Franconiu meridional

El fráncicu o franconio meridional (n'alemán Südfränkisch; dacuando denomináu fráncicu renano meridional, n'alemán Süd-Rheinfränkisch) ye un dialeutu del alto franconio que se fala na parte más septentrional del estáu alemán de Baden-Württemberg, pela redolada de Karlsruhe, Mösbach y Heilbronn, y na zona de Wissembourg, nel norte d'Alsacia (Francia). Al igual que'l franconio oriental, tratar d'un dialeutu de transición que combina elementos de les llingües altoxermániques centrales y superiores.

Franconio meridional 'Südfränkisch'
Faláu en	Alemaña (Baden-Württemberg)  Francia (Wissembourg)
Familia	Indoeuropéu   Xermánicu     Xermánicu occidental       Llingües altoxermániques        Alto franconio         Franconio meridional
Estatus oficial
Oficial en	Nengún país
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2	{{{iso2}}}
ISO 639-3
Llingües altoxermániques      2: franconio meridional

Esta variedá falar na zona de transición ente'l franconio renano (dialeutos hessiano y palatín) al norte y el alemánicu (baxu alemánicu y suabu) al sur. El franconio meridional ye una de les variedaes altoxermániques con menor númberu de falantes. Hai espertos que nun consideren al franconio meridional como un dialeutu estremáu, polo que'l so estatus ye aldericáu.

Carauterístiques

Ye típica de la fonoloxía del franconio meridional la perda de soníos finales dempués de vocales y consonantes nasales, como Wage ("coche") Hemm ("camisa"), Kinner ("neños") en llugar del alemán estándar Wagen, Hemd y Kinder. Los soníos qu'en alemánicu pronúnciense como ai, en franconio meridional pronúnciense como oi.

Los determinantes der, die y das del alemán estándar encurtiar a de, d' y 's . Por casu: de Mann ("l'home"), d' Fraa ("la muyer") y 's Kind ("el neñu").

Dos frases conocíes en franconio meridional son Zwoi woiche Oier en oinere Roih ("Dos güevos blandos nuna fila", n'alemán estándar Zwei weiche Eier in einer Reihe) y Die Kinner halte die Äpfel fescht ("Los neños garren les mazanes", en franconio oriental Die Kinner halten die Äpfel fest, n'alemán estándar Die Kinder halten die Äpfel fest).

Isogloses y dialeutos vecinos

Isogloses que determinen les carauterístiques llingüístiques del fráncicu meridional (en mariellu)

El fráncicu meridional llinda al norte col hessiano, al noroeste col palatín, al este col fráncicu oriental, al sur col suabu y al suroeste col alsacianu baxu alemánicu.

Tradicionalmente, los subgrupos dialeutales del alemán definir por isogloses bien conocíes nel conxuntu del espaciu germanófono y basaes esencialmente na fonoloxía y la gramática. Nel casu del fráncicu meridional, han de citase les isogloses p/pf, o/au, sch/s y la terminación del plural nel presente del indicativu y/t.

1. El fráncicu meridional ta al norte de la llinia Hus-Haus ("casa"). Hus o Hüs ye la forma del alemánicu alsacianu o badense, pero tamién del fráncicu renano lorenés. Ye lo que se llama diptongación bávara. Los dialeutos d'esti grupu de transición adoptaron el diptongu au, ente que el alemánicu y el renano lorenés caltuvieron el monoptongo del alemán medieval.
2. El fráncicu meridional ta al oeste de la llinia mache-machet ("faer" nes persones del plural) típicu del suabu. Nesti sentíu, comparte la mesma conxugación que'l alemánicu y el fráncicu renano.
3. El fráncicu meridional estremar del fráncicu oriental porque ta al oeste de la llinia fest-fescht ("fixu"). Esti fechu rellacionar cola gran cuenca de los dialeutos occidentales, que pronuncien la "s" combinada con otra consonante en metá de pallabra ("t", "p"...) como "sch". Asina, "hermana" ye Schwester al este de dicha llinia y pasa a Schweschter al oeste.
4. El fráncicu meridional estremar de la so familia fráncica renana porque ta al sur de la llamada llinia de Speyer o llinia p/pf, que dixebra los dialeutos que pronuncien "p" (al norte) de los que pronuncien "pf" (al sur) en Apfel ("mazana"). La pronunciación en "p" (Appel) ye de fechu la principal carauterística de los dialeutos fráncicos renanos, moselanos y ripuarios del alemán central. Esta postrera carauterística fonética ye la que rellaciona'l fráncicu meridional col altu alemán cimeru.

El fráncicu meridional n'Alsacia

Llingües d'Alsacia-Lorena. N'azul claro, el fráncicu meridional

Por razones históriques, el fráncicu meridional subsistió nuna zona xeográfica bien llindada del norte d'Alsacia (Francia). Esta zona asitiar al norte del Seltzbach y constitúi una franxa que s'estiende dende Seltz hasta'l Mosela. Hai que destacar que ciertos pueblos atopar nuna zona de transición onde conflúin les versiones alemánica y fráncica del alsacianu. Nestos conceyos nun ye raru reparar una alternanza del códigu llingüísticu en función del orixe xeográficu y del llugar de trabayu del falante. Nel enclave llingüísticu de Mothern caltiénse una versión llixeramente arcaizante del fráncicu meridional, sensiblemente distintu de los dialeutos cercanos. La población de más edá d'esti conceyu caltién una intercomprensión cuasi total colos falantes de la otra vera del Rin.

Como puede reparase nel mapa, la zona del fráncicu meridional representa una pequeña parte del norte d'Alsacia, que caltién la so especificidá tanto frente a los alsacianos alemánicus (sobremanera pol sistema vocálicu), como al respective de la rexón vecina de Lorena, onde se fala'l fráncicu renano (pol sistema vocálicu, pero tamién pola isoglosa p/pf).

Referencies

• Datos: Q71632