Ríu Zambeze

El ríu Zambeze ye un llargu ríu del África austral, el cuartu pol so llargor de tol continente africanu (tres el Nilu, el Congo y el Níxer) y el más llargu de los que desagüen nel océanu Índicu.

Ríu Zambeze
Situación
Tipu	río principal (es)
Coordenaes	11°22′13″S 24°18′30″E
Ríu Zambeze Ríu Zambeze (Angola)
Datos
Altitú media	329 m
Conca hidrográfica	Cuenca del Zambezi (es)
Superficie de la conca	1 570 000 km²
Llonxitú	2574 km
Caudal	7000 m³/s
Desembocadura	Océanu Índicu
Afluentes	ver Ríu Kafue, Ríu Luangwa, Ríu Shire, Ríu Cuando, Ríu Manyame, Ríu Luena, Ríu Kabompo, Ríu Luanginga, Ríu Lungwebungu, Gairezi River (en) , Ríu Chongwe, Ríu Sapi, Ríu Gwayi, Sakeji River (en) , Revúboé River (en) y Luia river (en)

Tien un llargor total de 2.574 km. Naz en Zambia, na frontera cola República Democrática d'El Congu y Angola, y en cruciando Angola, Zambia, Namibia, Zimbabue y Mozambique, desagua nel Índicu formando un enorme delta.

La so cuenca hidrográfica tien una superficie de 1.390.000 km² la 16ª cuenca primaria mayor del mundu, entendiendo gran parte de los territorios de Malaui, Zambia, Zimbabue, Angola y Mozambique.

El cursu del ríu Zambeze vese atayáu por numberosos rabiones y catarates, polo que solamente ye navegable con normalidá dende la ciudá de Tete, en Mozambique, hasta la so desaguada. Les mayores interrupciones nel so cursu son les catarates Chavuma, na frontera ente Zambia y Angola, les catarates Ngonye, cerca de Sioma, nel oeste de Zambia, y les catarata Victoria, les mayores del mundu, con 1.708 metros d'estensión y que fueron declaraes Patrimoniu de la Humanidá pola Unesco en 1989. A pesar del so gran llargor, solo ye travesáu por seis pontes: en Chinyingi, Katima Mulilo, les catarates Victoria, Chirundu, Tete y Caia

Hai dos grandes preses nel ríu, dedicaes principalmente a la producción d'enerxía hidroeléctrica: la presa de Kariba, construyida na gargüelu de Kariba, onde conflúin los ríos Sanyati y Kafue, afluentes del Zambeze, qu'aprove d'eletricidá a Zambia y a Zimbabue; y la presa de Cahora Bassa, qu'apurre enerxía a la República Sudafricana. Hai tamién una pequeña estación hidroeléctrica nes catarates Victoria.

Cursu

Cursu del ríu Zambeze.

Nacencia

El ríu Zambeze naz nuna barraquera nel noroeste de Zambia, nun paisaxe de llombes ondulaes y montiegues a unos 1500 metros sobre'l nivel del mar. Al este de la so nacencia, la llinia divisoria ente les cuenques del Congo y del Zambeze ye una zona bien definida de tierres altes que cai abruptamente de norte a sur, y cuerre d'este a oeste. Esta zona dixebra claramente la cuenca del ríu Lualaba, caña principal del Congo Cimeru, de la del Zambeze. Nes cercaníes de la fonte la llinia divisoria nun ta claramente definida, pero los dos sistemes fluviales nun tán coneutaos ente sigo.

Cursu cimeru

En fluyendo en direición suroeste mientres unos 240 km, el ríu xira escontra'l sur, onde se-y añader munchos afluentes. Dellos quilómetros antes de Kakengi, el ríu enanchar de 100 a 350 m, y dempués de Kakengi empecípiase una serie de rabiones que terminen nes catarates Chavuma, onde'l ríu flúi al traviés d'una hendidura predresa. El primeru de los sos grandes afluentes ye'l ríu Kabompo, na provincia noroccidental de Zambia. Un pocu más palantre, en direición sur, tien llugar la confluencia col ríu Lungwebungu. La sabana pola que'l ríu trescurrió hasta esi momentu da pasu a un valle de arbustos, más abiertu, llaráu de palmeres Borassus. La vexetación trupa llindar namái a la estrecha franxa (d'unos 500 m) de frondosa selva que bordia'l tramu inicial del Zambeze y de los sos afluentes nos sos primeros 160 km, aproximao.

