Antonin Artaud

Antoine Marie Joseph Artaud comúnmente llamáu Antonin Artaud (4 de setiembre de 1896, Marsella – 4 de marzu de 1948, París y Ivry-sur-Seine) foi un poeta, dramaturgu, ensayista, novelista, direutor escénicu y actor francés.

Antonin Artaud
Vida
Nacimientu	Marsella, 4 de setiembre de 1896
Nacionalidá	Francia
Llingua materna	francés
Muerte	París y Ivry-sur-Seine, 4 de marzu de 1948 (51 años)
Sepultura	Cementerio Saint-Pierre (Marsella) (es)
Causa de la muerte	cáncanu colorrectal
Familia
Pareyes	‎Génica Athanasiou‎
Familia	ver Louis Nalpas (primo hermano (es) )
Estudios
Llingües falaes	francés
Oficiu	dramaturgu, actor, poeta, críticu de cine, escritor, ensayista, guionista, pintor, actor de teatru, actor de cine, prosista, direutor de cine, realizador, comediógrafu, artista de performance
Participante documenta 8 (es)
Premios	ver Prix Sainte-Beuve  (1947)
Xéneru artísticu	drama ensayu
IMDb	nm0037625

Artaud ye autor d'una vasta obra qu'esplora la mayoría de los xéneros lliterarios, utilizándolos como caminos escontra un arte absoluto y "total". Los sos tempranos llibros de poemes (depués abandonaría los preciosismu poéticu, decepcionáu) L'ombilic des limbes (L'embelicu de los llimbos) de 1925 y Le Pèse-Nerfs (La pesa-nervios) anuncien yá'l calter esplosivu de la so obra posterior. Ye más conocíu como'l creador del teatru de la crueldá (cf. El teatru y el so doble, 1938; Manifiestu del teatru de la crueldá, 1948), noción qu'exerció una gran influyencia na historia del teatru mundial. Trabayó en 22 películes, mientres los años 20 y 30, ente les que destaquen Napoléon d'Abel Gance y La pasión de Xuana d'Arcu de Carl Theodor Dreyer. Pola influyencia de la so obra y les sos idees dramátiques foi consideráu como "el padre del teatru modernu".

Nun quedó demostráu, nin tanto, que'l llinguaxe de les pallabres seya los meyor posible.

Antonin Artaud

Biografía

Antonin Artaud naz en Marsella, fíu d'un armador francés y de una muyer d'heriedu llevantina. A los cuatro años d'edá sufre un grave ataque de meninxitis, que la so consecuencia ye un temperamentu nerviosu y enfadosu, interpretáu tamién como síntoma d'una neurosífilis adquirida d'unu de los sos padres. El dolor físicu y cierta sensación de paranoya nun lo van dexar nunca y van obligar a pasar llargues estancies periódiques en sanatorios mentales (que'l so exemplu más enllargáu y tráxicu son los nueve años que pasa zarráu en Le Havre, Villejuif y Rodez, de 1937 a 1946).

La muerte de la so hermana Germaine, en 1905, marcar fondamente. Vale la pena anotar qu'entós daquella ye una persona desaxeradamente devota. En 1914, depués de sufrir una crisis depresiva, mientres los sos estudios, piensa n'inscribise nel seminariu. El catolicismu, pos, inflúi na vida de Artaud y na so obra dende bien nueva. El so influyencia facer bazcuyar ente l'ateísmu declaráu y la devoción escesiva (que se manifiesta mientres les sos crisis nerviosas en 1943, llevándolo a un estremu de piedá antisemita).

En 1920 llega a París pa dedicase a escribir. Axunta los sos primeros versos sol títulu Tractac del ciel (1924). Va Dicir dempués d'ellos que nun lo representen por ser afeutaos, "farses d'un estilu que nun lo ye y que nunca lo foi." Arriendes de la so publicación entra en contautu con André Breton, quien acaba de faer públicu, de la mesma, el primer Manifiestu Surrealista. Asume'l cargu de direutor de la oficina d'investigaciones surrealistes. A lo llargo d'esti periodu escribe tamién guiones de películes y poemes L'embelicu de los llimbos, El pesanervios, etc.

