Juan Rafael Mora Porras
Juan Rafael Mora Porras, llamáu Don Juanito (8 de febreru de 1814, San Xosé – 30 de setiembre de 1860, Puntarenas) foi presidente de Costa Rica en trés causes consecutives. Reconózse-y especialmente'l méritu de conducir al país a la victoria sobre los filibusteros encabezaos por William Walker, na Campaña Nacional de 1856-1857. Precisamente por esa campaña, l'Asamblea Llexislativa de Costa Rica declaró-y héroe y llibertador nacional» el 16 de setiembre de 2010.[2] Ye unu de los personaxes más reconocíos y más importantes de la historia costarricense.
Juan Rafael Mora Porras | |||
|---|---|---|---|
 | |||
26 payares 1849 - 14 agostu 1859 ← Miguel Mora Porras - José María Montealegre Fernández → | |||
| Vida | |||
| Nacimientu | San Xosé, 8 de febreru de 1814[1] | ||
| Nacionalidá |
 Costa Rica | ||
| Muerte | Puntarenas, 30 de setiembre de 1860[1] (46 años) | ||
| Causa de la muerte | firida por pinchatu | ||
| Familia | |||
| Hermanos/es | |||
| Oficiu | presidente | ||
 | |||
Vida y familia
editarEl matrimoniu de Camilo Mora Alvarado y Ana Benito Porras Ulloa —familia lliberal que figura ente los fundadores de l'actual capital costarricense—, tuvo cuatro fíos que pertenecieron a la élite político y social del país. Non solo Juan aportaría a presidente; tamién lo sería, en 1849, Miguel y José Joaquín llograría'l grau de xeneral. Les sos hermanes Ana María y Guadalupe fueron esposes, respeutivamente, de José María Montealegre Fernández, que gobernaría Costa Rica de 1859 a 1863, y de José María Cañas Escamilla, xeneral d'orixe salvadoreñu que s'estremó na guerra contra William Walker.
Don Juanito casar en San Xosé el 24 de xunu de 1847 con Inés Aguilar Coeto, fía de Manuel Aguilar Chacón, xefe d'Estáu de 1837 a 1838. La pareya tuvo ocho fíos: Elena, Teresa, Alberto, Amelia, Juan de Dios, Camilo, Juana y Antonio.
Foi alcalde de San Xosé en 1837 y desempeñó otros cargos públicos, anque les sos principales actividaes fueron el comerciu, el cultivu del café, la caña d'azucre y los bienes raigaños. En 1842, Juan Rafael Mora, que nun tenía educación universitaria, formó una sociedá con Vicente Aguilar, que se convertiría llueu nuna de les más poderoses firmes comerciales de la dómina.[3]
Vida política
editar
En 1847 foi escoyíu vicepresidente de la República,[4] cargu al qu'arrenunció al añu siguiente, pa volver ocupar esi puestu al subsiguiente. El golpe militar del xeneral José Manuel Quirós, qu'obligó a arrenunciar al mandatariu José María Castro, convertir en gobernante del país hasta que se declarara la eleición del so socesor, que ganó'l mesmu don Juanito.
Ente los primeros ésitos llograos mientres el so gobiernu tuvieron la reconocencia de la independencia costarricense por España y la creación por Pío IX de la diócesis de Costa Rica (1 de marzu de 1850), que'l so primer obispu, Anselmo Llorente y Lafuente, foi consagráu al añu siguiente en Guatemala.
Nuna dómina en que los militares teníen gran influencia na política del país y na que la esistencia d'un solu cuartel facilitaba al so comandante ponese acordies coles families poderoses pa camudar al presidente, Mora decidió crear un segundu cuartel, lo que venía significar una rocea escontra Quirós, el militar más poderosu d'entós. Esti asina lo entendió y llevantóse n'armes el 3 de xunu de 1850, pero les fuercies qu'unvió don Juanito a combatilo ganar.[3]
El Congresu Constitucional confirió-y el títulu de Beneméritu de la Patria, por Decretu Non. LXXXVI de 25 de xunu de 1850.
