Wikipedia

Sepúlveda

conceyu de la provincia de Segovia (España)

Sepúlveda ye un conceyu y villa de la provincia de Segovia, comunidá autónoma de Castiella y Llión, (España).

Sepúlveda
Alministración
País España
Autonomía Castiella y Lleón
Provincia provincia de Segovia
Tipu d'entidá conceyu d'España
Alcalde de Sepúlveda Francisco Notario Martin
Nome oficial Sepúlveda (es)[1]
Códigu postal 40300
Xeografía
Coordenaes 41°17′51″N 3°44′58″W / 41.2974°N 3.7494°O / 41.2974; -3.7494
Sepúlveda alcuéntrase n'España
Sepúlveda
Sepúlveda
Sepúlveda (España)
Superficie 124 km²
Altitú 1009 m
Llenda con
Demografía
Población 990 hab. (2023)
- 515 homes (2019)
- 488 muyeres (2019)
Porcentaxe 0.64% de provincia de Segovia
0.04% de Castiella y Lleón
0% de España
Densidá 7,98 hab/km²
Más información
Estaya horaria UTC+01:00
UTC+02:00
sepulveda.es
Cambiar los datos en Wikidata

Nel so conceyu atópase parte del Parque Natural de los Focetes del Ríu Duratón y na llocalidá ta'l Centru d'Interpretación de los Focetes del Duratón (sito na Ilesia de Santiago) nel que puede vese tou lo rellacionao col Parque Natural y con Sepúlveda.

Sepúlveda ta declarada Conxuntu Históricu-Artísticu dende 1951 y forma parte de l'Asociación Los pueblos más guapos d'España.

Composición editar

El conceyu contién los siguientes nucleos de población:

Tanarro

Situación editar

Sepúlveda pertenez a la contorna de la Villa y Tierra de Sepúlveda, de la que ye villa cabecera y al partíu xudicial del mesmu nome del que ye cabeza, allugáu nel nordeste de la provincia de Segovia. Ta a 55 km de Segovia capital, a 137 km de Burgos, a 119 de Madrid (pola A-1) y a 115 de Valladolid.

Población editar

Sepúlveda tien unos 1300 habitantes doblándose pel branu. La mayoría dedicar al turismu y a la hostelería onde se cocina'l so tradicional corderu rustíu en fornu de lleña.

Conceyu

Evolución demográfica de Sepúlveda
200020022004200620082010201220142016
131813241336131612871255123211931122
(Fonte: INE)

Llocalidá

Evolución demográfica de Sepúlveda
20002002200420062008201020122014
1064106510601066105910431029995
(Fonte: INE)
 
Plaza Mayor de Sepúlveda.

Historia editar

 
Sepúlveda. Conxuntu históricu.

Los primeros datos sobre la ocupación de Sepúlveda faen referencia a la II Edá del Fierro, ente los ss. V y II e. C., cuando se documenta la esistencia d'un enclave urbanu (oppidum) arévaco (tribu celtibérica) nel cuetu de Somosierra, al oeste de la villa. A esta pequeña ciudá pertenecía la necrópolis d'incineración de La Picota.

A entamos del s. I e. C., ente 98 y 93 e. C., l'altu valle del Duratón foi conquistáu pol cónsul romanu Tito Didio, quien tuvo de desallugar el nucleu indíxena de Sepúlveda y fundar una nueva ciudá nel vecín llugar de Los Mercaos, xunto a Duratón (pueblu agregáu o Barriu de Sepúlveda), a siete km, onde posiblemente s'alcuentre la Confluentia de Ptolomeo (2.6.55). Esti nuevu nucleu urbanu alministró y xestionó el territoriu del valle altu del Duratón hasta'l s. V d. C. Dende'l s. I e. C. en Sepúlveda posiblemente solo desenvolveríase una pequeña aldega, adscrita al terrirtorio confluentiense, anque na so contorna asitiáronse dellos santuarios romanos rurales, el de Bonus Eventus en Ponte Talcano, el de Diana en Cueva Llabrada y, quiciabes, el de Eburianus en Ponte Giriego.

