Idioma istrianu

El istriano, istriota o istrioto ye una llingua romance falada na rexón sur de la península d'Istria, especialmente nes ciudaes de Rovinj (Rovigno) y de Vodnjan (Dignano). Istria atópase allugada na parte cimera del mar Adriáticu (en Croacia).

Istriano, Istrioto 'Bumbaro, Vallese, Rovignese, Sissanese, Fasanese, Gallesanese'
Faláu en	Croacia, Italia
Rexón	Istria
Falantes	1000-2000
Familia	Indoeuropéu Itálicu Romance Istriano
Estatus oficial
Oficial en	Nengún país
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2	`ruque`
ISO 639-3	`ist`

Los sos falantes nun usaron nunca la denominación "istriano" o "istrioto". Tradicionalmente, esistíen seis nomes distintos pa cada unu de los dialeutos de les llocalidaes onde se falaba. En Vodnjan usábase'l términu "Bumbaro", en Bale "Vallese", en Rovinj "Rovignese", en Šišan "Sissanese", en Fažana "Fasanese" y en Galižana "Gallesanese". El términu istroto foi acuñáu nel sieglu XIX pol llingüista italianu Graziadio Isaia Ascoli.

A principios del sieglu XXI, considérase que'l númberu de falantes taría ente un millar y dos millares y considerábase la llingua como una llingua amenazada.

Historia

Árees de llingua istriota (verde en 1850, gris en 1900 y colloráu en 1950; nel 2000 solo en Rovigno (Rovinj) y Dignano (Vodjan).

Censu austriacu de 1910, onde se clasifica a los istriotas como italianos.

Dempués de la cayida del imperiu romanu d'occidente los istrianos romanizados desenvolvieron nel sur de la península d'Istria una llingua neollatina propia: el istrioto. La llingua istriana ye una llingua neollatina recibió la influencia del venecianu, de resultes de más de mil años de dominación de la República de Venecia en Istria y nel mar Adriáticu. Otra llingua qu'influyó nel istriano, principalmente nel vocabulariu, foi'l italianu dende de la creación del Reinu d'Italia en 1861.

A primeros del sieglu pasáu'l llingüista Carlo Tagliavini envaloraba que'l istriano yera faláu por 50.000 persones. Pero dempués de la Segunda Guerra Mundial verificóse un enorme éxodu de 350.000 istro-italianos d'Istria pa escapar de la dictadura yugoslava de Tito y los istrianos amenorgar a unos pocos millares. N'Italia inda viven munchos miles d'estos refuxaos, especialmente en Trieste.

De resultes d'esta emigración, la llingua croata sustituyó al istriano como llingua principal nel sur d'Istria.

Anguaño, en Istria, queden solamente cerca de 2.000 falantes d'esta llingua, na so mayoría vieyos, polo cual la Unesco calificó'l istriano como una llingua en peligru d'estinción.

Clasificación llingüística

Indoeuropéu
- Itálicu
  - Románicu
    - Románicu occidental
      - Cisalpinu
        Istrianu

Cuando Istria yera una rexón del reinu d'Italia, el istriano foi consideráu poles autoridaes como una variante del vénetu.^[1]

Ver tamién

Referencies

↑ Tagliavini, Carlo. Le origini delle lingue neolatine. Patron Ed. Bologna 1982.

Bibliografía

Ascoli, Graziadio. Archivio Glottologico Italianu. Roma 1888.
Benussi, Bernardo. L' Istria nei suoi due millenni di storia. Treves-Zanichelli. Trieste 1924.
De Franceschi, Carlo. L'Istria. Arnaldo Forni Editore. Parenzo 1879.
Deanovic, Mirko. Istroromanske studije. JAZU 1955.
Ive, Antonio. Storia documentata di Rovigno, saggi di dialetto rovignese. La Editoriale libraria. Trieste 1962.
Skok, Petar. Etimologijski rjetnik hrvatskoga ili srpskogajezika. Zagabria 1973
Tagliavini, Carlo. Le origini delle lingue neolatine. Patron Ed. Bologna 1982.

Enllaces esternos

(n'inglés) Unesco Red book: Istriano, un idioma a riesgu d'estinción
(n'alemán) Istriotisch (pdf)
(n'italianu) Istrioto
(n'italianu) I dialetti istrioti in Istria

[1] Tagliavini, Carlo. Le origini delle lingue neolatine. Patron Ed. Bologna 1982.

[1]