Llingües Ka-Togu
Les llingües ka-Togu constitúin una caña de les llingües kwa, formada por daqué más de media docena de llingües, falaes principalmente na rexón montascosa asitiada ente Ghana y Togu. Esta agrupación ye una de les dos cañes en que Heine (1968) estrema les llingües de los montes ente Togu y Ghana.
Llingües Ka-Togu | ||
---|---|---|
Distribución xeográfica | África occidental | |
Países |
Ghana Togu Benín | |
Filiación xenética | L. Ka-Togu | |
Códigu Glottolog | kato1245 | |
Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
[editar datos en Wikidata] |
Clasificación editar
Les llingües Ka-Togu son unu de los dos subgrupos en que B. Heine estremó les llingües kwa de los cordal que dixebra Ghana y Togu. En 1912, Bernhard Struck foi'l primeru n'arrexuntar xuntes toes estes llingües a les que llamó Semibantu von Mitteltogo. Westermann, nel so clasificaión de les llingües sudániques (darréu reclasificadas como llingües Níxer-Congu), adoptó pa toes estes llingües el términu "caxón-de-xastre" Togorestsprachen, que nun yera otra cosa qu'una agrupación xeográficu-tipolóxica ensin basar nel métodu comparativu. El primer trabayu qu'emplegó'l métodu comparativu foi llevada a cabu por Bernd Heine (1968) qu'estableció dos grupos distintos: el Ka-Togu y el Na-Togu basándose na forma pa 'carne' nestes llingües. Dakubu y Ford (1988) renombraron al agregáu de llingües Ka-Togu y Na-Togu como llingües Togu centrales, un términu entá usáu por dellos autores (por casu Blench 2001). Dellos autores consideren que les llingües Ka-Togu xunto coles llingües Na-Togu formen un grupu, pero la opinión mayoritaria ye tratales como dos rames independientes dientro del grupu kwa.
Llingües del grupu editar
Nome Autónimos Etnia Llingua Ka |Avatime Ke-dane-ma Sì-yà Nyangbo Batrugbu Tùtrùgbù Tafi Bàgbɔ̀ Tɛ̀gbɔ̀ Ikposo Akpɔsɔ Ikpɔsɔ Bowiri, Tora Bawuli Tuwuli Ahlon Igo Akebu əkpəβə Kᵼkpəkə Animere Animere
Descripción llingüística editar
Les llingües Na-Togu, según les llingües Ka-Togu, tienen carauterístiques típiques de les llingües Níxer-Congu como la presencia de clases nominales, esta retención del sistema ye orixinal yá que munches llingües circundantes perdieron o erosinado en gran midida dichu sistema qu'anguaño ye solu residual. Toles llingües Na-Togu son llingües tonales y la mayoría tienen sistemes vocálicos formaos por nueve o diez unidaes fonolóxicamente distintives, qu'entren en xuegos de sinarmonía vocálica basada nel traza ATR. Tanto'l ewe como'l twi, les llingües principales de la rexón influyeron notablemente nestes llingües.
Comparanza léxica editar
Los numberales reconstruyíos pa distintos grupos de llingües Ka-Togu son:[1]
GLOSA Avatime-Nyangbo Ahlo-Kposo Animere-Akebu PROTO-
KA-TOGOAvatime Nyangbo Tafi Ahlo
(igo)Kposo
(uwi)Tuwuli
(bowiri)Animere Akebu '1' ólè olié golí ili ɛ̀dɪ kédì ʈɛ́ì *-ɖɪ '2' ɔ́βà ɛbʰa ɪbʰa ìwà ɛ̀fʷà kɛ́ɛ́yá jí *-βa '3' ɔ́tà ɛtaé ɪtá ìtã ɛ̀la kààlɛ̀ tā *-tãi '4' óné ɛlɛ ĩlĩ́ àlã̀ ɛ̀na kɛ́ɛ́ná nìə̀ə̀ *-nã '5' óʧù etié ití ùtɔ ɛ̀tʊ kùùló tʊ̄ʊ̀ *-tɔ '6' óglò holō holō ugo ɛ̀wlʊ kévũ̀ kʊ̀rã̀ŋ *go-tɔ '7' glóelè ɡěneé ɡéné ùzòni ɛ̀wlʊdɪ kɛ́kɔ̀nɔ̀ pīrìmātā *go-lo-ɖɪ '8' ɡɔ́tɔ́βà ansɛ asʊī ùmàlà ɛ̀lɛ kɛ̀ɛ̀lɛ̃̀ nɛ̀ĩ̀ŋ *go-tɔ-βa '9' ɡɔ́tólé ʒitaé ʒitá úkàli ɛ̀lɛdɪ kàvèdí fã̀ŋʧẽ̄ŋʧẽ̄ŋ ? '10' líɔfɔ kɛfɔ kífɔ̄ ɔ̀wú ìdʒo kùwà tə̀ *-wo