Xunto con Roger Vitrac funda, en 1926, El teatru Alfred Jarry y ente 1927 y 1929, monta cuatro espectáculos. L'absolutu fracasu de los sos primeros montaxes llévalu a abellugase na teoría, colo que sienta les bases del denomináu Teatru de la crueldá.

Aquel qu'apuesta pol impautu violentu nel espectador. Pa ello, les aiciones, cuasi siempres violentes, anteponer a les pallabres, lliberando asina l'inconsciente en contra de la razón y la lóxica.

Antonin Artaud - El teatru y el so doble.

En 1936 Artaud viaxa a Méxicu y convive colos Tarahumares, un pueblu indíxena, p'atopar la antigua cultura solar y esperimentar col Peyote. Mientres una década en Montparnasse (1924-1934), Federico Cantú convivió con Artaud tantu nes visites del poeta al Atelier de Rue Dlambre como en La Rotonde y Le Dóme; tarde tres tarde falaben sobre arte, poesía y surrealismu. En 1934 Cantú decidió tornar a Méxicu. La comunicación con Artaud y Breton siguió y en 1936 el poeta decide visitar al so amigu. En delles ocasiones Artaud quedóse agospiáu en casa de Cantú na cai de San Francisco, 325, na colonia del Valle. Nesa dómina la escuela de pintura mexicana contemporánea tenía los so principal foru na Galería de Ines Amor.

Artaud acompañó delles vegaes a Cantú a esta Galería (Inés narra nes sos memories como mientres trataba la venta d'obra con Cantú, Artaud permanecía nuna siella inmóvil, perdíu na droga). Y ye na Galería onde Artaud rellacionar con Maria Izquierdo.

Cuenta Cardoza y Aragon nel llibru (Antoloxía): "Dalguna vegada atopé a Artaud en casa de Maria Izquierdo xunto con Federico Cantú (1907-1989) y Luis Ortiz Monasterio (escultor 1906-1990), quiciabes llograron en dalguna forma ayudar Artaud nos sos apremios de gran enfermu… pero nun sé a quién se-y asocedió que Artaud viviera nel prostíbulu de Ruth".

Colos Tarahumaras unu entra nun mundu terriblemente anacrónicu y que ye un desafíu a estos tiempos. Atrévome a dicir que ye peor pa estos tiempos y tantu meyor pa los Tarahumaras.

Antonin Artaud

Al so regresu de Méxicu, a principios de 1937, Artaud pasó dellos meses imerso nel estudiu de l'astroloxía, la numeroloxía y el Taró. Como esplica Giordano Berti nel so artículu sobre Artaud en Claves y Secretos del Taró, esiste una obra de Artaud, "Les nueves revelaciones del ser" (1937) que contién el testimoniu d'un especial métodu d'interpretación del Taró consistente n'interpretar los Taró (cartes)#Nome de les cartes arcanos mayores y menores como referente simbólicu pa les esperiencies cotidianes. Un añu más tarde, deportáu d'Irlanda, va ser internáu por "devasar les llendes de la marginalidad".

Pasa nueve años en manicomios col tratamientu de terapia electroconvulsiva acabando per fundir Le físicamente. Los sos amigos llogren sacalo y vuelve a París, onde va vivir mientres tres años. Publica en 1947 l'ensayu Van Gogh le suicide de la société ("Van Gogh el suicidáu de la sociedá"), gallardoniáu al añu siguiente col Prix Saint-Beuve d'ensayu. En 1948 esti periodu produció'l programa de radio P'acabar col Xuiciu de Dios, que ye censuráu y namái va ser tresmitíu nos años 1970. Les sos cartes de la década de los 40, amuesen la so desilusión frente a tal decisión.

Antonin Artaud muerre d'un cáncer el 4 de marzu de 1948 nel asilu d'Ivry-sur-Seine. Les últimes pallabres escrites d'esti precursor del teatru del absurdu, son:

...de continuer à faire de moi cet envoûté éternel etc. etc.

...de siguir convirtiéndome nesi abruxáu eternu etc. etc.

