Tomás Gutiérrez
Tomás Gutiérrez (7 de marzu de 1817, Distrito de Huancarqui (es) 
– 26 de xunetu de 1872, Lima) foi un militar y políticu peruanu que dirixó un golpe d'estáu contra'l presidente José Balta y Montero, y ocupó de facto la Xefatura del Estáu de Perú, del 22 al 26 de xunetu de 1872. Foi asesináu por una alteria enfurecida, en plenu centru de Lima.
Tomás Gutiérrez | |
|---|---|
 | |
| Vida | |
| Nacimientu |
Distrito de Huancarqui (es) , 7 de marzu de 1817 |
| Nacionalidá |
 Perú |
| Muerte | Lima, 26 de xunetu de 1872 (55 años) |
| Familia | |
| Hermanos/es | |
| Pueblu |
familia Gutiérrez (es) |
| Estudios | |
| Llingües falaes | castellanu |
| Oficiu | Militar |
 | |
Carrera militar editar
Dicíase que nos sos primeros momentos fuera arrieru, hasta que se enroló nel exércitu y adulces foi esguilando los distintos graos militares, a partir de la década de 1850. Los sos trés hermanos menores (Montés, Marceliano y Marcelino) siguieron el so exemplu, anque ensin llegar a estremase, como si facer Tomás.[1]
En 1854 xubió a sarxentu mayor d'infantería y depués viaxó al Sur pa sumase a la revolución que'l xeneral Ramón Castilla empecipió n'Arequipa. Participó na marcha sobre Lima y pola so destacada actuación na batalla de La Palma, llibrada'l 5 de xineru de 1855, foi xubíu a teniente coronel.
Mientres el segundu gobiernu de Castilla lluchó contra la revolución encabezada por Manuel Ignacio de Vivanco n'Arequipa, qu'anició la sangrienta guerra civil peruana de 1856-1858. Pola so valerosu conducta nel asaltu final d'Arequipa foi xubíu a coronel, el 7 de marzu de 1858. Escoyíu diputáu pola provincia de Castilla, allegó a les llexislatures de 1858-1859. Participó na campaña contra'l Ecuador.
Como xefe del batallón “Áncash”, sofitó a los gobiernos de los presidentes Miguel de San Román (1862-1863) y Juan Antonio Pezet (1863-1865). Destacóse lluchando en defensa del gobiernu de Pezet contra la revolución del coronel Mariano Ignacio Prado de 1865, polo que foi xubíu a xeneral. Mientres s'efectuaba la meyora de los revolucionarios escontra Lima, apangó a la población del Callao que se pronunciara en favor del vicepresidente Pedro Diez Canseco, pero tres la cayida de Pezet foi prindáu y anulóse-y el so ascensu a xeneral, el 13 d'avientu de 1865.
Borráu del escalafón, apuntóse como simple soldáu nel Batallón Depósitu y participó xunto colos sos hermanos nel combate del Callao del 2 de mayu de 1866. Rematada la guerra con España, treslladar a Tarapacá y sumóse a la revolución qu'en defensa de la Constitución de 1860 encabezó Castilla, quien lo ratificó como xeneral y nomar comandante xeneral de les sos unidaes de cazadores, n'abril de 1867. Acompañó al vieyu mariscal nos últimos intres de la so vida, y atayada la revolución pola muerte d'aquél, volvió a Lima.[2]
Pocu dempués sumóse a la sulevación qu'españó en Arequipa contra'l gobiernu de Prado y la Constitución de 1867, encabezada pol vicepresidente Pedro Diez Canseco, quien reconoció a Tomás como xeneral. Contribuyó a la defensa d'Arequipa ante l'ataque de les tropes gobiernistas, y depués siguió a les tropes triunfantes de Diez Canseco, llegando al Callao el 22 de xineru de 1868. Unviáu a Chiclayo pa combatir la revolución del coronel José Balta, nun quixo usar les armes contra'l pueblu, y retornó a Lima pa dar cuenta de la situación. Yá daquella tenía fama de valiente y bon soldáu, complementáu col so sagacidad en cumplir misiones oficiales.
