L'Antártida
L'Antártida[2][3] ye'l continente más meridional del mundu, y abarca'l Polu Sur xeográficu. Asítiase na rexón antártica del Hemisferiu Sur, cuasi tou ellí al sur del círculu polar antárticu, y ta arrodiáu pol Océanu Glacial Antárticu. Tien una estensión de 14 millones de km², lo que lu convierte nel quintu mayor continente tres d'Asia, África, América del Norte ya América del Sur. El 98% del continente ta cubiertu de xelu, con un espesor mediu de 1,9 km[4]; namái les tierres más septentrionales de la Península Antártica tán llibres del xelu.
| L'Antártida | |
|---|---|
 | |
| Situación | |
.svg) | |
Condominio (es)  | Rexón del Tratáu Antárticu |
| Tipu | continente |
| Parte de |
masa terrestre (es) |
| Coordenaes | 90°S 0°E / 90°S 0°E |
| Datos | |
| Puntu más altu | Macizu Vinson |
| Superficie | 14 200 000 km² y 14 000 000 km² |
| Población | 4400 (2009) |
| Noamáu por |
anti- (en) y Árticu |
| Fusu horariu | UTC−04:00, UTC−03:00, UTC±00:00, UTC+03:00, UTC+05:00, UTC+06:00, UTC+07:00, UTC+08:00, UTC+10:00, UTC+11:00 y UTC+12:00 |
 | |
L'Antártida ye, de media, el más fríu, el más secu y el más ventosu de los continentes, y tien tamién la mayor altitú media d'ente toos. Ye consideráu un desierto, con unes precipitaciones anuales de namái 200 mm nes zones costeres y menos entá nel interior. La temperatura mínima rexistrada nelli foi de −89 °C. Nun hai población humana permanente, pero ente mil y cinco mil persones viven a temporaes a lo llargo del añu nes estaciones d'investigación espardíes por elli. No que cinca a la flora y fauna, namái sobreviven los organismos adaptaos al fríu estremu, como dellos tipos d'algues, bacteries, fungi, plantes, protistes y unos pocos animales (ácaros, nemátodos, pingüinos, foques y tardigrados). La vexetación, aú ye posible, ye tundra.
Magar que los mitos y les especulaciones sobro la esistencia d'una Terra Australis (Tierra del Sur) remóntense a l'Antigüedá, los primeros que vieron la plataforma continental antártica foron los miembros de la espedición rusa dirixida por Fabian Gottlieb von Bellingshausen y Mikhail Lazarev, que s'averaron a ella al mandu de los barcos Vostok y Mirny en 1820. Lo arispiu del terrenu y del clima y el so aisllamientu, sicasí, ficieron que'l continente siguiera inesploráu demientres tol sieglu XIX.
Anguaño L'Antártida ye un condominiu gobernáu por dellos países que formen parte del Tratáu Antárticu. Este nació en 1959 con 12 miembros, y anguaño yá foi robláu por 50. Prohibe les actividaes militares y mineres, amás de les esplosiones nucleares y el depósitu de basoria radioactiva, promueve la investigación científica y protexe el mediu ambiente del continente. Embaxo'l paragües de los sos artículos más de 4.000 científicos investiguen de contino n'estaciones de diversos continentes que tán espardíes per él.
Etimoloxía
editarEl nome del continente deriva de la pallabra antarctic, derivada de la espresión del francés mediu antartique o antarctique (opuestu a artique, al Árticu) y, orixinalmente, de la espresión llatina antarcticus (opuestu al norte). Antarcticus deriva, pela so banda, del griegu ἀντι- ('anti-') and ἀρκτικός (del Sietestrellu, septentrional)[5]. El filósofu griegu Aristóteles escribió, na so Meteoroloxía, acerca d'una rexón antártica alredor del 350 e.C.[6]. Atribúise-y al xeógrafu griegu Marinu de Tiru tener usao esti nome nel so mapa del mundu del sieglu II e.C., anguaño perdíu. Los autores romanos Cayu Xuliu Hixinu y Apuleyo usaron, pa referise al polu sur, el nome griegu, romanizáu, de polus antarcticus[7]. D'equí deriva la espresión, en francés antiguu, pole antartike, documentada en 1270; y, a partir d'ella, la espresión del inglés mediu pol antartik, documentada por primer vegada nún tratáu del autor inglés Geoffrey Chaucer[5].
La creyencia de los europeos de la esistencia d'una Terra Australis, un gran continente nel estremu meridional del planeta que compensaría les mases continentales d'Europa, Asia y el norte d'África, esistiera, como conceptu intelectual, de magar l'Antigüedá clásica, y persistió hasta'l descubrimientu d'Australia[8].
Nos primeros años del sieglu XIX l'esplorador Matthew Flinders punxo en dubia la esistencia d'un continente separtáu asitiáu al sur d'Australia (nomada d'aquella Nueva Holanda) y, poro, propunxo que'l nome de Terra Australis usárase pa denomar a l'actual Australia[9][10]. En 1824 les autoridaes coloniales de Sydney renomaron oficialmente'l continente: l'usu d'Australia como nome pa elli fizo imposible que'l topónimu Terra Australis pudiera aplicase a l'Antártida. Nes décades siguientes los xeógrafos refiriéronse a elli como "continente antárticu", y hebo intentos de buscar un nome alternativu más poéticu, con propuestes como las de denomala Ultima o Antipodea[11]. Na década de 1890 adoptose'l nome d'Antártida; atribúise al cartógrafu escocés John George Bartholomew tener sío'l primeru n'usar esti nome[12].