El ríu pierde unos 400 m. d'elevación dende la so fonte, asitiada a 1.500 m sobre'l nivel del mar, hasta Kakengi, 350 km corriente embaxo y a una altitú de 1.100 m. Dende esti puntu hasta les catarata Victoria, el nivel de la cuenca ye bien uniforme, baxando solo otros 180 m. Trenta quilómetros más embaxo de la confluencia col Lungwebungu el paisaxe faise más llanu, y anúbrese mientres la estación lluviosa. Ochenta quilómetros ríu abajo, el Luanginga, que colos sos afluentes drena una estensa área al oeste, axuntar col Zambeze. Ochenta quilómetros más arriba, escontra l'este, xunir a la corriente principal mientres la estación lluviosa pola llena del sistema Luampa/ Luana.

Agües embaxo, a curtia distancia de la confluencia col Luanginga atópase Lealui, una de les capitales del pueblu lozi, qu'habita la rexón semiautónoma de Barotseland, en Zambia. Los lozi tienen dos capitales: la otra ye Limulunga, que ta sobre tierres más elevaes y ye la capital mientres la estación lluviosa. El treslláu añal de Lealui a Limulunga ye un acontecimientu de gran importancia, celebráu como unu de los más conocíos festivales de Zambia, el Kuomboka.

Pasáu Lealui, el ríu xira escontra'l sureste. Pel este sigue recibiendo numberosos afluentes menores, pero pel oeste nun tien nengunu mientres 240 km, hasta'l so confluencia col ríu Cuando. Dempués, les catarates Ngonye y los rabiones siguientes atayen la navegación. Al sur de les catarates Ngonye, el ríu bordia de volao la Franxa de Caprivi, que forma un estrechu saliente na parte más oriental de Namibia que se proyeuta ente Angola, al norte, y Botsuana, al sur: la so esistencia deber a la dómina colonial, yá que foi añadida al África del Suroeste Alemana pa dexar l'accesu d'Alemaña al Zambeze.

Tres la confluencia ente'l Cuando y el Zambeze, el ríu tuerci casi direutamente escontra l'este. Equí, el ríu ye bien anchu y poco fondu, y flúi bien amodo, pero según diríxese escontra l'este, escontra la llende de la gran llanura central d'África, algama un tayo nel que se bastien les catarata Victoria.

Cursu mediu

Les Catarata Victoria, final del cursu cimeru del Zambeze y empiezu del so cursu mediu.

Les catarates Victoria son consideraes el puntu divisoriu ente'l Zambeze cimeru y el mediu. Tres elles, el ríu sigue fluyendo direutamente escontra l'este mientres unos 200 km, dixebrando murios perpendiculares de basaltu d'ente 20 y 60 m, de llombes d'un altor d'ente 200 y 250 m. El ríu flúi rápido pol escobiu, y la so corriente ye atayada de cutio polos petones. Pasada'l gargüelu hai una socesión de rabiones que terminen 240 km más embaxo de les catarata Victoria. Nesti tramu, el ríu baxa 250 m.

Nesti llugar el ríu entra nel llagu Kariba, un banzáu articial creáu en 1959 tres la construcción de la presa Kariba. Esti llagu ye unu de los mayores llagos artificiales creaos pol home en tol mundu, y les instalaciones hidroeléctriques de la presa aproven d'eletricidá a la mayor parte de Zambia y Zimbabue.

El Luangwa y el Kafue son los dos principales afluentes del Zambeze pela derecha. Cuando desagua nel ríu principal, el Kafue ye una corriente lento y fondo, d'unos 180 m d'anchu. Dende esti puntu, el xiru del Zambeze escontra'l norte queda frenáu, y el ríu sigue la so marcha escontra l'este. Na confluencia col Luangwa (15°37), el Zambeze enfusar en Mozambique.