A pesar del trunfu sobre Quirós, les coses nun se-y dieron fáciles a Mora, que tenía en contra una intelixente oposición empobinada por Castro y un Congresu en gran parte adversu. Llegó inclusive a presentar el so arrenunciu, que nun foi aceptada. Don Juanito optó entós por eslleir la cámara y llamar a nueves eleiciones pa llograr un Parllamentu fiel, cosa que consiguió.
En 1853 foi reelixíu. Ameyoró la carretera de Cartago al puertu de Puntarenas, vía que contribuyó a acelerar el desenvolvimientu económicu del país, y dictó otres disposiciones progresistes que se realizaron mientres el so mandatu.
Guerra contra los filibusteros
editar
"La so estatura ye d'escasu metro con sesenta. Gruesu de contextura, relleno la cara y el pescuezu curtiu. Pelo negro, peñáu escontra tras y trupa sotabarba. Piel llixeramente morico. Frente estena, de clara intelixencia. Ceyes llargues, mirada caltriante. Llabiu cimeru delgáu, ñariz romana. Camina firme, lleva cayáu con empuñadura de marfil. Fala nidia y direutu. Duerme ceo, madruga y fai pigazu. Católicu, va a misa. De maneres refinaes, visti a la francesa con zapatos de charol, y n'ocasiones solemnes, usa un senciellu frac negru. Prefier pluma, tinta y papel ingleses. Bonable por naturaleza, la so fisonomía plácida espresa más bondá qu'enerxía. Por ciñu, munchos llamar Don Juanito."Armando Vargas Araya. 2007.[5]
A principios de 1856 Costa Rica viose obligada a encarar la guerra conocida como la Campaña Nacional de 1856-1857 pa espulsar a William Walker del territoriu centroamericanu. Na primer fase de la guerra, na que Mora acompañó a les tropes personalmente (delegó el gobiernu al vicepresidente Francisco María Oreamuno), l'exércitu costarricense salió victoriosu nes batalles de Santa Rosa, la de Sardinal y na batalla de Rivas. Pero nos díes siguiente surdió la peste del cólera, qu'empezó a faer estragos nes files del exércitu, que por decisión de Mora abandonó'l territoriu de Nicaragua y tornó a Costa Rica. Dempués la enfermedá estender por gran parte del país y mató a 10.000 persones, casi la décima parte de la población costarricense d'esa dómina.
Una vegada que la epidemia de cólera cerró'l so ciclu n'avientu, empezó a preparar la 2ª campaña que tenía como principal oxetivu tomar el San Juan y los barcos qu'abastecíen a Walker dende EE UU. El magnate Cornelius Vanderbilt, como una forma de collaborar na guerra, unvió entós al marín Sylvanus Spencer, conocedor del ríu, pa emponer a les tropes; en realidá, lo que quería'l millonariu estaodunidense yera recuperar los sos barcos de la Compañía Accesoria del Tránsitu que Walker diera a los sos competidores (la llamada vía del tránsitu dexaba aforrar munchos quilómetros y tiempu a quien viaxaben de la mariña este al oeste y viceversa en dómina de la fiebre del oru de California). Spencer, que morrería'l 29 de mayu de 1862 a los 43 años, llegó a Costa Rica acompañáu del inglés William Clifford Webster, quien traía de la mesma una carta d'encamientu del embaxador costarricense en Washington, Luis Molina. Webster presentóse como si detrás d'él tuviera Vanderbilt, lo que yera falsu, y ufiertó a Mora'l préstamu d'un millón de pesos p'arreglar la delda estatal contraida pol gobiernu pa financiar la guerra, pero Webster foi acusáu d'estafa en EE UU y les contrates nunca llegaron a formalizase. Amás, elles contrates teníen una condición: pa faeles efectives precisábase la firma de Nicaragua, cosa qu'esta nun fixo con nenguna del trés contrates.