Formación xeolóxica
editarL'Antártida ye una masa continental qu'ocupa el Polu Sur xeográficu del nuesu planeta y hasta hai 160 millones d'años tuvo auníu a la India, África, Australia y América del Sur, formando el supercontinente Gondwana.
El clima antárticu
editarDurante'l branu'l continente tien una superficie de 14 millones de quilómetros cuadraos pero nel iviernu, el mar conxélase y la superficie aumenta hasta los 30 millones de quilómetros cuadraos. Esta carauterística añal col camudamientu de les estaciones fai que se nome el "Continente Pulsante".
Historia
editarEl descubrimientu del continente podría corresponder al esplorador español Gabriel de Castilla, en 1603, que tendría llegao a los 64°S y avistado tierra neses llatitúes (que podría ser dalguna de les islles Shetland del Sur), d'acuerdo col testimoniu de 1607 d'un marineru holandés que navegara con él, y una publicación tamién holandesa de 1622. Yá nel sieglu XVIII yera frecuente que 'foqueros' (cazadores de foques) españoles y sudamericanos s'allegasen a les Antilles del Sur y a les costes de la península Antártica. Sin embargu, la divulgación de la existencia concreta d'esti continente efectuóse a principios del sieglu XIX, por parte de cazadores de foques y ballenes, que sólo permanecíen el tiempu necesariu pa les sos actividaes de caza y depués salíen enantes del entamu del inviernu polar.
Según dellos historiadores, l'holandés Dirck Gerritsz foi posiblemente'l primeru que vio superficie antártica, al navegar al sur del Pasaxe Drake nel área de les Islles Shetland del Sur en 1599. Meyor documentáu ye'l descubrimientu de les Islles Georgies del Sur pal comerciante de Londres Antony de la Roché. La so nave esvióse del so cursu nuna tormenta, y tomó l'abellugu nuna de les bahíes de la islla n'abril de 1675.
En 1772 l'inglés James Cook circunnavegó L'Antártida per mares subantárticos y antárticos, pero ensin divisar tierres más allá del paralelu 60º Sur.
La primera tierra descubierta en forma confirmada al sur del paralelu 60° S foi por el foqueru inglés William Smith a bordu del bergantín mercantil Williams, mientres navegaba a Valparaíso, esviáu de la so ruta nel sur del Cabu de Fornos, el 19 de febreru de 1819 avistó la estremidá nordestal de la Islla Livingston, punta Williams. Dellos meses depués Smith tornó a esplorar les demás islles del archipiélagu de les Shetland del Sur, desembarcando na Islla Rey Jorge y reclamando los nuevos territorios en nome del Reinu Xuníu.
Díes y nueches
editarEn plenu branu (Marzu), los díes tienen lluz cuasi les 24 hores, mentanto n'iviernu, los díes tan en penumbra.
Ver tamién
editar
Wikisource en castellanu contién una copia del Tratáu Antárticu.
Referencies
editar- ↑ URL de la referencia: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2119.html. Data de consulta: 28 ochobre 2018.
- ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: antárticu
- ↑ (2010) Cartafueyos Normativos. Nomes de los países del mundu y de les sos capitales y xentilicios. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana. ISBN 978-84-8168-500-8.
- ↑ British Antarctic Survey. Bedmap2: improved ice bed, surface and thickness datasets for Antarctica. The Cryosphere journal. p. 390. 2013
- ↑ 5,0 5,1 Entrada Anctartic nel Oxford English Dictionary (3ª ed.).
- ↑ Lettinck P, Aristotle's Meteorology and its Reception in the Arab World, p. 158. Brill Publishers, Leiden, 2021. ISBN 978-90-04-44917-6
- ↑ Viré G (ed.), Hygini de astronomia, p. 176. Bibliotheca Teubneriana, Stuttgart, 1992. ISBN 978-35190-1-438-6.
- ↑ Scott AW, Hiatt A y McIlroy C, European Perceptions of Terra Australis, pp. 2-3. Ashgate Publishing, Farnham, 2012. ISBN 978-1-4094-3941-7
- ↑ Cawley C, Colonies in Conflict: The Story of the British Overseas Territories, p. 130. Cambridge Scholars Publishing, Newcastle, 1015. ISBN 978-14438-8-128-9
- ↑ McCrone D, McPherson G (eds.), National Days: Constructing and Mobilising National Identity, p. 75. Palgrave MacMillan, Basingstoke, 2009. ISBN 978-02302-5-117-5
- ↑ Cameron-Ash M, Lying for the Admiralty, p. 20. Rosenberg Publishing, Sydney, 2018. ISBN 978-06480-4-396-6
- ↑ Highlights from the Bartholomew Archive: The Naming of Antarctica, nel Bartholomew Archive, disponible na web de la National Library of Scotland.
Enllaces esternos
editar- L.L. Ivanov et al, Topographic map of Livingston Island and Greenwich Island
- Antarctic Place-names Commission of Bulgaria Archiváu 2006-02-07 en archive.today
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a L'Antártida.
Datos: Q51- Multimedia: Antarctica