Cola ocupación visigoda, la ciudá de Confluentia (Duratón) va tresformándose solo nuna aldega, ente los ss. V y VII d. C., pa quedar sacupada nel s. VIII d. C. Los restos de la necrópolis de Duratón documentan esta etapa. Desconozse si en Sepúlveda establecióse yá una primer población visigoda, dende la cual desenvolveríase'l nucleu medieval.

La villa de Sepúlveda ye citada per primer vegada na Crónica d'Alfonsu III. Nestes cróniques fai referencia al despoblamientu de la mesma consecuencia de les correríes d'Alfonsu I. Nel añu 940 encárgase-y a Fernán González, conde de Castiella, la so repoblación qu'estabiliza una zona cristiana más allá del ríu Duero. Esiste una lleenda na cual cúntase la llucha de Fernán González y l'Alcalde musulmán Abubad, esta lleenda, tresmitida pol Abá de Arlanza, Fray Gonzalo de Arredondo, ta reflexada na fachada de la llamada "casa del Moru". Fernán González dio fueru a Sepúlveda na so repoblación.

Nel añu 979 Almanzor intenta recuperar la villa ensin ésitu pero años más tarde, nel 984 recuperar, pero los castellanos volver a perder nos años 984 y 986. Nel añu 1010 la villa pasa definitivamente a manes cristianes al ser tomada por Sancho García, nietu de Fernán González.

El fueru de Sepúlveda foi confirmáu en delles ocasiones. El testimoniu documental más antiguu ye'l llatín d'Alfonsu VI del añu 1076. Esti fueru encarnaba'l Derechu na Estremadura Castellana. Ampliáu darréu y codificado en 1300 foi dau a otres poblaciones como a Zaragoza y Teruel y, a partir d'Uclés, a munches poblaciones de la Orde de Santiago.

El territoriu nel que'l fueru tenía vixencia nun yera solo la villa de Sepúlveda, sinón que s'estendía no que se definió como Comunidá de Villa y Tierra de Sepúlveda qu'inda esiste. Esta comunidá toma 37 conceyos.

Nel añu 1110 en tierres de Sepúlveda producióse la batalla de Candespina (güei Fresno de Cantespino) na que Alfonsu I d'Aragón y el conde Enrique de Portugal enfrentáronse y vencieron a doña Urraca, muyer d'Alfonsu I d'Aragón. Esta victoria dio como resultáu la independencia de Portugal y la incorporación de Sepúlveda a la corona aragonesa.

Los xudíos son espulsaos en 1468 y pocu dempués reconozse la soberanía de los futuros Reis Católicos, en contra d'Enrique IV de Castiella.

 
Focetes del ríu Duratón y Sepúlveda al fondu.

Mientres la guerra de les Comunidaes de Castiella, cuando Rodrigo Ronquillo sitió Segovia en xunu de 1520, esta ciudá pidió-y el 22 d'esi mes que definiera la so postura ante la situación. La respuesta, al paecer, foi ambigua o a cencielles negativa, polo qu'un mes dempués volvió aportunar por que la aidara y xurara hermandá colos comuñeros. Nesta ocasión, Sepúlveda negóse abiertamente. Tampoco manifestó enforma entusiasmu de tar llau del rei; la so postura foi más bien de neutralidá.[7] Asina, cuando'l secretariu real Lope Hurtado de Mendoza pasó pola villa pa reclutar a guardar vieyes del reinu destinaes a dir a Navarra y pa convencela de que se xuniera decididamente a la causa realista, llogró respuestes disuasorias. El 11 d'ochobre'l capitán comuñeru Pedro Girón tamién se personó en Sepúlveda pa recoyer les tropes veteranes de la espedición de Djerba. El conceyu nuevamente manifestó la so indiferencia escontra'l conflictu. Segovia aportunó'l 15 d'ochobre unviando a Gabriel de Villareal como emisariu, meses dempués el capitán realista, el conde de Haro, pidió recursos al conceyu, y en marzu la Santa Xunta comuñera solicitó'l so sofitu. Pero en devanéu, Sepúlveda decidió desabrise de la guerra civil.