El cursu mediu del Zambeze remata cuando entra nel llagu Cahora Bassa o Cabora Bassa, onde d'antiguo esistíen peligrosos rabiones conocíos como Kebrabassa. El llagu crear en 1974, cuando se llevó a cabu la construcción de la presa Cahora Bassa

Cursu inferior

El cursu inferior del ríu Zambeze (650 km dende Cahora Bassa hasta l'Índicu) ye navegable, anque ye poco fondu en delles zones mientres la estación seca. La falta de fondura deber a que'l ríu entra nun anchu valle, y estiende el so calce per un área bien estensa. Solo nun puntu, el Escobiu de Lupata, a 320 km de la so desaguada, queda confináu ente altes llombes. Equí tien escasamente 200 m d'anchu. N'otros llugares algama un anchor de 8 km, fluyendo amodo en delles corrientes. El llechu ye arenosu, y les sos riberes son baxes y bordiaes de xuncos. En dellos llugares, sicasí, y especialmente mientres la estación lluviosa, les corrientes xunir nun únicu anchu ríu que flúi con rapidez.

Delta del Zambeze.

A unos 160 km del mar el Zambeze recibe les agües del llagu Malawi, al traviés del ríu Shire. Al averase al Océanu Índicu, estremar en delles cañes y forma un ampliu delta. Caúna de les sos boques principales, Milambe, Kongone, Luabo y Timbwe, ye atayada por una barrera arenosa. Una caña más al norte, llamada la boca Chinde, tien una fondura mínima mientres la marea baxa de 2 m na entrada y 4 m un pocu más escontra l'interior, y ye la utilizada pa la navegación. 100 km más al norte hai un ríu, el Quelimane, que toma'l nome de la ciudá na so desaguada. Esta corriente buelguiza ye enchida pol Zambeze mientres la estación lluviosa. El delta del Zambeze solo tien anguaño la metá del anchor que tenía primero que se construyeren les preses de Kariba y de Cahora Bassa pa controlar les variaciones estacionales del caudal del ríu.

La rexón drenada pol Zambeze ye una vasta llanura d'ente 900 y 1.200 m d'altitú, compuesta nel so interior de llechos de roca metamórfica y bordiada poles roques ígnees de les catarates Victoria. En Shupanga, nel baxu Zambeze, finos estratos d'arenisca gris y mariella, con vetes ocasionales de caliar, surden nel llechu del ríu na estación seca, y persisten hasta más allá de Tete, onde s'atopen xunto a estensos filones de carbón. El carbón atópase tamién na zona del cursu darréu dempués de les catarates Victoria. En dellos llugares hai tamién roques auríferas.

La rede fluvial del Zambeze

Imaxe a color falsu de la NASA amosando l'altu Zambeze y el ríu Balosi, planu hídricu (2003), cola agua en tonos escuros. Los númberos azules son ríos: 1 Fuemte del Zambeze, 2 El Zambeze n les catarates Chavuma, 3 nel entamu de la llanura inundable del Balosi, 4 a la fin de la llanura Kalongola, 5 Catarates Ngonye. Afluentes:: 6 Chifumage, 7 Luena, 8 Lungwebungu, 9 Kabompo, 10 Luampa, 11 Luanguinga, 12 Lui, 13 Cuando. Ciudaes (númberos blancos): 14 Mwinilunga, 15 Cazombo, 16 Zambeze, 17 Lukulu, 18 Limulunga, 19 Lealui, 20 Mongu, 21 Senanga, 22 Sioma. Creitu: Jacques Descloitres, MODIS Rapid Response Team, NASA/GSFC.

Nel norte de la cuenca del Zambeze les precipitaciones añales medies son de 1.100-1.400 mm (la cifra baxa según avánzase escontra'l sur, y ye solo de la metá na rexón suroeste). L'agua cai mientres la estación lluviosa, que dura de 4 a 6 meses, cuando la zona de converxencia intertropical mover dende'l norte sobre la cuenca del Zambeze. Los índices de evaporación son bastante elevaos (1.600 mm−2.300 mm) y la mayor parte de l'agua perder en barraqueres y llanures aluviales, sobremanera nel suroeste de la cuenca.