La guerra concluyó n'abril de 1857, dempués de que'l mayor Máximu Blanco cortara les víes de suministru de los filibusteros por aciu la campaña del río San Juan. La victoria na guerra contra Walker enllenó de gloria a Mora; pero les rellaciones con Nicaragua complicáronse.
Walker, dempués de rindise'l 1 de mayu de 1857 en Rivas y de ser lleváu de vuelta a Estaos Xuníos pol comandante de la balandra de guerra St. Mary's Charles Henry Davis, empieza a preparar otra espedición; en Nicaragua, reemplazar na presidencia Tomás Martínez, quien esixe a Costa Rica la devolución inmediata de Punta Castiella, Castillo Viejo y el fuerte de San Carlos, según los barcos prindaos a los filibusteros; amás, les tropes costarricenses teníen d'abandonar el territoriu nicaragüense. Pero Mora, que sabía de los planes de Walker, ordenó que les tropes permanecieren nel San Juan p'albortar una nueva incursión del filibusteru. Martínez acusó entós a Costa Rica d'intenciones imperialistes y declaró-y la guerra'l 19 d'ochobre de 1857. Foi Cañas l'encargáu d'axustar, procesu que termina cola firma del Tratáu Caña-Xerez, desfavorable pa Costa Rica, que tuvo que reconocer a Nicaragua como propietaria absoluta del San Juan y conformase solo con un accesu llindáu al llibre navegación nel cursu inferior del ríu, perdiendo los derechos patrimoniales sobre esti.
A principios de 1859 foi reelixíu pa un tercer periodu, pero'l 14 d'agostu d'esi añu foi derrocáu polos comandantes de los cuarteles de San Xosé, el coronel Lorenzo Salazar y el citáu mayor Blanco. Foi'l sarxentu Sotero Rodríguez quien, al trés y media de la madrugada d'aquel día presentóse intempestivamente na casa de Mora y conducir deteníu al cuartel. Nes hores siguientes fueron prindaos coles mesmes el so hermanu José Joaquín, el xeneral Cañas, Manuel Argüello —sobrín y asesor del presidente— y otros funcionarios; conducíos depués a Puntarenas y espulsaos del país, zarparon nel vapor Guatemala escontra El Salvador. Los dos militares golpistes fueron xubíos al grau de xeneral por José María Montealegre, el nuevu presidente que pertenecía a la familia que tuviera detrás de la confabulación pa terminar col gobiernu de Mora.
Nes eleiciones de 1860, los partidarios de desaposiáu mandatariu postularon como candidatu al so pariente Manuel Mora Fernández, que foi ganáu por Montealegre.
Intentu de recuperar el poder y muerte
editarNel estranxeru, don Juanito preparaba la invasión pa reponer el poder; viaxó a Estaos Xuníos en busca d'ayuda y armes. El 17 de setiembre de 1860 desembarcó en Puntarenas —acompañáu del so hermanu, el xeneral José Joaquín, del so cuñáu, José María Cañas y el so sobrín Manuel Argüello—; los moristas tomaron la ciudá y apoderáronse d'una franxa de terrén que llegaba hasta'l ríu Fuécara. El gobiernu de Montealegre reaccionó rápido unviando una fuercia militar que ganó a Mora na batalla de La Angostura. Don Juanito buscó asilu onde'l so amigu'l cónsul británicu Richard Farrer —con don Ricardo, como se-y conocía en Costa Rica—, con quien él tuviera negocios; asina, vendiéra-y una facienda cafetalera allugada en Guadalupe y en 1854 el so gobiernu diéra-y la concesión pa construyir y esplotar una vía ferrial ente San Xosé y Puntarenas—, pero terminó apurriéndose.