El rei Carlos III visita la villa nel sieglu XVIII regalando al so conceyu un cuadru del so fíu Carlos IV a la edá de 17 años. Esti cuadru ye espón nel salón de plenos del conceyu de la Villa.

Mientres la Guerra de la Independencia producióse l'Aición de Sepúlveda, l'únicu combate nel qu'intervieno la Guardia Imperial de Napoleón en tola guerra. Esta aición saldar con un fracasu pa les armes franceses que nun llogren destruyir a les fuercies españoles que, primero retírense escontra Sepúlveda y depués, ensin ser fadiaes, escontra Segovia. L'aición de Sepúlveda supunxo un retrasu de la meyora de Napoleón escontra Madrid previu a la batalla de Somosierra. Sepúlveda foi asediada poles tropes franceses y nel so territoriu actuó'l Encerriscáu que tenía la so base nes cueves del Cañón del ríu Duratón.

Nes Guerres Carlistes foi tomada en 1838 pol xeneral Gómez. Na Guerra Civil Española de 1936 Sepúlveda caltúvose al llau del exércitu llevantáu contra la república. Foi puestu de mandu de les tropes que controlaben el pasu pol puertu de Somosierra.[8]

En 1951, Sepúlveda ye declarada Conxuntu Históricu-Artísticu.

Dende xineru de 2016, forma parte de l'Asociación Los pueblos más guapos d'España.

Alministración editar

Alcaldes dende les eleiciones de 1979
Llexislatura Nome Partíu
1979-1983 José María Sacristán Lozoya   UCD
1983-1987 José María Sacristán Lozoya   CP
1987-1991 Ismael Ortiz López   PSOE
1991-1995 Ismael Ortiz López   PSOE
1995-1999 Ismael Ortiz López   PP
1999-2003 Ismael Ortiz López   PP
2003-2007 Ismael Ortiz López   PP
2007-2011 María Concepción Monte de la Cruz Partíu_8 =   PP n/d
2011-2015 Francisco Notariu Martín   PP
2015-2019 Ramón López Blazquez   PSOE
2019-2023 n/d n/d
2023- n/d n/d

Patrimoniu editar

 
Panorámica sur de Sepúlveda

Sepúlveda cunta con un gran númberu de monumentos, munchos d'ellos declaraos Bien d'Interés Cultural. El so ricu patrimoniu, tanto civil como relixosu, motivó la so declaración como Conxuntu Históricu-Artísticu en 1951.

 
Antigua cárcel de Sepúlveda
 
Ilesia de San Salvador, una de les ilesies romániques de Sepúlveda
 
Cruceru frente a la ilesia de San Bartolomé en Sepúlveda

Arte prehistórico editar

Arquiteutura civil editar

Los sos monumentos civiles más importantes son:

  • Castillo de Fernán González (B.I.C.). El castiellu de Sepúlveda, foi una fortaleza romana, una alcazaba árabe, y reconstruyida en tiempos del conde Fernán González. Adosáu a la parte inferior de los sos torrexones un edificiu del sieglu XVIII, con balconada corrida, soporta'l reló de la plaza. Ta incluyíu na Llista colorada de patrimoniu en peligru de l'asociación pa la defensa del patrimoniu Hispania Nostra.
  • Antigua cárcel de Sepúlveda: De los sos trés plantes, la inferior y superior tuvieron siempres destinaes al usu como prisión, ente que la entemedia ye la que más cambeos y utilidaes esperimentó. Foi Casa del Conceyu hasta que se construyó un conceyu nuevu al otru llau de la plaza en 1870, y entós pasó a ser la vivienda del xefe de la prisión. En 2014 foi acondicionáu p'acoyer un muséu de calter didácticu y divulgador qu'amuesa l'usu y les formes de vida nesti tipu de cárceles. Nella atopa la Oficina de Turismu de la llocalidá.[9]
  • Casa del Conde de Sepúlveda: Ye una de les munches cases-palaciu de la villa. Tien un balcón-retablu heráldicu sosteníu por cariátides, y contién diversos elementos arquiteutónicos y decorativos. El condáu de Sepúlveda foi un títulu creáu pola reina Sabela II.
  • Casa de los Proaño: Conocida popularmente como Casa del Moru, ye una casa-palaciu. Destaca la fachada plateresca que'l so frontón ta presidíu pela cabeza d'un moru sobre un alfanxe, elementu qu'alude a la llexendaria toma de Sepúlveda pol Conde Fernán González. Nos llaterales del balcón principal atópense los escudos d'armes de la familia, nos que'l motivu de la cabeza del moru vuelve repitise.[10]