Afluentes, cuenca y caudal

El ríu puede considerase estremáu en tres tramos:

• Zambeze Cimeru (507.200 km², caudal de 1.044 m³/s nes catarates Victoria), qu'entiende:

Cuenca hidrográfica de los montes del norte (222.570 km², 850 m³/s en Lukulu):

• ríu Chifumage: pandu central d'Angola;
• ríu Luena: pandu central d'Angola;
• ríu Kabompo: 72.200 km², montes del noroeste de Zambia;
• ríu Lungwebungu: 47.400 km², pandu central d'Angola;

Cuenca hidrográfica de les Llanures Centrales (284.630 km², 196 m³/s) (catarata Victoria – Lukulu):

• ríu Luanguingu: 34.600 km², pandu central d'Angola;
• ríu Luampa: 20.500 km², ribera oriental del Zambeze;
• ríu Cuando /Linyanti/Chobe: 133.200 km², pandu del sur d'Angola y Caprivi;

• Zambeze Mediu (en xunto 1.050.000 km², 2.442 m³/s, midíos na gargüelu de Cahora Bassa; cursu mediu en sí mesmu: 542.800 km², caudal de 1.398 m³/s) (C. Bassa – catarata Victoria)

Cuenca hidrográfica de Gwembe (156.600 km², 232 m³/s) (gargüelu de Kariba – catarata Victoria):

• ríu Gwayi: 54.610 km², noroeste de Zimbabue;
• ríu Sengwa: 25.000 km², Zimbabue norte y central;
• ríu Sanyati: 43.500 km², Zimbabue norte y central;

Cuenca hidrográfica del gargüelu Kariba a C. Bassa (386.200 km², 1.166 m³/s) (C. Bassa – gargüelu de Kariba):

• ríu Kafue: 154.200 km², 285 m³/s, Zambia oeste y central y Copperbelt;
• ríu Luangwa: 151.400 km², 547 m³/s, Luangwa Rift Valley y pandu al noroeste del mesmu;
• ríu Panhane: 23.897 km², pandu norcentral de Zimbabue;

• Zambeze inferior (en xunto, 1.378.000 km², 3.424 m³/s, midíos en Marromeu; cursu inferior en sí mesmu: 328.000 km², 982 m³/s) (Marromeu – C. Bassa))

• ríu Luia: 28.000 km², pandu Moravia-Angonia, norte del Zambeze;
• ríu Luenha/ríu Mazoe: 54.144 km², 152 m³/s, pandu de Manica, NE de Zimbabue;
• ríu Shire , 154.000 km², 539 m³/s, cuenca del llagu Malawi;

• Delta del Zambeze (12.000 km²)

La estensión total de la cuenca ye de 1.390.000 km², con 3.424 m³/s descargaos nel delta. La cuenca del Okavango nun s'inclúi nestes cifres porque solo dacuando les sos llenes faen aportaciones al caudal del Zambeze.

Por causa de la distribución de les precipitaciones, los afluentes del norte contribúin con muncha más agua que los del sur. Por casu, la cuenca hidrográfica de los montes del norte nel Zambeze Cimeru apurre un 25% del caudal total, Kafue un 8%, y los ríos Luangwa y Shire el 16% cada unu, en total el 65% del caudal total del Zambeze. Otra manera, la estensa cuenca del Cuando, nel suroeste, contribúi solo con unos 2 m³/s una y bones la mayor parte perder por evaporación nos sos sistemes pantanosos.

Les décades de 1940 y 1950 fueron particularmente húmedes na cuenca. Dende 1975, el caudal total escayó, y ye solo'l 70% del de los años entendíos ente 1930 y 1958.