Foi fusiláu nel llugar denomináu Los Jobos el 30 de setiembre d'aquel añu xunto al xeneral Ignacio Arancibia (un chilenu que partiera escontra California na dómina de la fiebre del oru, pero que se quedara en Costa Rica, aniciándose n'Esparza y que s'estremara na guerra contra los filibusteros). Dos díes depués, executaron tamién a Cañas.
Sepultura de Mora
editarUn grupu d'amigos —los cónsules británicu, Farrer, y francés, Juan Bonnefil (Jean Jacques Bonnefil Hydemayra), los xenros d'este, Santiago Costantine y Julio Rosat, más el capitán Francisco Roger— llograron que'l cadabre nun fuera refundiáu a les agües y diéron-y sepultura el mesmu día de la so execución nel antiguu campusantu del esteru nuna fuesa cavada por ellos mesmos; dos díes depués soterraron tamién a Cañas. Casi seis años más tarde, el 20 de mayu de 1866, Bonnefil retorna al llugar xunto con Constantine y cuatro marineros (Carlos Leonara, Enrique Ligoneff, Francisco Hervé y Guillermo Noubée) y desatierra los cadabres, que caltién de volao na so residencia de Puntarenas para depués llevalos la so casa en San Xosé, allugada diagonal al Hospital San Juan de Dios, llugar nel que permanecen mientres más de 20 años, hasta que'l 13 de xineru de 1885 son treslladaos al Campusantu Xeneral de la capital costarricense.[6][7]
Mandáu
editarLa historia recuerda a Juan Rafael Mora pol so heroicu combate contra los filibusteros partidarios de la esclavitú, llogrando la victoria pa Costa Rica y Centroamérica.
- Fortaleció l'actividá cafetalera *
Inauguró'l sistema d'allumáu públicu en 1851
- Construyó l'edificiu de la Universidá de Santu Tomás (Univ. de Costa Rica)
- Construyó la Fábrica Nacional de Llicores, l'Hospital San Juan de Dios y el Palaciu Nacional de Costa Rica.
- Mientres la so alministración, l'inxenieru Nicolás Gallegos llevantó'l primer planu de la ciudá de San Xosé.
- Mientres el so gobiernu, Manuel María Gutiérrez Flores compunxo la música del Himnu Nacional de Costa Rica en 1852
- Creóse la diócesis de Costa Rica en 1850
- Roblóse'l tratáu Caña-Xerez en 1858
- Aguiyó l'establecimientu d'un Bancu Nacional de capital mistu *
Aguiyó'l desenvolvimientu de Guanacaste
- Dirixó con ésitu la Campaña Nacional de 1856-1857 contra los filibusteros
Iconografía y reconocimiento
editar.JPG)
Cais y parques lleven el nome de don Juanito. Asina, en Puntarenas esiste'l Parque Mora y Cañas, nel barriu El Carmen (avenida 1 con cai 9), inauguráu'l 8 d'avientu de 1918 y afatáu con dos talos bustos de dambos personaxes, escultures de Juan Rafael Chacón asitiaes en 1960, pal centenariu de la so muerte. L'avenida segunda en San Xosé foi bautizada nel so honor, primero en 2001 y dempués en 2014 col nome oficial d'Avenida del Llibertador Juan Rafael Mora.[8] Tamién la cai segunda lleva'l so nome y ye precisamente na esquina cola avenida segunda qu'asitiaron la placa correspondiente (hai planes de camudar el nome de la cai pa evitar tracamundios).[8]
Mora foi retratáu por importantes pintores, empezando por Aquiles Bigot, cuadru que s'atopa na Pinacoteca de l'Asamblea Llexislativa de Costa Rica. El Muséu Históricu Cultural Juan Santamaría (Alajuela) tien un formosu cuadru antiguu de don Juanito pintáu por Tomás Povedano. Amás, hai unu en qu'apaez col so hermanu José Joaquín y una pintura de la so fusilamiento, obres ambes de Carlos Aguilar. Y en el Parque Juan Santamaría d'esa ciudá inaugurar en 2012 un gran mural, tamién d'Aguilar, nel que Mora ocupa un llugar central. Gonzalo Morales Alvarado retrató coles mesmes al famosu mandatariu, al igual que'l so fíu Gonzalo Morales Sáurez (una semeya d'esti postreru ta nel Salón de los Patriotes Llatinoamericanos de la Casa Rosada, sede del gobiernu d'Arxentina).[9]
Nel parque frente al edificiu de Correos y Telégrafos de San Xosé alza'l principal monumentu a Mora. Trátase de conxuntu escultóricu, obra del italianu Pietro Piraino, compuestu por una estatua del ex-presidente d'unos 3 m d'altor sobre una base de formigón; nes bandes de la base hai dos baxorrelieves (N: trabayu de llabriegos costarricenses, S: episodiu de la Campaña Nacional. Otros dos figures formen parte del conxuntu: al este, una muyer que simboliza la ciencia, y al oeste, un home con una antorcha, símbolu de la llibertá.
