El tuxá o tushá (tamién llamáu todela, rodela, carapató y payacú) ye una llingua indíxena de Brasil anguaño estinguida y falada nel pasáu por miembros de la etnia tuxá nos estaos brasilanos de Bahia y Pernambuco. Un equipu d'investigadores llogró contautar, en 1961, dos vieyos que recordaben delles pallabres de la llingua tuxá orixinal.[1] Anguaño'l grupu étnicu tien unos 1600 miembros, anque toos ellos usen anguaño'l portugués.

Tuxá, Tushá, rodela
el tošá
Faláu en Bandera de Brasil Brasil
Rexón Bahia, Pernambuco
Llingua muerta (†,finales s. XIX)
Familia Non clasificada
Estatus oficial
Oficial en Nengún país
Reguláu por Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1 nengún
ISO 639-2
ISO 639-3 tud

Aspeutos históricos, sociales y culturales

editar

Historia de la llingua

editar

Distribución xeográfica

editar

Nimuendajú (1946) asitia'l territoriu de los tuxá nel sieglu XVIII (xunto al d'otru grupu llamáu rodelas) frente a la desaguada del ríu Pajeú nel São Francisco, xunto al territoriu de los pankararú. A principios del sieglu XX los últimos tuxáhabitan nes llocalidaes de Rodelas (Bahia) y Cabrobó (Pernanmbuco).

Rodelas (Bahia), ye una llocalidá más o menos aisllada, puede llegase dende Belém do São Francisco en vehículu hasta Itacuruba, 30 agües embaxo, y a partir d'ende llégase a Rodelas en canoa percorriendo 5 km agües enriba. L'asentamientu indíxena ye una estensión de la cai principal de la ciudá de Glória, a la que pertenez Rodelas. La población indíxena caltién rellaciones tirantes cola población de Glória, por cuenta de qu'esistieron dellos conflictos ente los dos grupos. Nesti asentamientu viven 200 indíxenes qu'apenes dispón de la Isla d'Asunción (d'unos 3 km de llongura por mediu quilómetru d'anchu). Lo único que resta de la cultura puramente indíxenes son les dances tradicionales, qu'agora se canten en portugués abandonándose por completu la llingua indíxena. En 1961 nengunu de los miembros entrevistaos de los tuxá de Rodelas foi capaz de recordar nin una pallabra de la llingua tuxá. Anque dos muyeres espulsaes del grupu que por esa dómina vivíen en Juazeiro (Bahia) fueron capaces de recordar unes 30 pallabres del idioma tuxá.

En Cabrobó (Pernambuco) atopar a dalgún tuxá que recordó una pallabra de la llingua, que faía más de 100 años que nun se falaba na llocalidá. Esti informante esplicó que'l so padre conocía delles pallabres pero que yá esti usara siempres el portugués como llingua de comunicación avezada.

Descripción llingüística

editar

Llista de pallabres

editar

Referencies

editar
  1. Meader, 1978, 62-95

Bibliografía

editar