Noez
Noez ye un conceyu y llocalidá d'España de la provincia de Toledo, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha.
 Noez | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Castiella-La Mancha | ||
| Provincia |  provincia de Toledo | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
Alcaldesa de Noez (es)  | Yolanda Sánchez García | ||
| Nome oficial | Noez (es)[1] | ||
| Códigu postal |
45162 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 39°44′31″N 4°11′02″W / 39.741944444444°N 4.1838888888889°O | ||
  Noez Noez (España)  | |||
| Superficie | 34 km² | ||
| Altitú | 763 m | ||
| Llenda con | Pulgar, Totanés, Polán, Casasbuenas y Mazarambroz | ||
| Demografía | |||
| Población |
942 hab. (2023) - 446 homes (2019) - 432 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe |
0% de provincia de Toledo 0.04% de Castiella-La Mancha 0% de España | ||
| Densidá | 27,71 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
 | |||
Toponimia editar
El términu "Noez" derívase probablemente del llatín vulgar NŎCE, que de la mesma se deriva del llatín clásicu NŬCE 'nuez', pero col significáu de nozal.[2] Hasta'l sieglu XVIII llamábase Nuez y nel XIX indistintamente Nuez o Noez, alternanza que pudo producise pola vacilación ente les vocales o y o mientres el periodu medieval, o a cencielles por una alteración del nome.
El topónimu pudo aniciase pola presencia de nozales na zona, anque na actualidá nun s'atope nengunu.
Xeografía editar
El conceyu asítiase «al pie d'una gran sierra que lleva'l nome del pueblu y apodéralu por O.».[3] Pertenez a la contorna de Montes de Toledo y llinda colos términos municipales de Polán y Casasbuenas al norte, Mazarambroz al este, Pulgar al oeste y Totanés al sur, toos de Toledo.
El so términu ye travesáu por pequeñu regueros, secos na mayor parte del añu, ente los que destaquen los del Conde, de la Dehesilla y del Valle Fondu.
Los sos puntos más altos atopar al oeste de la población y al sur, na frontera con Pulgar, con 895 msnm y 890 msnm respeutivamente.
Historia editar
En 1238 apaez citáu'l caserío de Nuez nun documentu mozárabe de venta.[4]
Pero sería precisamente un sieglu dempués en 1.326, cuando Alfonso Fernández Nieto, fíu d'Esteban Fernández, crea'l llugar de Noez perteneciente a la xurisdicción de Toledo y subsiguientemente únicu señoríu solariego de la familia Neñu.[5]
Nel añu 1443 don Juan de Ayala, fíu de Garci Fernández de Córdoba, despensero mayor de la reina, y María de Cervantes, dueños del llugar de Noez, vender a Fernando Neñu I, qu'entós daquella yera Rexidor del Cabildru Municipal de Toledo y guarda del rei, fíu de Rodrigo Neñu I y Juana Díaz, esta postrera, fía de Fernán López de Tordelobos, cabeza d'un ricu llinaxe guañáu na ciudá de Toledo.
Fundadora del Mayoralgu de Noez nel añu 1538, foi doña María Neñu Ribera, muyer de gran calter y personalidá y que casó con Lope Conchillos, secretariu de Fernando'l Católicu. Col preceptivu consentimientu real, esta pernomada dama creó'l Mayoralgu pal so fíu primoxénitu Pedro Neñu de Ribera, nel que s'incluyíen non solo los bienes heredaos del so güelu y padres, sinón les meyores y compres que fixeren ella y el so maríu nel matrimoniu, como una devesa perteneciente a don Hernando Dávalos señor de Totanés, mercada de los bienes confiscados al comuñeru pol rei Carlos I d'España.
Hermana de don Pedro Neñu de Ribera y fía de los fundadores del Mayoralgu foi doña Francisca Conchillos Ribera, que casó con Pedro López de Ayala, señor de Guadamur del Condáu de Fuensalida.
Noez formó parte de la contorna de La Sisla de Toledo, siendo repobláu por mozárabes toledanos.