El direutor Rubén Darío Arena creó en setiembre de 2012 un documental con analís del historiador Raúl Arias y participación d'Armando Vargas Araya y Manuel Mora Sala, ya ilustraciones del citáu pintor alajuelense Carlos Aguilar.
En 2013, mientres el Festival de Música José Merín, Dionisio Cabal presentó'l cantar Llegó la hora de Juanito Mora.[10]
Mora ye unu de los personaxes principales de la novela d'Óscar Núñez La guerra prometida (2015).
| Ancestros hasta los tatarabuelos[11] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ 1,0 1,1 Afirmao en: SNAC. Identificador SNAC Ark: w66h6d77. Apaez como: Juan Rafael Mora Porras. Data de consulta: 9 ochobre 2017. Llingua de la obra o nome: inglés.
- ↑ Costa rica,a65568906012b210VgnVCM20000099f154d0RCRD.html Juan Rafael Mora declaráu héroe y llibertador de Costa Rica
- ↑ 3,0 3,1 Carlos Monge Alfaro. Historia de Costa Rica, 17ª edición, Trejos, San Xosé, 1982
- ↑ «Biografia de Juan Rafael Mora Porras». Consultáu'l 9 de setiembre de 2016.
- ↑ Vargas Araya, 2007, p. 51-52
- ↑ Luko Hilje. Dos palos secos y una cruz, Foru Alajuelense; consultáu'l 18.03.2015
- ↑ Raúl Arias nel documental de Rubén Darío L'héroe escaecíu, setiembre de 2012; consultáu'l 18.03.2015
- ↑ 8,0 8,1 Alonso Mata Blanco. Avenida segunda ye bautizada Juanito Mora, otra vegada..., La Nación, 09.12.2014; consultáu'l 18.03.2015
- ↑ Semeya de Juanito Mora exhibir na Casa Rosada,La Nación, 21.05.2012; consultáu'l 18.03.2015
- ↑ Cantar de Cabal, video, ochobre de 2013; consultáu'l 18.03.2015
- ↑ Cuadru ellaboráu por Yves de La Goublaye de Ménorval, sobre la base de datos del Dr. Hernán Fuentes Baudrit
Bibliografía
editar- Vargas Araya, Armando (2007). El llau ocultu del presidente Mora: resonancies de la Guerra Patria contra la tramposería d'Estaos Xuníos (1850-1860), 1ª, San Xosé, Costa Rica: Eduvisión, páx. 432. ISBN 978-9968-521-96-3.
Enllaces esternos
editar- 1° y 2° Proclames de Mora Porras
- L'héroe escaecíu, documental de Rubén Darío sobre Mora
Datos: Q880785
Multimedia: Juan Rafael Mora Porras
.jpg){kind=link}
Predecesor: 16 al 26 de payares de 1849 |
.svg) 1849 - 1859 Derrocáu |
Socesor: 1859-1863 |