Arquiteutura relixosa editar

Del rescamplante pasáu medieval de Sepúlveda, perduraron munchos templos románicos. Dalgunos d'ellos son:

  • Ilesia de San Pedro (B.I.C.), en Perorrubio.
  • Ilesia de la Virxe de la Peña (B.I.C.), en Sepúlveda. Ye una ilesia románica, del sieglu XII. Tien nave alta, ábside al saliente y torre adosada. La carauterística más significativa del templu ye'l tímpanu asitiáu na puerta d'entrada, únicu en Segovia.
  • Ilesia de San Bartolomé: Románica, del sieglu XI-XII, tien una sola nave con dos capilla que formen un cruceru y cubierta de madera. La torre, de sillería, ta adosada a la ilesia.
  • Ilesia de San Salvador (B.I.C.), en Sepúlveda. Atópase na parte más elevada de la villa, la so construcción empecipiada nel sieglu XI (añu 1093) indícanos que ye la más antigua de la provincia de Segovia y unu de los mayores esponentes del románicu sepulvedano.
  • Ilesia de San Xusto (B.I.C.), en Sepúlveda. Anguaño ye la sede del Muséu de los Fueros. Ye románica de los sieglu XII y XIII, foi declarada Monumentu Nacional en 1931. Ye la única ilesia románica de Sepúlveda que cunta con tres naves, daqué que per otru llau ye pocu frecuente nel románicu rural, lo qu'indica que se trataba d'una construcción ambiciosa.
  • Ilesia de La nuesa Señora de l'Asunción en Duratón.
  • Ilesia de Santiago. Actual Casa del Parque de los Focetes del Ríu Duratón. D'una sola nave rectangular, tien un ábside de cuartu d'esfera d'estilu mozárabe, de lladriyu con doble arquería y figures xeométriques. Cuenta con una cripta soterraña con tumbes del sieglu X.[11]

Fiestes editar

  • Fiesta de Los Fueros

El tercer domingu de xunetu celébrase "La Fiesta de Los Fueros", qu'inclúi engalanamiento de les cais y places con estandartes, mercáu medieval, llume de la Villa con antorches, actuación de música y teatros caleyeros . Conmemora'l Fueru dau a la Villa pol conde Fernán González (confirmáu por Alfonsu VI de Castiella nel añu 1076).

  • El Diablecu

El 23 d'agostu (víspora de San Bartolomé) celébrase "El Diablecu".

A les 10 de la nueche, apáguense les lluces de la villa y baxen, pola bellu escalinata de la ilesia de San Bartolomé, seis mozos, por veces, amarutaos de Diablecos con lluces a entrambos llaos de la cabeza dando "escobiazos" al xentíu pa recordar que, según la tradición, ye la única nueche del añu en que San Bartolomé dexa correr a los sos deleres al Diablecu.

Tres 20 minutos de carreres y caos, salen los seis Diablecos xuntos pa realizar la última carrera y xubir, hasta l'añu siguiente, la escalera de la ilesia de San Bartolomé, momentu nel que s'encender l'allumáu y la fiesta y el jolgorio anubren les cais de Sepúlveda, preludiando les Fiestes de los Santos Toros.

