cuenta de que les incursiones viquingues y l'incesante estáu de guerra dexaron a los usurpadores derrocar a los Aberffraw y los Dinefwr, que nun se recuperaron hasta rematar el sieglu.

Gruffyd, el fíu de Llywelyn, xuniría tou Gales sol so reináu, moviendo a los sos primos en Deheubarth y aumentando los sos aliaos políticos n'Inglaterra. Tres la muerte de Gruffydd, Deheubarth tuvo dellos gobernantes hasta que la dinastía Dinefwr retornó al poder en 1063, na persona de Maredudd ab Owain ab Edwin.

Casa de Mathrafal editar

Col segundu maríu de la princesa Anghared (la fía de Maredudd ab Owain de Deheubarth y Powis), Cynfyn ap Gwerstan, fundóse la dinastía de los Mathrafal. La dinastía toma'l so nome del históricu castiellu de Mathrafal. Bleddyn ap Cynfyn, fíu de Anghared, heredó Powys a la muerte del so mediohermanu Gruffydd ap Llywelyn (1063), productu del primer matrimoniu de la so madre. Bleddyn (llobu en galés) aseguróse Gwynedd esi mesmu añu tres una batalla que-y enfrentó a un pretendiente de los Aberffraw, Cynan ap Iago. Al añu siguiente Eduardo'l Confesor, rei d'Inglaterra, sofitó a Bleddyn nel tronu. Bleddyn ye recordáu por reformar les lleis de Hywel Dda.

Bleddyn y el so hermanu Rhiwallon llucharon xunto al anglosaxones contra los conquistadores normandos. En 1067 aliar al rei Eadric el Xavaz de Mercia pa repeler l'ataque normandu a Hereford. Y en 1068 colos condes Edwin de Mercia y Morcar de Northumbría n'otru ataque normandu. En 1070, Bleddyn ganó a los sos mediu sobrinos, los fíos de Gruffydd ap Llywelyn, na batalla de Mechain nel intentu d'ellos por tomar Gwynedd. Bleddyn morrió en 1075, nel intre d'una campaña en Deheubarth contra Rhys ab Owain. Cola muerte de Bleddyn, Gwynedd pasó al so primu Trehaearn ap Caradog, que morrió en 1081 na batalla de Mynydd Carn, tres los que'l reinu recayó de nuevu na dinastía de los Aberffraw, con Gruffydd ap Cynan. Powys foi estremada ente los fíos de Bleddyn: Iorwerth, Cadwgan y Maredudd.

Dempués de que Guillermo de Normandía asegurárase Inglaterra, dexó que los barones normandos crearen en Gales los sos señoríos. Asina se creó la Marca Galesa a lo llargo de la frontera ente Inglaterra y Gales. En 1086 el normandu Roger II de Montgomery, conde de Shewsbury, remató la construcción d'un castiellu nel vau de Rhydwhiman sobre'l Severn, el castiellu de Montgomery. Tres Montgomery otros normandos reclamaron los cantrefi de Ial, Cynllaith, Edernion y Nanheudwy. Dende ellí tomaron Arwstle, Ceri y Cedwain. Amás de la totalidá de Powys, gran parte de Gales taba en manes normandes al rematar 1090. Los trés fíos de Bleddyn ap Cynfyn endurecieron la resistencia y la so pretensión de recuperar Powys, y en 1096 yá recuperaren la mayor parte de Powys, incluyendo'l castiellu de Montgomery. Roger Montgomery revelar contra'l rei Guillermu II d'Inglaterra y les sos tierres fueron confiscadas (1102) y apurríes a Payne Fitzjohn, quien afaló a Felipe de Brose a atacar Builth, y a Hugh Mortimer a atacar Elfael y Maelienydd. Nos s. XII y XIII la Casa de Mathrafal lluchó por caltener les sos tierres en Powys frente a los barones de la Marca y un resurgente Gwynedd. En 1160 el reinu cayó víctima de la llei galesa de socesión y foi estremáu nos principaos del norte y el sur. Estremaos yeren más débiles entá, y ente que el reinu del norte, Powys Fadog, sofitaba les aspiraciones independentistes del vecín Gwynedd baxu Owain Gwynedd, Llywelyn el Grande y Dafydd ap Llywelyn, reis de Gwynedd, el reinu del sur, Powys Wenwynwyn, tenía frecuentes enfrentamientos con Gwynedd. En 1267, los dos reinos de Powys emprestaron homenaxe al rei de Gwynedd Llywelyn l'Últimu Rei como Príncipe de Gales. Pero Gruffudd ap Gwenwynwyn, Señor de Powys Wenwynwyn, camudó d'alianza en 1274 y se exilió a Inglaterra. Tornó a Gales en 1276 dempués de la primer ocupación inglesa y na definitiva campaña de 1282, les tropes de Gruffud fueron determinantes na cayida de Llywelyn cuando, xunto a Roger Lestrange y Roger Mortimer, emboscaron y asesinaron al príncipe galés. Cola muerte de Llywelyn, Gales perdió definitivamente la so independencia. Tres el Estatutu de Rhuddlan (1284) tolos títulos principescos de Gales fueron abolíos y Powys sumió incorporáu a los nuevos condaos de Breconshire, Radnorshire, Montgomeryshide y parte de Denbighshire.