Tres la eleición de Balta como presidente ya instaláu el Congresu, el 12 d'agostu de 1868, declaróse la nulidá de los ascensos daos pol presidente Pezet, y una vegada más quedó rebaxáu Tomás al grau de coronel. El presidente Balta nomólu Inspector Xeneral del Exércitu y propunxo al Congresu'l so ascensu a xeneral, pero nun llegó a expedir la llei respeutiva. Magar ello, Tomás dio un decidíu sofitu al gobiernu de Balta, y lo mesmo fixeron los sos hermanos, los coroneles Montés, Marcelino y Marceliano, que se topaben al mandu de los batallones que guarníen Lima. Foi debíu principalmente a esti sofitu que'l gobiernu de Balta goció d'estabilidá, hasta antes del golpe que los mesmos hermanos protagonizaríen pocos díes antes de rematar el mesmu.
Tomás foi nomáu ministru de Guerra y Marina en 1872, fechu que foi recibíu con alarma pol Partíu Civil, de recién fundación, el mesmu que daquella trunfó nes eleiciones xenerales llevando a la presidencia al que sería'l primer presidente civil de la historia de Perú: Manuel Pardo y Lavalle.
La intriga contra Balta editar
Corríen los últimos díes del gobiernu constitucional del coronel José Balta y Montero. Pardo yera'l ganador de les recién eleiciones y esperábase un trespasu del mandu presidencial ensin mayores inconvenientes, a pesar de que, como yera normal nesa dómina, siempres había rumores d'intrigues y rotures del orde constitucional. Sicasí, primero qu'asocediera dichu trespasu, el ministru de Guerra y Marina, coronel Tomás Gutiérrez, xunto colos sos trés hermanos, los tamién coroneles Montés, Marceliano y Marcelino Gutiérrez, propunxeron a Balta perpetuase nel poder per mediu d'un golpe d'estáu, desconociendo les eleiciones. Según paez, nun principiu el presidente aceptó'l plan, pero depués, por conseyu de dellos amigos, como Enrique Meiggs, negóse rotundamente a cometer tal illegalidá. Ante tal situación los Gutiérrez entamaron el derrocamientu de Balta. Cuntaben al so favor con un exércitu de 7.000 homes bien armaos y col sofitu de dellos políticos, como Fernando Casós.[3]
Xefe Supremu de la República editar
El 22 de xunetu de 1872, Montés Gutiérrez, a la cabeza de dos compañíes del batallón «Pichincha», enfusó nel Palaciu de Gobiernu y prindó al presidente Balta. Aína foi a la Plaza d'Armes, onde se topaba'l so hermanu Marceliano al mandu del batallón «Zepita»; dambos declararon destituyíu al presidente Balta y proclamaron a Tomás Gutiérrez como Xeneral del Exércitu y Xefe Supremu de la República.[4]
Esi mesmu día, Tomás Gutiérrez solicitó la subordinación de les Fuercies Armaes y, especialmente, de la Marina de Guerra de Perú. Sicasí, a otru día la Marina suscribió un manifiestu a la Nación nel que faía esplícita la so decisión de nun sofitar al gobiernu de facto:
(…) L'inauditu abusu de fuercia con que'l día d'ayeri foi escupuliciada la capital de la república, tenía d'atopar como n'efeutu asocedió'l refugu más completu de parte de los xefes y oficiales de l'Armada qu'escriben (…)
Roblaron dichu manifiestu marinos notables como Miguel Grau, Aurelio García y García, ente otros.[4] El presidente electu, Manuel Pardo y Lavalle, foi treslladáu por Manuel Melitón Carvajal a la fragata Independencia, que lo tresportó a Pisco, salvaguardando asina la so persona.
Mentanto, el pueblu limeñu amosaba'l so desalcuerdu col motín militar. Anque nun entamu los pobladores nun intervinieron direutamente, col correr de les hores dellos grupos de ciudadanos salieron a les cais, vocinglando contra los Gutiérrez y afalando la revuelta. La situación foi tornándose cada vez más violenta.
El 26 de xunetu, Montés Gutiérrez foi asesináu mientres diba tomar el tranvía na Estación de San Juan de Dios (güei Plaza San Martín). Dizse qu'en represalia, Marceliano Gutiérrez, que curiaba a Balta nel cuartel de San Francisco, ordenó asesinar al mandatariu presu, anque tal aseveración nun foi probada. Lo cierto ye que Balta foi acribilláu a balazos per trés fusileros, mientres folgaba nel so llechu dempués de xintar, y la noticia de la so muerte corrió rápido por toa Lima.[1]
Muerte editar
Viendo que l'ambiente encendiérase nel so contra, Tomás Gutiérrez dexó Palaciu de Gobiernu y treslladóse al cuartel de Santa Catalina, onde se topaba'l so hermanu, el coronel Marcelino Gutiérrez. Ellí sufrió l'asediu de la población. Dambos hermanos decidieron entós abandonar el cuartel na nueche, en mediu del fueu de fusiles y cañones. Mentanto, l'otru hermanu, Marceliano, dirixir al Callao, onde morrió combatiendo contra'l pueblu subleváu, el mesmu 26 de xunetu.
