Tarazona de la Mancha

Tarazona de la Mancha
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella-La Mancha
Provincia	provincia d'Albacete
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Tarazona de la Mancha (es)	Miguel Zamora Saiz
Nome oficial	Tarazona de la Mancha (es)
Códigu postal	02100
Xeografía
Coordenaes	39°15′54″N 1°54′46″W / 39.265°N 1.9127777777778°O
	Tarazona de la Mancha Tarazona de la Mancha (España)
Superficie	212.5 km²
Altitú	714 m
Llenda con	Albacete, La Gineta, Montalvos, La Roda, Fuensanta, Casas de Benítez, Villalgordo del Júcar, Quintanar del Rey, Villagarcía del Llano y Madrigueras
Demografía
Población	6138 hab. (2023); - 3197 homes (2019); - 3038 muyeres (2019)
Porcentaxe	1.59% de provincia d'Albacete; 0.29% de Castiella-La Mancha; 0.01% de España
Densidá	28,88 hab/km²
Más información
Fundación	1564 (Gregorianu)
Estaya horaria	UTC+01:00

Tarazona de la Mancha ye un conceyu español asitiáu al sureste de la península ibérica, na provincia d'Albacete, dientro de la comunidá autónoma de Castiella-La Mancha.

Situación editar

Atopar al norte de la provincia, asitiáu na parte central de la llende cola vecina provincia de Cuenca. Llenda colos conceyos albaceteños de Madrigueras, al este; Albacete y La Gineta, al sur; Montalvos, La Roda, Fuensanta y Villalgordo del Júcar, al oeste. Pel norte colos conceyos conquenses de Quintanar del Rey y Villagarcía del Llano.

Depende judicialmente de La Roda.

El términu municipal tien una estensión de 212,58 km², y ta travesáu pel ríu Valdemembra, pequeñu regueru que desagua nel Júcar, y que pasa pol cascu urbanu, teniendo nel so calce una ponte romana. El llende sur del términu vien dau pol ríu Júcar, con un llargor de 33 quilómetros, que la so ribera norte marca'l términu municipal.

Los suelos son margas continentales recubiertes parcialmente por graves en parte del términu del Miocenu, xunto con ábanos xilizos n'otra parte del Cuaternariu. La mayor parte del términu ye secanu, anque se ta enllantando'l regadío, enantes llindáu a la ribera del Júcar en pequeñes esplotaciones familiares, y anguaño amontándose en mayor escala.

Población editar

Evolución demográfica editar

1900-2017
1900	1910	1920	1930	1940	1950 1970	1981	1991	1996	2001	2005	2010	2011	2014	2015	2017
4.865	5.545	5.955	6.302	6.714	7.111	6.850	5.952	6.011	5.747	5.976	6.179	6.576	6.550	6.543	6.363

Historia editar

Primeros asentamientos

Según consta na "Carta arqueolóxica de Tarazona de la Mancha", realizada en 1978 por Cayo Tomás González y Matías Muñoz, que s'atopa nel Muséu Arqueolóxicu d'Albacete, atopáronse en Tarazona de la Mancha restos de les siguientes cultures:

Ilesia de San Bartolomé.

Tamién s'atoparon muertes de los periodos Paleolíticu y Neolíticu en diversos llugares del términu municipal. Los diversos xacimientos tópense abondo partíos y dan testimoniu de los primeros pobladores d'estes tierres.

Dómina romana De toles

civilizaciones indicaes, de la qu'esiste un mayor númberu de muestres ye de la romana, como puede comprobase polos restos topaos nuna villa romana asitiada na paraxa conocida como "Casa de Guardar". Nesta villa atopáronse unos mosaicos qu'anguaño tán espuestos nel Muséu Arqueolóxicu d'Albacete.

Tamién esiste una ponte romana sobre'l ríu Valdemembra al so pasu pola llocalidá. Paez ser que formaba parte d'una antigua calzada que travesaba'l términu municipal. La ponte ta n'usu anguaño y el so caltenimientu ye bastante bona.

Baxa edá Media Mientres

la Baxa Edá Media, les tierres del términu de Tarazona fueron parte del Conceyu d'Alarcón, hasta qu'en 1476 pasaron a pertenecer al Marquesáu de Villena. L'actual pueblu foi fundáu por vecinos de Villanueva de la Jara sobre una antigua aldega llamada "Cases de Cuartu Altu", a mediaos del sieglu XV.