Al so términu pertenecieron les alquerías de Pejines y Santa María, que s'atopaben despobladas yá nel sieglu XVIII.[6] A mediaos del sieglu XIX tenía 128 cases con muries de tierra y cimientos de piedra tosca,y el presupuestu municipal xubía a 5.046 reales de los cualos 1.500 yeren pa pagar al secretariu.[3]
Alministración editar
| Llexislatura | Nome | Partíu |
|---|---|---|
| 1979-1983 | Gonzalo Torija Díaz | UCD |
| 1983-1987 | Gonzalo Torija Díaz | AP/PDP/UL |
| 1987-1991 | Juan Francisco Revenga Ruiz | Independiente |
| 1991-1995 | Martín Rojas García | PSOE |
| 1995-1999 | Tomás Llargu Ruiz | PP |
| 1999-2003 | Tomás Llargu Ruiz | PP |
| 2003-2007 | Yolanda Sánchez García | PSOE |
| 2007-2011 | Yolanda Sánchez García | PSOE |
| 2011-2015 | Yolanda Sánchez García | PSOE |
| 2015-2019 | José Antonio Ruiz Cerdeño | PSOE |
| 2019-2023 | n/d | n/d |
| 2023- | n/d | n/d |
Demografía editar
La siguiente gráfica amuesa la evolución de la población de Noez dende 1900.
| Gráfica d'evolución demográfica de Noez ente 1900 y 2006 |
 |
El constante aumentu de la población dende principios de sieglu viose rotu na década de los 40 anque volvió recuperase na siguiente. A partir d'entós sufrió un rápidu descensu hasta los 80, p'amontase nos 90 y volver nuevamente a menguar. Na siguiente tabla, onde s'amuesa la evolución ente 1996 y 2006 según datos del INE, apreciar a partir de 1998 un caltenimientu de la población en redol a los 800 habitantes.
| 1996 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 902 | 818 | 820 | 817 | 823 | 802 | 798 | 800 | 800 | 806 | 831 | 863 | 928 | 967 | 1001 | 980 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE [Consultar]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
NOTA: La cifra de 1996 ta referida a 1 de mayu y el restu a 1 de xineru.
Economía ya industria editar
Históricamente foi una población fundamentalmente agrícola. Mientres el sieglu XIX producía trigu, cebada, centenu, algarrobes, garbanzos aceite y vinu»,[3] calteniéndose asina mesmu ganáu lanar, cabrío y mular pal trabayu. Tocantes a la industria y el comerciu esistíen dos molinos d'aceite y dos tiendas de filos. Los braceros, cuando nun teníen trabayu, dedicar a la confección de castañueles que vendíen nes poblaciones vecines.
Na actualidá'l sector predominante ye'l de la industria con un 38,5 % del total d'empreses, siguíu polos de servicios con un 28,2 %, la construcción con un 20,5 % y n'últimu llugar l'agricultura con un 12,8 %.[7]
Monumentos y llugares d'interés editar
- Ilesia parroquial de Santuyano: edificiu de lladriyu y mampostería, d'una sola nave, construyida a mediaos del sieglu XVIII, baltándose l'edificiu anterior por pequeñu y ruinosu. En 1835 asitióse'l tabernáculo y en 1843 añadiéronse 4 altares procedentes del escastáu monesteriu Monte-Sion.
- Palaciu de los Neñu.[8]
Persones destacaes editar
Licinio de la Fuente y de la Fuente (1923-2015). Políticu y empresariu. Foi ministru de Trabayu ente 1969 y 1975.
Fiestes editar
- 3 de mayu: Cruz de Mayu.
- Segundu domingu de setiembre: fiestes patronales.
Referencies editar
- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ García Sánchez, Jairo Javier (Toledo, 2004). Toponimia mayor de la provincia de Toledo (zones central y oriental). Institutu provincial d'investigaciones y estudios toledanos. páx. 251, ISBN 84-95432-05-6.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Madoz, Pascual (1846-1850). Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar. Madrid (Establecimientu tipográficu de P. Madoz y L. Sagasti). Volume XII páx. 171.
- ↑ GONZÁLEZ PALENCIA, Ángel (Madrid, 1926-1930). Los mozárabes de Toledo nos sieglos XIII y XIII. Instituto Valencia de Don Juan. III vols. y I preliminar. vol. II, páx. 127.
- ↑ Medina Gamero, Marichu (2008). Noez. Fundación y oligarquia del sieglu XIV al XVI.. Revista d'Estudios Monteños, Nº125.
- ↑ Asina apaez yá nel Catastru d'Ensenada:[1]
- ↑ Según datos de la delegación de gobiernu de Castiella-La Mancha. Vease la so ficha municipal nel apartáu d'enllaces esternos.
- ↑ FERRERA, Antonio (2004). Palacio y Casones de Castiella-La Mancha : una guía pa conocelos y visitalos. AACHE Ediciones de Guadalaxara, páx. 253. ISBN 84-96236-14-5.
Bibliografía editar
- RAMOS RAMOS, Julián (Madrid, 1990). Contribución a la carta arqueolóxica del conceyu de Noez. Editorial de la Universidá Complutense.
Enllaces esternos editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Noez.- Diputación de Toledo. Datos d'interés sobre la población.
- Institutu d'Estadística de Castiella-La Mancha — Ficha del conceyu
- Nuez nel Catastru d'Ensenada.