Obra

La obra de Artaud ye violenta, sangrienta, "cruel", si utilizamos el términu que para él mesmu marca'l rigor terrible con que piensa efectuar la deconstrucción de la vida na escena de la so Teatru de la crueldá. Diz "refugar violentamente los abellugos de la miseria humano" que pa Artaud son la fe y l'arte, qu'él mesmu encarna. Los años de reclusión llévenlu a desenvolver un fondu odiu pel mundu de la psiquiatría. Pa él, los médicos qu'afirmen "cura-y" son namái seres qu'envidien el so xenialidá y calificar de llocura. Son, diznos en Van Gogh, el suicidáu de la sociedá, quien llevaron al pintor holandés al suicidiu.

Los Tarahumaras

Revélanos un mundu en qu'un home aforfugáu, non tantu pola llocura que carez como pol tratamientu psiquiátricu, atopa a los sos iguales. Nél atopa efixes vivientes y grabaes pola naturaleza nel monte, símbolos de la santidá que Artaud confier a tal tierra. Pal autor francés, los Tarahumaras son una "Raza-Principio" que la so cultura considera superior a la del home d'Occidente. Tal ye la so influyencia que propón como primer representación del Teatru de la crueldá, el títulu de La conquista de Méxicu (La conquête du Méxique), que cuntaría, na so escenografía que funde al públicu col espectáculu, la historia d'una opresión, la historia del home blancu y del calter apodrelláu del que ta dotáu, n'obres como la yá citada El teatru y el so doble.

Y ye esi mesmu home blancu al qu'arrenegara nel so Héliogabale ou l'anarchiste couronné. La influyencia non yá d'esa Raza-Principiu mexicana, sinón tamién del mundu d'Oriente al que foi introducíu pol teatru balinés (y del cual vemos influyencies bien evidentes nel so teatru de crueldá).

Heliogábalo o l'anarquista coronáu

Artículu principal: Heliogábalo o l'anarquista coronáu

Obra marcada tantu por una investigación rigorosa n'estremu, como pola violencia llírica propia del poeta malditu. Artaud presenta equí una poetización de la historia del emperador romanu Sextus Varius Avitus Bassiansus, moteyáu El-Gabal o Heliogábalo.

La crueldá del so manifiestu teatral vese prefigurada na postura anarquista que Artaud afaya na sexualidá tresxéneru del emperador Heliogábalo y la reaición que lleva al so brutal asesinatu: "la gratuidá d'una vida dramática, el sangre, la poesía fecha realidá." Amás de faer esplegue d'un exerciciu intelectual intensu pa desentrañar el misteriu (y últimu drama humanu) en redol a la dualidá de lo femenín y lo masculino, según los componentes sexuales presentes nos ritos sagraos y la relixón.

Analoxía ente'l teatru y la peste

L'analoxía ente'l teatru y la peste, nel prólogu de El teatru y el so doble, refléxase igualmente na novela histórica. La gratuidá que trai la peste, cuando vemos a los burgueses robando como simples lladrones, matando, fuxendo, corriendo angustiados, ye la mesma que provoquen los ritos del dios sol que'l nuevu emperador de Roma prodiga ente luxos y lluxuria estremos.

Notes

Na obra de Artaud manifiéstense tolos aspeutos de la so personalidá. Nella apréciense dende los intermitentes ataques de llocura del autor y les sos primeres terapies de psicoanálisis col doctor Toulouse, hasta les sos publicaciones en Demain, pasando poles sos zunes relixoses de los primeros años nos asilos de Ville-Évrard, Le Havre y Rodez, años nos cualos l'artista esperimentaba una fonda necesidá d'apoderase d'una vegada de la conciencia propia. Resonen coles mesmes los berros finales de Van Gogh, tou ello dando cuenta d'una unidá de pensamientu, una filosofía que sintetiza la so teoría total sobre'l teatru con aquella prosa d'almiración y fonda simpatía pol pre-espresionista holandés, tan propalada por Artaud nel so últimu añu de vida.

Asina lo afirma Evelyne Grossman nel so prólogu a les Oeuvres del autor francés (Gallimard, coleición Quarto, 2004), quien fala de la obra de Artaud como esi mesmu "Art total", comparándolo cola estética de les correspondencies de Charles Baudelaire, con Richard Wagner y la so Gesamkunstwerk: sumen entós les barreres d'una sola obra, d'un solu tipu d'arte, d'una plástica definida, tal que nel Teatru de la Crueldá fundar nun solu espectáculu la música, los berros, la insensatez, el teatru, la danza...