Na dómina de Carlos I empecipiáronse xestiones pa consiguir el títulu de "villa", pero foi Felipe II quien el 11 d'ochobre de 1564 concedió-y el Privilexu de Villazgo, dándo-y xurisdicción hasta'l ríu Júcar. Nes "Rellaciones Topográfiques de Felipe II", realizaes en 1575 dizse que "había 400 cases y 500 vecinos".

Sieglu XVIII En

1752, nel Catastru realizáu pol marqués de la Ensenada censar nel términu 11 aldegues. En 1755 hubo un terremotu que quedó documentáu pol cura párrocu nel so llibru rexistro.

Mientres el reináu de Carlos III, Tarazona de la Mancha foi capital de Correximientu. D'ella dependíen Madrigueras, Quintanar del Rey y Villalgordo del Júcar.

En 1779 concedióse-y el privilexu de realizar un mercáu selmanal llibre d'impuestos. Dempués de la Guerra de la Independencia, creáronse les provincies, y Tarazona de la Mancha pasó a depender del Obispáu de Cuenca. En 1833 producióse una reorganización alministrativa y el términu integrar na provincia d'Albacete.

Sieglu XIX

Nel Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar, la obra ellaborada por Pascual Madoz y publicada ente 1846 y 1850, apaez una entrada correspondiente a Tarazona de la Mancha,^[2] onde s'indica que tien 1.080 cases, 4.200 vecinos y 5.257 almes, 1 escuela pa neños, con 80 alumnos, y otra pa neñes, con 30, y asígnase-y una capacidá granible envalorada en 24.247.666 reales, con una base imponible de 4.041.449 reales, que correspuende a una contribución de 105,088 reales.

Patrimoniu Artísticu editar

Xeografía urbana

Nun percorríu poles sos cais, podemos destacar les cases blasonadas qu'apaecen, la ermita de San Antonio Abá (sieglu XVII), la interesada plaza de toros, escavada nuna llomba, el Conceyu (sieglu XVII) y la ilesia parroquial de San Bartolomé, un templu columnario de tres naves, con una portada de resonancia valdeviresca y una torre de campanariu cuadrada rematada por un formosu chapitel de cayuela.

Plaza Mayor

Pero lo que más llama l'atención ye la magnífica Plaza Mayor del sieglu XVII, declarada Conxuntu Históricu-Artísticu Nacional, y centru neurálxicu de la villa. Ye un harmoniosu conxuntu d'arquiteutura popular de tipu colonial, con balconaes voladizas de balustres de madera, con un sabor aneyo. A la plaza da'l Conceyu, con una portalada sobre arcos de mediu puntu, con una inscripción sobre la fecha de la so construcción: 1692. Amás d'esti arcu, esisten otros trés arcos p'aportar a la mesma. Enantes había un quintu arcu que foi baltáu en 1910 (esiste una fotografía onde apaez). Nuna esquina atópase grabáu un escudu del papa Inocencio XI, y nel centru hai una fonte instalada en 1928. En tiempos de Carlos IV celebráronse corríes de toros na plaza. Nun principiu, la plaza taba dixebrada de la escampada de la ilesia por "los pretiles", que delimitaban la zona civil de la relixosa; éstos fueron baltaos en 1934.

Conceyu

L'edificiu del Conceyu (Casa Consistorial) ye d'estilu renacentista. Terminar nel añu 1692 y ye la única construcción que caltién les portalaes de piedra.

Al llau del Conceyu alza la ilesia, qu'empezó la so construcción en 1549 y rematóse en 1649 cola terminación de la torre. La ilesia tien tres naves y cinco tramos, dixebraos por columnes d'estilu xónicu, y delles capiyes adosaes. Ta cubierta por una bóveda de crucería, con lligadures y terceletes.

Ye anecdóticu'l fechu de que, al paecer, nun se conoz l'altor de la torre de la ilesia. Ante la falta de datos, los hermanos Juan Antonio y Venancio Pérez Valera, naturales del pueblu, utilizaron el Teorema de Tales pa llevar a cabu tal midida, resultando un altor de 42 metros.