Hinchentes

Primero que se construyeren les preses, nel Zambeze inferior teníen llugar pequeñes hinchentes a empiezos de la estación seca, cuando arreciaban les agües na cuenca de Gwembe y nel noroeste de Zimbabue, y les precipitaciones nel Zambeze Cimeru, Kafue y llagu Malawi, y en menor midida'l Luangwa, yeren reteníes polos banzaos y llanures aluviales. El caudal d'estos sistemes hidrográficos contribuyía a un hinchente enforma mayor en marzu o abril, con un máximu mediu mensual p'abril de 6700 m³/s nel delta. En 1958 algamóse cifrar récor, tres veces cimeru, de 22,500 m³/s. Otra manera, el caudal a la fin de la estación seca yera solu de 500 m³/s.

Les preses de Kariba y Cahora Bassa y d'Itezhi-Tezhi nel Kafue camudaron por completu esta pauta. Agües embaxo de les preses, el mínimu y máximu medios añales de caudal, qu'antes yera de 500 m³/s y 6000 m³/s, respeutivamente, ye agora de 1000 m³/s y 3900 m³/s. Especialmente los hinchentes de nivel mediu, a les que taba afecha la ecoloxía del baxu Zambeze, asoceden con una frecuencia enforma menor y son de más curtia duración. Esto tien los siguientes efeutos:

• interfier colos patrones d'alimentación de peces, aves y otros animales;
• los hinchentes dexen una menor estensión de praderíes p'alimentar al ganáu y a la fauna selvaxe;
• interfier tamién coles pautes tradicionales de cultivo y pesca.

Les preses nun acabaron por completu colos hinchentes nel cursu inferior del Zambeze. Nun pueden controlar los hinchentes estremos: namái amenorguen la frecuencia de los hinchentes de nivel mediu. Cuando les agües abondoses nel Zambeze inferior combinar con un mayor caudal ríu arriba, siguen asocediendo hinchentes masivos, y son entá más destructives una y bones l'ausencia d'hinchentes de nivel mediu emburrió a los habitantes a asitiase y cultivar antigües llanures aluviales, polo que cuando los hinchentes tienen llugar, causen un dañu mayor.

Esploración del ríu

Imaxe de satélite qu'amuesa les catarata Victoria y, de siguío, una serie de gargüelos zigzagueantes.

La rexón del Zambeze yera conocida polos xeógrafos medievales como Imperiu de Monomotapa, y el cursu del ríu, según la posición de los llagos Ngami y Nyasa, atopar con relativa precisión en mapes antiguos, que fueron trazaos de xuru gracies a la información proporcionada por viaxeros árabes.

La desaguada del ríu Zambeze foi afayada en 1498 pol navegante portugués Vasco da Gama. El primer européu qu'esploró'l cursu cimeru del ríu foi'l escocés David Livingstone, nel so viaxe d'esploración dende Bechuanalandia, ente 1851 y 1853. Dos o trés años dempués baxó pel ríu hasta la so desaguada, y nel cursu d'esa espedición afayó les catarata Victoria, a les que denominó asina n'honor de la reina de Gran Bretaña. Mientres los años 1858-60, acompañáu por John Kirk, Livingstone remontó'l ríu dende la boca de Kongone hasta les catarates y siguió tamién el cursu d'unu de los sos afluentes, el Shire, llegando hasta'l llagu Malawi.

Mientres los siguientes 35 años nun se llevaron a cabu importantes esplotaciones del ríu, pero en 1889 afayóse la canal Chinde, al norte de les principales boques del ríu. Dos espediciones empobinaes pol mayor A. St Hill Gibbons en 1895-96 y 1898-1900 siguieron los trabayos d'esploración empecipiaos por Livingstone nos cursos cimero y medio del ríu. El portugués Serpa Pinto esploró dalgunos de los afluentes occidentales del Zambeze y realizó midíes nes catarates Victoria en 1878.

Vida selvaxe

El ríu acueye numberoses especies animales. Abonden los hipopótamos nos tramos seles del ríu, y tamién s'atopen cocodrilos. En dellos llugares hai varánidos. La avifauna ye tamién abondosa: ente les principales especies destaquen les garces, pelícanos, garces blanques y pigargos africanos. Les selves riberanes tamién acueyen munches especies de gran tamañu, como'l búfalu africanu, la cebra, la xirafa y l'elefante. Sicasí, per debaxo de les preses de Kariba y Cahora Bassa, el cese de los hinchentes añales fixo qu'esti hábitat vease drásticamente recortáu, col consiguiente amenorgamientu nes poblaciones de grandes mamíferos.