Por eso Grossman afálanos a nun lleer d'esti autor solamente les poderoses esplosiones de Pour en finir avec Le jugement de dieu, nin tampoco namái los testos teatrales: convídanos, sicasí, a lleer a Artaud na so totalidá, pos él ye la so mesma obra, que-y pertenez y a la que pertenez inexorablemente. Como él mesmu afirmaba allá por 1925: "...Chacune de mes oeuvres, chacun des plans de moi-même, chacune des floraisons glacières de mon âme intérieure bave sur moi."

Caúna de les mios obres, cada planu de mi mesmu, cada florecimientu glaciar de la mio alma interior echa la so baba sobre mi.

El Teatru de la Crueldá de Artaud

Artaud creía que'l Teatru tendría d'afectar a l'audiencia tanto como fuera posible, polo qu'utilizaba un amiestu de formes de lluz, soníu y execución estrañes y perturbadoras. Nuna producción que fizo alrodiu de la plaga, utilizó soníos tan reales que provocó que dellos miembros de l'audiencia devolvieren na metá del espectáculu.

Nel so llibru El teatru y el so doble (1938), formáu d'un primera y un segundu manifiestu, Artaud espresó la so almiración por formes de teatru orientales, particularmente pola balinés. Almiraba'l teatru Oriental por cuenta de la fisicalidad precisa, codificada y por demás ritualizada de la danza balinés, y promovía lo qu'él llamaba "Teatru de la Crueldá". Pa él nun yera esclusivu de la crueldá'l sadismu o'l causar dolor, sinón que cola mesma frecuencia referir a una violenta determinación física pa estrozar la falsa realidá. Artaud consideraba que'l testu fuera un tiranu del significáu, y aboga sicasí pol teatru fechu d'un llinguaxe únicu, un puntu mediu ente los pensamientos y los xestos. Artaud describía lo espiritual en términos físicos, y creía que toa espresión ye espresión física nel espaciu.

El Teatru de la Crueldá foi creáu pa restablecer nel teatru una concepción de la vida apasionao y convulsivo, y ye nesti sentíu de rigor violento y condensación estrema d'elementos escénicos que tien d'entendese la crueldá na cual tán basaos. Esta crueldá, que va ser sangrienta nel momentu que seya necesariu, pero non de manera sistemática, pue ser identificada con una especie de pureza moral severa que nun tarrez pagar a la vida'l preciu que seya necesariu.

Antonin Artaud, The Theatre of Cruelty, in The Theory of the Modern Stage (ed. Eric Bentley), Penguin, 1968, p.66

Evidentemente, los varios usos que daba Artaud al términu crueldá tienen de ser esaminaos pa entender dafechu les sos idees. Lee Jamieson identificó cuatro formes so les cualos Artaud usa'l términu crueldá. De primeres, ocupar metafóricamente pa describir la esencia de la esistencia humana. Artaud creía que'l teatru tien de reflexar la so visión nihilista del universu, formando una inesperada conexón ente'l so propiu pensamientu y el de Nietzsche.

La definición de Nietzsche sobre la crueldá forma la del propiu Artaud, declarando que tou arte encarna ya intensifica les brutalidaes subxacentes de la vida pa recrear la emoción de la esperiencia... Anque Artaud nun cita formalmente a Nietzsche, [los sos escritos] contienen una autoridá persuasiva familiar, una exuberante fraseoloxía similar, y motivos n'estremu...

Lee Jamieson, Antonin Artaud: From Theory to Practice, Greenwich Exchange, 2007, p.21-22

En segundu llugar Artaud construyía l'usu de la pallabra (según Jamieson), nuna forma de disciplina. Anque Artaud precisaba'l "refugu de formes y afalar al caos" (Jamieson, p22), él amás promovía una disciplina estricta y un métodu de rigor pal espectáculu.

Filosofía de Artaud

La imaxinación, pa Artaud, ye la realidá; suaños, pensamientos ya idees delirantes nun son menos reales que lo de "fora" del mundu. Realidá paez ser un alcuerdu, el mesmu alcuerdo que l'audiencia acepta cuando va a un teatru pa ver una obra, que por un tiempu pretende que lo que tán viendo ye real. Amás de la so lóxica imprescindible de les sos calidá emocional tocantes a la so infancia.