Economía editar

Los cultivos de Tarazona de la Mancha ocupen una superficie de 21.253,7 hai, d'alcuerdu a la distribución reflexada na siguiente tabla:

Usu	Superficie (Hai)
Asociación de coníferes y otres frondosas	209.3
Asociación d'olivar y viñéu	299.3
Asociación de viñéu y frutales	35.3
Chopu y álamu	3.7
Coníferes	687.9
Cultivos herbales en regadío	810.4
Frutales en regadío	14.8
Frutales en secanu	115.6
Güerta y cultivos forzaos	236.6
Improductivu	169.9
Llabor en secanu	12604.4
Carba	67.4
Carba con coníferes	90.9
Carba con frondosas	72.9
Olivar en secanu	321.5
Pacional	10.2
Viñéu en secanu	5503.6

Fiestes editar

Un gran curiosu de Tarazona de la Mancha ye'l so famosu Antroxu, qu'atrai a numberosos visitantes, de los más famosos de la provincia, y con una tradición ininterrumpida, inclusive na dómina de la dictadura franquista.

Les fiestes patronales celebrar n'honor a San Bartolomé el 24 d'agostu, y xunto a los antroxos, tán declaraes d'Interés Turísticu Rexonal.

San Antón (17 de xineru), ye costume encender grandes fogueres la nueche anterior. Nel día allegar a la ermita, acompañáu d'animales, y dase un númberu impar de vueltes a la mesma.

Antroxu na Plaza Mayor.

San Blas (3 de febreru), celebrar na ermita de San Blas, nel altu de la Cai de la Virxe. Ye tradición danzar frente al santu a la salida de la ilesia parroquial un baille de palos llamáu "Los Matachinos". Esi mesmu día los feligreses ufierten a San Blas unos exvotos consistentes en gargüelos de cera principalmente según tamién otres figures que representen partes del cuerpu que'l devotu quier que'l santu protexa.
Xueves Lardero, celébrase'l xueves previu a la selmana d'entamu de la Cuaresma y a los Antroxos, la tradición ye comer nel campu una merienda típica, el hornazo o mona, bollu con un güevu cocíu, chorizu o sardina nel centru.
Antroxu.

Empieza'l sábadu d'Antroxu, 43 díes antes del Domingu de Ramos, celébrase sábadu, Domingo, llunes y martes. Sigue'l sábadu y Domingu siguiente. Los Domingos entamen desfiles na Cai de la Virxe.

Selmana Santa, dende'l Domingu de Ramos y remata col Domingu de Resurreición.
San Isidro, 15 de mayu, fiesta de los llabradores, celebrada por tol pueblu en romería nel campu.
Feria de San Bartolomé, 24 d'agostu, Patrón de Tarazona de la Mancha, son les fiestes mayores del pueblu y celébrase mientres dellos díes con verbenes, actos culturales, toros y otros festexos.
Día del Cristu, 14 de setiembre, entámense rifes.

Gobiernu y alministración editar

Toles eleiciones celebraes dende la restauración de la Democracia, con esceición de les municipales, fueron ganaes pol Partíu Socialista Obreru Español. Nel ámbitu del gobiernu llocal de Tarazona de la Mancha, primeramente mientres tres mandatos'l ganador foi'l Partíu Comunista d'España, bien en solitariu, o bien formando parte d'Izquierda Xunida nel añu 1987. El restu de les corporaciones fueron presidíes por alcaldes socialistes, hasta les eleiciones de 2011 onde, per primer vegada, el Partíu Popular foi la candidatura más votada, con 5 conceyales, por 4 d'IX y 4 del PSOE. Ante la falta d'alcuerdu de la esquierda, Juan Vicente Oltra, cabeza de llista de la candidatura del PP, foi escoyíu alcalde.^[3]

Alcaldes dende les eleiciones de 1979
Llexislatura	Nome	Partíu
1979-1983	Francisco Picazo Villena	PCE
1983-1987	Francisco Picazo Villena	PCE
1987-1991	Francisco Picazo Villena	IX
1991-1995	Isaac López Picazo	PSOE
1995-1999	Isaac López Picazo	PSOE
1999-2003	Julián Ruipérez Jiménez	PSOE
2003-2007	Francisca Saiz Mancha	PSOE
2007-2011	Faustino Oltra Moreno	PSOE
2011-2015	Juan Vicente Oltra Panadero	PP
2015-2019	Miguel Zamora Saiz	PSOE
2019-2023	n/d	n/d
2023-	n/d	n/d