Nes agües del ríu habiten dellos cientos d'especies de peces, dalgunes de les cualos son reinales d'esti ríu. Ente les especies más importantes atópense los cíclidos, oxetu de pesca de subsistencia, según pez gato, peces tigre, Labeobarbus codringtonii y otros pexes de gran tamañu. El gayarre ye dacuando llamáu "tiburón del Zambeze" pel ríu, anque s'atopa en tol mundu. De normal habita n'agües costeres, pero puede atopase tamién tierra adientro en dellos grandes ríos, ente ellos el Zambeze. Ye un tiburón de gran tamañu, peligrosu pa los seres humanos.

Economía

La población del valle fluvial del Zambeze calcular nunos 32 millones de persones. Cerca del 80% depende de l'agricultura pa subsistir, y les llanures aluviales del cursu cimeru del ríu proporcional tierra especialmente fértil y fayadiza pa l'agricultura.

Les comunidaes riberanes dedíquense extensivamente a la pesca, y munches persones viaxen dende lloñe pa pescar nel ríu. En Zambia, delles ciudaes o carreteres que lleven al ríu cobren "tases de pesca" non oficiales a quien, procedentes d'otros llugares del país, van pescar nel Zambeze. Tanto como la de subsistencia, la pesca recreativa prauticar en delles zones del ríu. Ente Mongu y Livingstone, delles empreses turístiques dan la oportunidá a los viaxeros de pescar especies exótiques, y ye común tamién la pesca pa vender a acuarios.

El valle fluvial ye ricu en xacimientus minerales y combustibles fósiles, y en dellos llugares ye importante la minería del carbón.Hai dos centrales hidroeléctriques nel cursu del ríu. La presa Kariba, qu'aprove eletricidá a Zambia y Zimbabue y la presa Cabora-Bassa, en Mozambique, qu'aprove eletricidá a la República Sudafricana. Tamién hai una pequeña central hidroeléctrica nelles catarates Victoria. Les preses dan emplegu a numberoses persones qu'habiten nes sos cercaníes, dedicaes al caltenimientu de les estaciones hidroeléctriques y de les mesmes preses. Dellos allugamientos del ríu son tamién destinos turísticos bien populares. Les catarates Victoria reciben añalmente más de millón y mediu de visitantes, y tamién son visitaos con muncha frecuencia Esquita Pools y el llagu Kariba

Tresporte

Ponte sobre les catarates Victoria. Semeya de 1975.

El ríu ye frecuentemente atayáu por descensu de ríos rápidos, polo que nun foi nunca una importante ruta de tresporte pa percorríos de llarga distancia. David Livingstone intentó abrir el ríu a los barcos de vapor, pero tuvo qu'arrenunciar por causa de los rabiones de Cahora Bassa. En dellos tramos ye más conveniente viaxar en canoa pel ríu que peles carreteres cercanes, que s'atopen en males condiciones por cuenta de que vense dacuando anubiertes, y munches pequeñes aldegues riberanes solo son accesibles por barcu. Nos años 1930 y 1940 una llinia de barcaces de remos operó nel tramu ente los rabiones de Katombora, a unos 50 km agües enriba de Livingstone, y los rabiones inmediatos a Katima Mulilo. Sicasí, dependiendo del nivel de caudal del ríu, los botes pueden ser impulsaos por remos —los remeros lozi, una docena o más por embarcación, son los principales barqueros de la zona— o arremolcaos pola ribera y tresportaos arrodiando los rabiones: na zona de les catarates Nyonge, les barcaces son abasnaes por gües mientres más de 5 km.

Solo hai cinco carreteres o llinies ferriales d'importancia que traviesen el ríu (quitando les cercanes a la so fonte, onde'l Zambeze ye solo un regueru), y en numberosos llugares hai llinies de tresbordador pa pasar viaxeros y vehículos al otru llau del ríu. La ponte sobre les catarates Victoria, termináu n'abril de 1905, foi'l primeru en ser construyíu. Nun principiu yera parte del proyeutu de Cecil Rhodes pa construyir una llinia de ferrocarril de Ciudá del Cabu a El Cairu. Tien 250 m de llargu (150 m correspuenden al arcu principal) y ta asitiáu a un altor de 125 m sobre'l nivel más baxu de les agües del ríu.

