Ortografía del idu

El ido emplega l'alfabetu llatín ensin diacríticos.

Historia

Cuando Zamenhof creó l'esperantu, utilizó como base l'alfabetu llatín, pero quitando les lletres Q, X y Y (La W foi usada nel Proto-Esperantu). Anque él conocía tamién los alfabetos cirílicu, griegu y hebréu, prefirió'l llatín porque ye'l más conocíu del nuesu tiempu, yá que s'ocupa na mayor parte d'Europa, n'América, nel África Subsaḥariana y les islles del Océanu Pacíficu.

Zamenhof se esmeró porque'l so alfabetu fuera fonémico, esto ye, qu'a cada fonema correspondiéra-y una lletra. La idea de camudar los dígrafos, como'l «ch» del francés pa «ŝ» o'l «sz» del húngaru pa «s», dio orixe a les lletres con diacríticos, o como se les llapada n'esperantu ĉapelitaj literoj (lletres con sombreru). Los supersignos amuesen soníos que nun taben orixinalmente nel alfabetu llatín.

Nel periodu del proto-esperantu, Zamenhof usó signos inspiraos na ortografía polaca, pero finalmente decidióse a utilizar el circunflexu (francés) como una bella manera de formar les lletres necesaries n'esperantu: Ĉ, ĉ, Ĝ, ĝ, Ĥ, ĥ, Ĵ, ĵ, Ŝ, ŝ. El diacríticu pa ser tomáu del alfabetu cirílicu, ye llamáu «luneto» y sirve p'amosar la semivocal.

Sicasí, estos diacríticos nun constaben nes máquines d'escribir y nin siquier apaecen nos teclaos actuales. Son, poro, difíciles d'amosar en testos escritos n'esperantu. Nun principiu, los testos yeren escritos a máquina y más tarde añadíense los símbolos a mano una vegada impresa la fueya de testu. Dempués de les xuntes llevaes a cabu pola Delegación pa l'adopción d'una llingua internacional, decidió esaniciase l'alfabetu del esperantu y utilizase l'alfabetu llatín ensin diacríticos, que yera un alfabetu internacional.

L'alfabetu

25 lletres son idéntiques a les del alfabetu español (ñ omítese).L'alfabetu completu ye como sigue:

A

B

C

D

Y

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

O

V

W

X

Y

Z

a

b

c

d

y

f

g

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

r

s

t

o

v

w

x

y

z

L'ido amás consta de dos dígrafos: ch y sh.

Equivalencia col Alfabetu Fonéticu Internacional

De siguío amuésase la correspondencia ente les lletres del alfabetu del ido y l'alfabetu fonéticu internacional:

Consonantes				Vocales
Lletra	AFI		Lletra	AFI
b	[b]		a	[a]
c	[ʦ]		y	[y]
ch	[ʧ]		i	[i]
d	[d]		o	[o]
f	[f]		o	[o]
g	[g]
h	[h]
j	[ʒ]
k	[k]
l	[l]
m	[m]
n	[n]
p	[p]
r	[ɾ]
s	[s]
sh	[ʃ]
t	[t]
v	[v]
y	[j]
z	[z]

Referencies

• Beaufront, de Louis. (1925). Kompleta Gramatiko Detaloza di la linguo internaciona Ido [1] otru sitiu en HTML, tamién en HTML (n'Ido)