Influencia

Pa entender la so concepción del teatru y la carauterización del so modelu d'actuación ye necesariu referise a les influyencies estétiques ya ideolóxiques de Artaud. Herederu del dadaísmu, forma parte darréu del movimientu surrealista. D'estes visiones antiburguesas de la vida y l'arte trescálase la totalidá de la so propuesta. Diagnosticó la enfermedá de la sociedá y la necesidá del so sanamientu, a partir d'una esperiencia teatral de carauterístiques rituales.

Arte y vida identifíquense al traviés de la rotura de les convenciones tradicionales. L'inconsciente y la so verdá pura, ensin los condicionantes mentirosos de la razón, impónense. Antiarte y antirrazón. Automatismos que dexen que la verdá del inconsciente apruza a la lluz. Yuxtaposición de suañu y realidá, refugu de la pallabra, cultu del yo. Este ye l'ambiente cultural de Artaud.

Ye fuertemente influyíu pol teatru balinés que resumía pa él les diferencies ente la cultura oriental y l'occidental: la primera, mística; la segunda, realista; una confiaba nos xestos y nos símbolos; la otra, nel diálogu y nes pallabres. El Teatru de Bali utilizaba la escena pal ritual y la trescendencia; el teatru occidental, pa la ética y la moralidá.

Almiró fondamente l'actitú de los actores balineses, apurríos a un teatru que pretende trescender la realidá, entrar en contautu cola vida interior, arrincar les mázcares p'algamar l'inconsciente. Los personaxes representaben estaos metafísicos, l'aición presentar en fragmentos simultáneos y múltiples; esaniciábase la comunicación verbal, reemplazándo-yla por soníos y degomanes que, juntamente con delles configuraciones físiques, formaben imáxenes xeroglífiques.

En 1973 el músicu arxentín Luis Alberto Spinetta llanzó un álbum col nome del poeta: Artaud. La banda inglesa Bauhaus inclúi una tema llamada Antonin Artaud nel so álbum del añu 1983, «Burning from the inside».

Fragmentos

L'embelicu de los llimbos

Una sensación de quemadura aceda nos miembros, músculos retorcigañaos y amburaos, el sentimientu de ser un vidriu fráxil, un mieu, una retraición ante'l movimientu y el ruiu. Una inconsciente desigua al andar, nos xestos, nos movimientos. Una voluntá tendida en perpetuidad pa los más simples xestos, l'arrenunciu al xestu simple, una fatiga sorprendente y central, una suerte de fatiga aspirante. Los movimientos a refaer, una suerte de fatiga mortal, de fatiga espiritual na más simple tensión muscular, el xestu de tomar, de prendese inconscientemente a cualquier cosa, sostenida por una voluntá aplicada. Una fatiga de principiu del mundu, la sensación de tar cargando'l cuerpu, un sentimientu d'increíble fraxilidá, que se tresforma en rompiente dolor (...)

Antonin Artaud, L'ombilic des limbes, 1925

La pesa-nervios

So esta tiez de güesu y piel, que ye la mio cabeza, hai una constancia de congoxes, non como un puntu moral, como los razonamientos d'una naturaleza imbécilmente puntillosa, o habitada por un xerme de moliciones empobinaes al so altor, sinón como una decantación. nel interior, como la desposesión de la mio sustancia vital, como la perda físico y esencial (quiero dicir perda de la esencia) d'un sentíu.

Antonin Artaud, Le Pèse-Nerfs, 1927

Van Gogh el suicidáu de la sociedá

On peut parler de la bonne santé mentale de van Gogh qui, dans toute sa vie, ne s’est fait cuire qu’une main et n’a pas fait plus, pour le reste, que de se trancher une fois l’oreille gauche, dans un monde où on mange chaque jour du vagin à la sauce verte ou du sexe de nouveau-né flagellé et mis en rage, tel que cueilli à sa sortie du sexe maternel.

