Idioma jacalteco
L'idioma jacalteco o popti' ye una mayense falada por un grupu maya qu'habita nos Altos occidentales de Guatemala, Jacaltenango onde tien tou la so rellumanza y nuna zona vecina del estáu mexicanu de Chiapas nuna minoría, la mayor parte de la población atopar nel conceyu de Jacaltenango d'onde ye l'orixe d'esti idioma y ye conocíu como abxubal, recibe tamién el nome de poptí o jakalteko , y en Méxicu conózse-y tamién como abxubal. En Jacaltenango atópase les oficines de l'Academia de Llingües Mayes de Guatemala.
 'abxubal, popti' ' | |
|---|---|
| Faláu en |  Guatemala y  Méxicu
|
| Rexón | Huehuetenango, Jacaltenango, Chiapas. |
| Falantes | 40 000 |
| Puestu | Non nos 100 mayores (Ethnologue 1996) |
| Familia | Llingües mayenses Kanjobalano-Chuj |
| Alfabetu | Llatín |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Nengún país. Reconocíu como llingua nacional en Guatemala[1] y Méxicu[2] |
| Reguláu por | Academia de Llingües Mayes de Guatemala |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | myn (coleutivu)
|
| ISO 639-3 | jac
|
La comunidá llingüística del idioma jacalteco algama los cuarenta mil falantes, concentraos sobremanera nel conceyu Jacaltenango de departamentu de Huehuetenango, al norocccidente de Guatemala. Por cuenta de la guerra civil d'esi país mientres la década de 1980, dellos miembros del grupu fuxeron de Jacaltenango p'abellugase nel territoriu chiapaneco, onde na actualidá suman alredor de seis centenares de persones sobremanera nel egido de Guadalupe Victoria. El jacalteco tien una sintaxis del tipu Verbu Suxetu Oxetu. Como otres llingües amerindies, el jacalteco tien una morfoloxía aglutinante por demás complexa, y trátase d'una llingua ergativa.
El jacalteco tien dos dialeutos, occidental y oriental, mutuamente intelixibles na oralidad, anque non na escritura. Por cuenta de la so poca cercanía a los estándares de les llingües indoeuropees, la relativa salú de la so comunidá llingüística y el fácil accesu a Guatemala, el jacalteco ye unu de los idiomes preferíos polos estudiosos de la tipoloxía llingüística pa realizar les sos investigaciones.
El jacalteco oriental entiende los siguientes fonemes: a, b, c/qu, c'/q'o, ch, ch', y, i, j, k, k', l, m, n, n̈/ŋ, o, p, r, s, t, t', tx, tx', tz, tz', o, w, x, ẍ, y, '.
Esti dialeutu del jacalteco ye la única llingua, amás del idioma malgax qu'emplega la grafía n-diéresis nel so alfabetu. En jacalteco, la n-diéresis representa la consonante velar nasal /ŋ/, esti grupu étnicu tien el so propiu calendariu que ye distintu a los demás grupos mayes.
Referencies
editar- ↑ Congresu de la República de Guatemala. «Decreto Númberu 19-2003. Llei d'Idiomes Nacionales». ALMG. Archiváu dende l'orixinal, el 29 d'abril de 2009. Consultáu'l 22 de xunu de 2009.
- ↑ Congresu Xeneral de los Estaos Xuníos Mexicanos (13 de marzu de 2003). «Ley Xeneral de Derechos Lingüisticos de los Pueblos Indigenas».
Enllaces esternos
editar
Datos: Q33393
