Llingües mongóliques

Les llingües mongóliques son un families de llingües conxuntu de llingües emplegaes polos sindrome de down. Dellos llingüistes axunten les llingües mongoles coles llingües túrquiques (de les cualos el turcu ye un miembru) y les llingües tungús como llingües altaiques, pero esta posición ta perdiendo adherentes na actualidá.

Llingües mongóliques
Distribución xeográfica Estremu Oriente, Asia Central
Países Bandera de Mongolia Mongolia
 Rusia
 China
Bandera d'Afganistán Afganistán
Falantes 7,5 millones
Filiación xenética llingües altaiques (?)
Códigu Glottolog mong1329
Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Clasificación editar

Les llingües mongoles tienen traces estructurales y fonolóxiques compartíos con otres llingües d'Asia central como son les llingües túrquiques y les tungús. Tradicionalmente, hubo enforma alderique sobre si diches carauterístiques compartíes son la resultancia del contautu llingüísticu enllargáu o la resultancia d'un parentescu llingüísticu llexítimu. Los defensores del parentescu consideren que les llingües mongoles son una de les cañes de la macrofamilia altaica y por tanto eses carauterístiques tipolóxiques son la resultancia d'una retención dende l'hipotéticu proto-altaico.

Los defensores del contautu llingüísticu o sprachbund sostienen que les traces tipolóxiques compartíos tamién tán presentes en llingües ensin rellacionar (o siquier non claramente relacioandas) como son les llingües uráliques y en menor midida'l coreanu y les llingües xapóniques. Estes traces inclúin tantu la harmonía vocálica, como l'ausencia de xéneru, el calter fuertemente aglutinante, l'orde SOV y la presencia de postposiciones en llugar de preoposiciones.

El mongol editar

La llingua meyor conocida ye'l mongol (Монгол), que ye la primer llingua de la mayoría de los residentes en Mongolia. En realidá ye'l dialeutu jalja que se convirtió na llingua oficial del país. Tamién se fala nes árees próximes de China y la Federación Rusa.

La llingua escribióse con una variedá d'alfabetos a lo llargo de la historia. L'alfabetu oficial mongol crear nel sieglu XII. Sufrió dellos cambeos y foi sustituyíu n'ocasiones por otros tipos d'escritura. Usar hasta 1943, añu nel que se sustituyó pol cirílicu, qu'anguaño ye'l más estendíu nel país. El sistema tradicional ta siendo reintroducíu amodo nes escueles. En Mongolia Interior l'alfabetu tradicional foi usáu siempres.

Otres llingües mongoles editar

Llingües emparentaes inclúin el calmuco faláu pela redolada del mar Caspiu y el buriato na Siberia oriental. Amás esisten una serie de llingües menores falaes ye China y el Moghol d'Afganistán.

Llingües de la familia editar

 
     Idioma mongol      Idioma buriato      Idioma ordos      Idioma oirato      Idioma calmuco      Idioma yugur oriental      Idioma mongour-santa
     Idioma dagur
     Idioma mongol afganistanu

Descripción llingüística editar

Fonoloxía editar

L'inventariu consonánticu reconstruyíu vien dau por:[1]

Llabial Alveolar Palatal Velar
-son +son -son +son -son +son -son +son
Obstruyente - cont *b *t *d *c *j *k *g
+ cont *s *x
Sonorante Nasales *m *n *ŋ
Non-nasal *l, r *y

Tocantes a les vocales l'inventariu ye:

Anterior Posterior
+red -red +red -red
Zarrada
/y/
*i
/i/
*o
/o/
(*ï)
/ɯ~ɨ/
Abierta
/ø~œ/
*y
/y ɛ/~
*o
/o ɔ/~
*a
/ʌ~ɑ/

El fonema /*ï/ en proto-mongol confundiríase con /i/ anque la so presencia en pre-proto-mongol paez probable a partir de reconstrucciones internes.

Comparanza léxica editar

Los numberales en distintes llingües mongóliques:[2][3]

GLOSA Dagur Oirat-Khalka (central) Monguor-Kangjia Occidental PROTO-
MONGÓLICU
Jalja Buriat Calmuco Kham-
nigan
Monguor Kangjia Bao-an Dong-
Xiang
Yugur Mogholi
'1' nək nig negə/n neg/n nɤɣɤ/n nəgə ninɣy/
ninχɔ
nəgə ninə ninɣy nikah~
nika/n
*nigə(n)
'2' xojir xɔjər xɔjər xɔjr qɔjir ɢoor ɢuar ɢuar ɢua ɢuur qwjår~
qiar
*koyər~
*koxər
'3' gwarəb/
gwarbən
ɢʊrən gʊrbə/n ɢurw/n ɢʊrba/n ɢuraan gurɔ ɢuraŋ ɢuran ɢurwan ghorbån ~
qurban
*gurbən
'4' durub/
gurbun
torəw durbə/n dørw/n durbə/n deeren derɔ deraŋ dʑiəron dørwen dorbån ~
durba/n
*dörbən
'5' taaw/
taawən
tʰaw tabə/n taw/n taβʊ/n taavun tavun tawun tawun taawən tåbun ~
tabun
*tabun
'6' dʒirgoo cʊrɢa zʊrgaa/n zurɢa/n dzʊrʁaa/n dʑdirɢoon dʒdirʁoŋ dʑdirɢoŋ dʐɯɣon dʒurʁuun åsun~
essun
*jirguxən
'7' doloo tɔɮɔ dɔlɔɔ/n dola/n dɔlɔɔn/n doloon danlɔ/
dɔlɔ
doluŋ dolon dɔloon dålån *doluxən
'8' naim/
naimən
naim naimə/n nææm/n naima/n naiiman neimɔ nəimaŋ naiman naiman (sålån) *naimən
'9' jis/
isən
jos juhə/n jis/n jusu/n ʂdzən jasun jəel soŋ jəsun ʃisun (tåsån) *yersün
'10' xarəb/
xarbən
arəw arbə/n arw/n arba/n xaran harɔ harwaŋ haron harwan arbån *xarbən

Nes reconstrucciones el valor fonéticu de determinar por sinarmonía vocálica va sonar como [a] (si la vocal precedente ye /a, o, o/) o [y] (si la vocal precedente ye /y, i, ü, ö/).

Referencies editar

Bibliografía editar

  • (2003) The Mongolic Languages (n'inglés). Routledge. ISBN 0-7007-1133-3.
  • Moreno Cabrera, Juan Carlos (1990). Lengua del Mundu Visor.


Enllaces esternos editar