Darréu construyéronse pontes en Chirundu (Zambia), en 1939 y 2002; en Tete (Mozambique), mientres la década de 1960; y en Katima Mulilo (Namibia). La ponte de Katima Mulilo, inauguráu en 2004, traviesa'l ríu dende Sesheke, en Zambia, colo que completa l'Autopista Transcaprivi y coneuta Lusaka, en Zambia, con Walvis Bay, na mariña de Namibia.

Ecoloxía

La presa Cahora Bassa en Mozambique, una de les principales fontes d'enerxía hidroeléctrica del ríu.

Los arramaos residuales son la causa principal de polución de l'agua nes zones urbanes que'l ríu traviesa, una y bones la falta d'instalaciones pa un fayadizu tratamientu de l'agua obliga a vertir nel Zambeze arramaos ensin tratar. Esto tien de resultes la eutrofización de les agües, que favorez l'espardimientu d'enfermedaes achacables a la falta de hixene, como'l roxura, el tifus o la disentería.

La construcción de los dos grandes preses pa regular el réxime del ríu tuvo graves consecuencies tantu pa la vida animal como pa la población humana del tramu inferior del Zambeze. Cuando en 1973 construyóse la presa Cabora Bassa, los sos promotores dexaron que s'enllenara nuna sola estación lluviosa, desoyendo los encamientos d'esperar siquier dos años. El drásticu amenorgamientu nel caudal del ríu causó un amenorgamientu de la estensión de los manglares d'un 40 %, amontó en gran midida la erosión de la rexón costera, y fixo baxar les captures de gambes na desaguada por causa del amenorgamientu del trolla y los nutrientes a él acomuñaos. El ecosistema de güelga reculó considerablemente na zona del ríu per debaxo de la presa.

Ciudaes importantes

A lo llargo de la mayor parte del cursu del ríu, la población ta bien esvalixada, pero hai importantes ciudaes, ente les que destaquen:

• Katima Mulilo (Namibia)
• Mongu, Lukulu, Livingstone, y Sesheke (Zambia)
• Victoria Falls, Kariba (Zimbabue)
• Songo y Tete (Mozambique)

Bibliografía

• Bento C.M., Beilfuss R. (2003), Wattled Cranes, Waterbirds, and Wetland Conservation in the Zambezi Delta, Mozambique, informe pal Biodiversity Foundation for Africa for the IUCN - Rexonal Office for Southern Africa: Zambezi Basin Wetlands Conservation and Resource Utilisation Project.
• Bourgeois S., Kocher T., Schelander P. (2003), Case study: Zambezi river basin, ETH Seminar: Science and Politics of International Freshwater Management 2003/04.
• Davies B.R., Beilfuss R., Thoms M.C. (2000), "Cahora Bassa retrospective, 1974–1997: effects of flow regulation on the Lower Zambezi River," Verh. Internat. Verein. Limnologie, 27, 1–9.
• Dunham KM (1994), The effect of drought on the large mammal populations of Zambezi riverine woodlands, Journal of Zoology, v. 234, p. 489–526.
• Wynn S. (2002), "The Zambezi River - Wilderness and Tourism", International Journal of Wilderness, 8, 34.
• H. C. N. Ridley: “Early History of Road Transport in Northern Rhodesia”, The Northern Rhodesia Journal, Vol 2 Non 5 (1954) — Re Zambezi River Transport Service at Katombora.
•  Varios autores (1910-1911), «Zambezi», en Chisholm, Hugh (n'inglés), Encyclopædia Britannica. A Dictionary of Arts, Sciences, Literature, and General information (11.ª edición), Encyclopædia Britannica, Inc.; anguaño en dominiu públicu 

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ríu Zambeze.
• Parque Nacional de Lower Zambezi sitio web

• Datos: Q43106
• Multimedia: Zambezi