Puede falase de la bona salú mental de van Gogh quien, en tola so vida, nun fixo sinón faese cocer una mano y nun fixo más, de restu, que tayase una vegada la oreya izquierda, nun mundu nel que se come acaldía coñete cocíu en mueyu verde o sexu de naciellu, flaxeláu y enrabiado, tal como foi recoyíu al salir del sexu materno.

Antonin Artaud, Van Gogh le suicide de la société, 1947

P'acabar col Xuiciu de Dios

P'acabar col xuiciu de dios o P'acabar d'una vegada por toes col xuiciu de dios

Là où ça sent la merde ça sent l’être. L’homme aurait très bien pu ne pas chier, ne pas ouvrir la poche anale, mais il a choisi de chier comme il aurait choisi de vivre au lieu de consentir à vivre mort. C’est que pour ne pas faire caca, il lui aurait fallu consentir à ne pas être, mais il n’a pas pu se résoudre à perdre l’être, c’est-à-dire à mourir vivant. Il y a dans l’être quelque chose de particulièrement tentant pour l’homme et ce quelque chose est justement LE CACA. (ici rugissements.)

Onde güel a mierda güel a ser. L'home bien podría non defecar, nun abrir nunca'l bolsu añal, pero escoyó cagar como podría escoyer la vida en llugar de consentir en vivir muertu. Puesto que para non defecar, tendría que consentir en nun ser, pero nun pudo resolvese a perder el ser, ye dicir a morrer en vida. Hai nel ser daqué particularmente tentador pal home y esi daqué ye xustamente LA MIERDA. (equí ruxíos.)

Antonin Artaud, Pour en finir avec Le jugement de dieu, 1947

Los Tarahumaras

Ce que c’est que le Moi, je n’en sais rien. La conscience ? une répulsion épouvantable de l’Innomé, du mal tramé, car le JE vient quand le cœur l’a noué enfin, élu, tiré hors de ceci et pour cela, à travers l’éternelle supputation de l’horrible, dont tous les non-moi, démons, assaillent ce qui sera mon être, cet être que je ne cesse pas devant mes yeux de voir faillir tant que Dieu à mon cœur n’a passé la clef.

De lo que ye'l Yo, yo nun sé nada. ¿La consciencia? una repulsión espantable de lo innominado, del mal urdíu, pos el YO vien cuando'l corazón haber añudao a lo último escoyer, haber halado fuera d'esto, p'aquello, al traviés de la eterna supuración de lo horrible, que los sos non-yo, demonios toos, asalten lo que va ser el mio ser, el ser que nun ceso de ver cómo aparra ante los mios güeyos, mientres Dios nun pasara la llave pol mio corazón.

Antonin Artaud

Ver tamién

• Los poetes malditos

Bibliografía

• L'ombilic des limbes, Editions de La Nouvelle Revue Française, Paris, 1925.
• Le pèse-nerfs, Leibovitz, Paris, 1925.
• La coquille et Le clergyman (1927)
• L'art et la mort, Denoël, Paris, 1929.
• Le moine, de Lewis, raconté par Antonin Artaud, Denoël & Steele, Paris, 1931.
• Héliogabale ou l'anarchiste couronné, Denoël & Steele, Paris, 1934.
• Les nouvelles révélations de l'être, Denoël, Paris, 1937.
• Le théâtre et son double, Gallimard, Paris, 1938.
• D'un voyage au pays des Tarahumaras, Editions de la revue Fontaine, Paris, 1945.
• Van Gogh le suicide de la société, K éditeur, Paris, 1947.
• Artaud Le Mômo, Bordes, Paris, 1947.
• Ci-Gît précédé de La culture indienne, K éditeur, Paris, 1947.
• Artaud Le Mômo (1947)
• Pour en finir avec Le jugement de Dieu, K éditeur, Paris, 1948.
• Les Cenci in Œuvres complètes, Gallimard, 1964.
• Nouveaux écrits de Rodez, Gallimard, 1977.
• Oeuvres, Quarto Gallimard, 2004.

Tamién s'atopen los 28 tomos de les obres completes, impresos por Gallimard.

Enllaces esternos

• Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Antonin Artaud.
• Presentación online sobre'l teatru de Antonin Artaud (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). realizada por Pablo Iglesias Simón

• Datos: Q187166
• Multimedia: Antonin Artaud
• Cites famoses: Antonin Artaud