Volcán Tupungato
El Volcán Tupungato (voz huarpe: 'mirador d'estrelles') ye un estratovolcán allugáu na cordal de los Andes, na frontera de l'Arxentina y Chile. Col so gran altor gánase'l privilexu de ser unu de los más altos de Suramérica. Métodos precisos de midida refundiaron una altitú de 6570 msnm.
| Volcán Tupungato | |
|---|---|
| domo de llava y monte | |
 | |
| Situación | |
| País |  Arxentina |
| Provincia | provincia de Mendoza |
| Departamentu | Departamento Tunuyán (es)  |
| Cordal | Andes |
| Coordenaes | 33°21′31″S 69°46′14″W / 33.35856°S 69.77042°O |
  Volcán Tupungato Volcán Tupungato (Chile) | |
| Datos | |
| Altitú | 6635 m y 6570 m |
| Prominencia | 2765 m |
 | |
Descripción editar
Ye'l monte más altu de los Andes al sur del Aconcagua y apodera la contorna col so enorme tamañu y representativu conu devasando por munchos metro los cumes vecinos. Ye consideráu xeolóxicamente un volcán estinguíu del pleistocenu, anque'l volcán holocénico Tupungatito, asitiáu darréu al suroeste y col que dacuando se lo confunde, atopar n'estáu d'actividá con siquier dieciocho erupciones rexistraes dende 1829, les postreres de les cualos fueron emisiones nidies de ceniza en 1980 y 1986.
Esti volcán ye visible dende los valles del centro-norte de la Provincia de Mendoza; dende la ciudá de Santiago de Chile la so visión ye atrabancada polos numberosos gordones antepuestos, anque dende l'estremu sur de la capital chilena (ponte Maipo del norte - sur) ye posible velo. De les sos faldes naz el ríu Coloráu que finalmente desagua les sos agües nel ríu Maipo.
Historia editar
Diccionariu Xeográficu de Chile (1897) editar
Tupungato (Cuetu de).-—Cabezo ó eminencia notable d'un serrijón de la llinia culminante del cordal de los Andes que la so visu llevantar á 6,434 metros sobre'l nivel del Pacíficu. Xaz polos 33º 25' Lat. y 69º 51' Lon., un tanto a la ENE. de la ciudá de Santiago y distante d'ella en derechura cerca de 75 quilómetros, pero ocultu á la so vista pola interposición de l'alta caña occidental de sierres del mesmu cordal. Ye d'aspres y pendientes fasteres, y atópase siempres cubiertu de perpetues nieves. Tiénesele por un volcán apagáu dende bien antiguu. De la so base del poniente proceden regueros que formen les cabeceres del ríu Coloráu y del llamáu del Yelsu, tributarios del Maipo, y de la oriental, que da á la República Arxentina, otros que cayen al ríu de Mendoza y aquellos en que tien nacencia'l de Tunuyán ó Tunuyén que cuerre al sur del anterior. Les ramificaciones d'esti cabezo ó de tol macizu enllazar pel norte colos cuetos de San Francisco y del Xuncal y pel sur cola seición del volcán de San José de Maipo. Tamién nun derrame de la base occidental polos 70° 12' Lon. y á 1,815 metros d'altitú esisten les agües termales, que se denominen baños del Tupungato, análogues á les del Alfalfal asitiaes más al poniente. La denominación de Tupungato suponen unos que provién de les voces del guaraní'l to, la ceniza, y apungá, redondu, polu; lo que valdría dicir montón ó cuetu de cenices, y otros que ye resultáu de la corrupción del araucanu tuvquén, tamién ceniza, coles partícules espletives d'esta llingua ga, gatu; denominación que pudo suxurir l'aspeutu cenicientu de los desnudos cayentes d'esti monte.[1]Francisco Solano Estil-Buruaga y Cienfuegos, Diccionariu Xeográficu de la República de Chile (1897)
Ascensu editar
Consideráu como unu de los volcanes más altos del mundu, esti macizu ye un desafíu seriu p'aquellos montañistas que busquen esperiencia n'altor: ye un seismil alto, aislláu, téunicamente simple, anque tan duru como'l Aconcagua. El so cascu de xelu perenne enzanca, sicasí, los últimos metros d'ascensión. L'aproximamientu a esti monte realizar por tres rutes, llamaes Norte, Oeste y Sur, siendo toes elles asemeyaos si comparar en términos de distancia y dificultá.
Los primeres en xubir el monte fueron Matthias Zurbriggen y Stuart Vines, de la espedición Fitz Gerald. Llograr el 12 d'abril de 1897, tres meses dempués de que'l primeru de los nomaos venciera'l Aconcagua, asitiáu 80 quilómetros más al norte.
Accidente aereu de 1947 editar
El 2 d'agostu de 1947 un Lancastrian de la British South American Airways estrellar contra un abrupto glaciar a 4724 msnm cercanu al visu del Tupungato, na so fastera nordeste (del llau arxentín). L'avión foi soterráu pol impautu y los ábanos y nevaes subsiguientes, lo que fizo imposible dar col so paradoriu mientres los trabayos de rescate y esploración. Mediu sieglu dempués, en 1998, un andinista de Tandil, afayó l'accidente aereu. Finalmente una espedición en marzu de 1999 llogró llegar al avión, tres dos díes de marcha a llombu de mula hasta la base del Tupungato y otros dos d'engatada con ayuda de piquetes, cuerdes y grampones p'aportar por fin hasta'l glaciar onde taben los restos (dalgunos d'ellos quemaos) espuestos na morrena frontera por aición de la meyora del glaciar: partes del fuselaje, la punta d'una de les ales, un motor, una héliz, tubos d'osíxenu, boínes y botes de la RAF, valijas, y cadabres tullíos soterraos nel xelu, calteníos como si l'accidente asocediera unes hores antes.[2][3]
Ver tamién editar
Referencies editar
Bibliografía editar
- Siebert, L. y T. Simkin. 2002. Volcanes del mundu: un Catálogu de volcanes del Holocenu y les sos erupciones. Smithsonian Institution, Global Volcanism Program Dixital Information Series, GVP-3. http://www.volcano.si.edu/world/
Enllaces esternos editar
- Descripción del Tupungato en Andeshandbook
- Programa Global de Vulcanismu
- Tupungato en andesargentinos.com.ar
