El persa antiguu o persa aqueménida ye una llingua irania suroccidental falada hai más de dos mil años nel antiguu Irán que ye l'antecesor direutu del persa mediu o persa sasánida (pahlavi). El persa antiguu reflexa arcaismos y estructures gramaticales típiques del antiguu iraniu, tamién atestiguaes n'antiguu avésticu (iraniu nororiental).

Persa antiguu,
persa aqueménida

Faláu en Imperiu aqueménida
Rexón Oriente Mediu
Falantes llingua muerta
Familia Indoeuropéu

  Indo-iraniu
    Iraniu
      Dir. Occidental
        Dir. Suroccidental
          Persa antiguu

Estatus oficial
Oficial en Nengún país
Reguláu por oldp1254
Códigos
ISO 639-1 nengún
ISO 639-2 peo
ISO 639-3 peo

Aspeutos históricos, sociales y culturales editar

Fontes editar

El persa conozse principalmente poles inscripciones sobre tablillas de folla y sellos reales del periodu aqueménida (ente'l 600 e. C. y el 300 e. C.). Atopáronse esi tipu d'inscripciones n'Irán, Iraq, Turquía y Exiptu.[1] Unu de los testos más importantes ye la inscripción de Behistun, datada nel añu 525 e. C.

Uso editar

El persa antiguu yera la llingua coloquial usada en Persépolis, la capital del imperiu aqueménida, y probablemente una rexón amplia a la so alredor, pero nun yera usada en toles partes del imperiu y pa tolos fines. Anque apocayá (2007) atopáronse delles tablillas escaecíes, nos archivos del Institutu d'Oriente (Oriental Institute) de la Universidá de Chicago, que al ser estudiaes suxurieron que la llingua usar pa munchos propósitos comunes muncho más de lo que s'había creyíu.[2]

 
Inscripción en persa antiguu - Persépolis

Orixe y panorama editar

Como llingua escrita, l'antiguu persa ta atestiguáu nes inscripciones reales del imperiu aqueménida. L'estudiu de diches fontes amuesa que se trata d'una llingua irania, y por tanto una llingua indoeuropea la subfamilia indoirania. El testu más antiguu escritu en persa antigua ye'l testu en persa conteníu na inscripción multillingüe de Behistun. La fecha d'esi testu asitia al antiguu persa ente les llingües indoeuropees antigües más tempranamente documentaes con testos escritos.[3]

D'alcuerdu a la tradición aqueménida el persa antiguu yera natural de Fārs, n'Irán suroccidental, la rexón d'onde procedíen los reis aqueménidas. El persa antiguu anicióse como llingua étnica de los parsuwaš que llegaren dende'l meseta iranina, a onde llegaren nel I mileniu e.C.[3] Los rexistros asirios, qu'apurren les primeres referencies de la presencia de los antiguos iranios (perses y medos) nel meseta iranina, apurren una bona cronoloxía anque son imprecisos con al respective de l'allugamientu xeográficu de los antiguos perses. D'alcuerdu a los rexistros asirios del sieglu IX e.C., los parsuwaš (xunto colos matai y los medos) asitiar nel área del llagu Urmia acordies coles cróniques de Salmanasar III.[4] La identidá exacta de los parsuwaš inda nun foi determinada con exactitú, anque dende'l puntu de vista llingüísticu paez encaxar col términu pārsa usáu en persa antiguu, esti términu reconstruyóse como *pārćwa,[4] colo cual paez ser l'orixe de parsuwaš. El fechu de que l'antiguu persa tenga incorporaos numberosos préstamos del medo, suxure acordies con P. O. Skjærvø qu'hai falárase na parte occidental antes de la formación del imperiu aqueménida y mientres la primer metá del primer mileniu e.C.[3]

Referencies editar

  1. Roland G. Kent, Old Persian, 1953
  2. "Everyday text shows that Old Persian was probably more commonly used than previously thought " accessed September 2010 from [1]
  3. 3,0 3,1 3,2 (Skjærvø, 2006, vi(2). Documentation. Old Persian.)
  4. 4,0 4,1 (Skjærvø, 2006, vi(1). Earliest Evidence)

Bibliografía editar

  • Handbuch des Altpersischen, Wiesbaden 
  • Altpersischer Wortschatz, Nendeln, Liechtenstein 
  • Old Persian: Grammar, Texts, Lexicon, New Haven 
  • «Iranian languages», Encyclopedia Iranica, 7, Costa Mesa : páxs. 238-245
  • R. Schmitt, ed., «Altpersisch», Compendium linguarum Iranicarum, Wiesbaden : páxs. 56–85
  • Roger D. Woodard, ed., «Old Persian», The Ancient Languages of Asia and the Americas (illustrated edición), ISBN 0521684943 
  • «Iran, vi. Iranian languages and scripts», Encyclopaedia Iranica, 13 
  • Ancient Persian Lexicon and the Texts of the Achaemenidan Inscriptions Transliterated and Translated with Special Reference to Their Recent Re-examination, New York/Cincinnati 

Llectures adicionales editar

Enllaces esternos editar