Ente que Marcelino abellugar na casa d'una familia amiga, Tomás, de manera temeraria, fuxó peles cais de Lima, cola cara cubierta y con sombreru de paisanu, glayando "Vivo Pardo" col enfotu de pasar desapercibíu, sicasí zarapicó con un grupu d'oficiales y civiles encabezaos pol coronel Domingo Ayarza quien lo reconoció darréu. Al ser prindáu, afirmó que fuera afaláu a remontase por prominentes políticos y militares , que abandonar y aseguró nun saber nada del asesinatu del presidente Balta. Avanzaron unes cortes, mientres yeren siguíos por una alteria que vocinglaba amenaces, y al llegar a la plazuela de La Mercé, los militares que lu prindaron nun pudieron protexelo más ya ingresaron a Tomás nuna botica, cerrando aína les puertes. L'ensame rompió les puertes y buscaron a Tomás, al qu'atoparon escondíu nuna tina; ellí mesmu matar d'un disparu, pa depués sacar el cuerpu a la cai. Ellí, el cadabre foi desvistíu y baliáu, y daquién cortó-y el pechu desnudu con un sable mientres dicía, aludiendo a la banda presidencial:
¿Quies banda? Toma banda.
Aína foi abasnáu a la plaza y colgáu d'un farol frente al Portal d'Escribanos. Hores más tarde fíxo-y compañía, colgáu d'un farol cercanu, el cadabre del so hermanu Montés, lleváu dende la ilesia de los Güérfanos. Les cases de los hermanos fueron amenorgaes a escombros.
A l'amanecida del día 27, dambos cuerpos apaecieron colgaos de les torres de la Catedral, desnudos y cubiertos d'horroroses firíes, a un altor de más de 20 metros; un espectáculu nunca antes vistu na capital. Hores dempués fueron rotes les lluries que los sosteníen, cayendo los cuerpos al pisu, que s'estrellaron contra les baldoses. Depués quemóse a los dos réfugos humanos nel centru de la plaza y na tarde foi refundiáu al fueu un tercer cadabre, el de Marceliano, traíu dende'l Campusantu Baquíjano y Carrillo del Callao.[5]
Díes dempués, Manuel Pardo fixo la so entrada apoteósica na capital y asumió'l mandu de la Nación el 2 d'agostu de 1872.
L'únicu de los hermanos Gutiérrez que consiguió salvase foi Marcelino, el más apacible de los hermanos, que s'abellugó nuna casa amiga y llogró asina salvase de la roxura del pueblu limeñu. Prindáu díes dempués, purgó prisión mientres dalgún tiempu y salió llibre por una llei d'amnistía; depués participó na defensa de Lima, mientres la Guerra del Pacíficu, lluchando na batalla de San Juan y Chorrillos y na batalla de Miraflores, en 1881. Finó en 1904.
| Predecesor: José Balta Presidente Constitucional de Perú |
Xefe Supremu de la República 22 de xunetu de 1872 - 26 de xunetu de 1872 
|
Socesor: Francisco Díez-Canseco 2º vicepresidente de la República |
Ver tamién editar
Referencies editar
Bibliografía editar
- Basadre Grohmann, Jorge: Historia de la República de Perú. 1822 - 1933, Octava Edición, correxida y aumentada. Tomu 6. Editada pol Diariu "La República" de Lima y l'Universidá "Ricardo Palma". Impresu en Santiago de Chile, 1998.
- Chirinos Soto, Enrique: Historia de la República (1821-1930). Tomu I. Lima, AFA Editores Importadores S.A., 1985.
- Orrego, Juan Luis: La República Oligárquica (1850-1950). Incluyida na Historia de Perú. Lima, Lexus Editores, 2000. ISBN 9972-625-35-4
- Tauro del Pino, Alberto: Enciclopedia Ilustrada de Perú. Tercer Edición. Tomu 7. FER/GUZ. Lima, PEISA, 2001. ISBN 9972-40-156-1
- Vargas Ugarte, Rubén: Historia General del Perú. Novenu Tomu. Primer Edición. Editor Carlos Milla Batres. Lima, Perú, 1971.
Datos: Q2603241
Multimedia: Tomás Gutiérrez