  • Fiestes de los Toros

L'últimu fin de selmana d'agostu (de xueves a llunes) celébrense les Fiestes de los Toros, conocíes ente los sepulvedanos como les de "Los Santos Toros" -Dicir asina un sacerdote de la villa pa refartar el so calter paganu-.

Nelles destaquen les peñes, que tienen los sos locales en cueves naturales, los encierres de toros y novillos, los encierres infantiles (los más antiguos d'España), les charangues, Corrida de toros corríes de toros y les orquestes.

  • San Miguel

El 29 de setiembre (festividá de San Miguel Arcánxel) celébrense les fiestes n'honor de la Patrona de la Comunidá de Villa Y Tierra de Sepúlveda "la Virxe de la Peña" (que la so ilesia ta asitiada enriba d'una de los Focetes más espectaculares del Duratón).

  • Minerva

Una tradición de gran guapura y que data de los tiempos medievales ye la llamada Misa de Minerva, que la Cofradería del Corpus Christi celebra'l tercer domingu de cada mes y que consiste nuna misa na Ilesia d'El Salvador, una de les primeres del Románicu Segovianu, y tres la que se celebra una procesión pol pórticu de dicha ilesia col Santísimu Sacramentu baxu paliu.

Gastronomía editar

Ver tamién: Gastronomía de la provincia de Segovia

La gastronomía típica sepulvedana tien una llarga tradición nel corderu asáu, el corderu llechal rustíu fechu en fornu de lleña, la sopa castellana y el bacaláu. En repostería destaca'l ponche segovianu o los bollos de la tierra”.

Ver tamién editar

Referencies editar

  1. ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 Ministeriu d'Alministraciones Públiques (ed.): «Variaciones de los conceyos d'España dende 1842.». Archiváu dende l'orixinal, el 4 de payares de 2012. Consultáu'l 8 de febreru de 2013.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Boletín Oficial del Estáu (ed.): «Decreto 601/1970, de 26 de febreru, pol que s'aprueba la incorporación de los Conceyos de Hinojosas del Cuetu, Villaseca, Castrillo de Sepúlveda y Perorrubio al de Sepúlveda, de la provincia de Segovia.». Consultáu'l 9 de febreru de 2013.
  4. ↑ Boletín Oficial del Estáu (ed.): «Decreto 1243/1973, de 7 de xunu, pol que s'aprueba la segregación del llugar de Consuegra de Murera, del Conceyu de Aldealcorvo, pal so agregamientu al de Sepúlveda (Segovia).». Consultáu'l 9 de febreru de 2013.
  5. ↑ Boletín Oficial del Estáu (ed.): «Decreto 1431/1970, de 8 de mayu, pol que s'aprueba la incorporación del Conceyu de Duratón al de Sepúlveda, de la provincia de Segovia.». Consultáu'l 9 de febreru de 2013.
  6. ↑ Boletín Oficial del Estáu (ed.): «Decreto 1581/1973, de 22 de xunu, pol que s'aprueba la incorporación del conceyu de Villar de Sobrepeña al de Sepúlveda, de la provincia de Segovia.». Consultáu'l 9 de febreru de 2013.
  7. ↑ «Sepúlveda y los comuñeros». Consultáu'l 5 de xineru de 2018.
  8. ↑ «[http://www.villadesepulveda.org/default.asp?menu=sepul&tipu=historia sía villa in israel los at villadesepulveda.org]». Consultáu'l 2009.
  9. ↑ http://www.turismosepulveda.es/sepulveda/museos/129-centru-de-interpretacion-de-la-antigua-carcel-de-sepulveda
  10. ↑ https://www.sepulvedaviva.es/sepulveda-viva/cu%C3%A1nto-arte/casa-del-moru/
  11. ↑ Patrimoniu de Sepúlveda Conceyu de Sepúlveda. Consultáu'l 26 de febreru de 2017.

Enllaces esternos editar




 
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Sepúlveda&oldid=4139249»