Gobernantes de Powys editar

Reis de Powys

Casa de Gwertherion

- Gwrtheyrn (Rex Vortigern)
ca. 430–447 - Cadeyern Fendigaid, reputáu fíu mayor de Gwrtheyrn, bendichu por San Germán;
ca. 447 - 460 - Cadell Ddyrnllwg
ca. 480 - Rhyddfedd Frych
ca. 500 - Cyngen Glodrydd
ca. 530 - Pasgen ap Cyngen
ca. 540 - Morgan ap Pasgen
ca. 550 - Brochwel Ysgithrog
? – 610 - Cynan Garwyn
610 – 613 - Selyf ap Cynan
613 - Manwgan ap Selyf
613 – ? - Eiludd Powys
ca. 655 - Beli ap Eiludd
695? – 725 - Gwylog ap Beli
725 – 755? - Elisedd ap Gwylog
755? – 773 - Brochfael ap Elisedd
773 – 808- Cadell Powys
808 – 854 - Cyngen ap Cadell

Casa de Manaw

854 – 878 -Rhodri Mawr de Gwynedd, heredáu al traviés de la so madre.
878 – 900 - Merfyn ap Rhodri
900 – 942 - Llywelyn ap Merfyn
942 – 950 - Hywel Dda, usurpador de la llinia dinástica de Aberffraw;
950 – 986 - Owain ap Hywel Dda. Dempués d'este pasó a ser gobernáu por un miembru de la Casa de Dinefwr, estableciéndose la casa de Mathrafal.
986 – 999 - Maredudd ab Owain
999 – 1023 - Llywelyn ap Seisyll, fíu de Anghered del so primer home. Anghered ye la fía de Maredudd ab Owain.
1023 – 1033 - Rhydderch ab Iestyn
1033 – 1039 - Iago ab Idwal
1039 – 1063 - Gruffydd ap Llywelyn

Príncipes de Mathrafal de Powys

1063 – 1075 - Bleddyn ap Cynfyn
1075 - 1103 - Iorwerth ap Bleddyn (parte)
1075 - 1111 - Cadwgan ap Bleddyn (parte)
1111 - 1116 - Owain ap Cadwgan (parte)
1116 – 1132 - Maredudd ap Bleddyn
1132 – 1160 - Madog ap Maredudd

Dende 1160 Powys foi estremáu en dos partes. La parte del sur foi llamada Powys Wenwynwyn tres Gwenwynwyn ab Owain Cyfeiliog ap Madog, ente que la del norte foi llamada Powys Fadog tres Madog ap Gruffydd Maelor ap Madog.

Referencies editar

Enllaces esternos editar

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Reinu de Powys.