Asturianu estándar (rexistru)

L'asturianu estándar (que convién nun tracamundiar con asturianu normativu) ye una variante o rexistru del asturianu que s'encamienta emplegar nes estayes comunicatives, nos medios de comunicación, en delles etapes del enseñu (nel enseñu secundariu sobremanera), na retulación y naquelles situaciones comunicatives estandarizaes y que requieren d'unes formes d'espresión comunes, como por exemplu l'Asturianu Xurídicu, L'Asturianu comunicativu o, ensin dir más alló, l'asturianu que s'emplega davezu nesta Enciclopedia.

Orixe del asturianu estándar

editar

L'Asturianu estándar esistió tola vida, y foi la variedá d'asturianu na que se mandaben los asturfalantes ente una y otra zona. Asina, podemos falar d'Asturianu estándar nes cartes que Xovellanos se mandaba colos sos amigos asturianos, nel asturianu notarial medieval emplegáu nel medievu o, más recientemente, l'estándar que configuró y fixó l'Academia de la Llingua Asturiana. Esti estándar, tome como base el dialeutu central del asturianu (Como por exemplu los plurales n'-es, el neutru materia...) amestándo-y dellos elementos del asturianu occidental y del oriental (Eliminación de la metafonía y preferencia de "Esti" pol "Isti" propiu del central).

L'asturianu estándar, foi más o menos criticáu dende los sos entamos, magar que la critica fore aselando a midida que'l rexistru estándar diba consolidándose adulces ente la población. Sicasí, estes primeres crítiques, que teníen como autores a los Amigos de los Bables y organizaciones similares, sitúense nuna dómina (los años 80) na qu'a más del estándar ye frecuente l'emplegu d'hiperasturianismos.

Situación del asturianu estándar

editar

Anguaño, paez que l'asturianu estándar consolidóse d'un mou abondo nidiu na sociedá. Toles publicaciones dixitales, tola prensa escrita en papel, los más de los programes de televisión y la inmensa mayoría de la lliteratura (lo mesmo qu'esta Wikipedia) escríbense nesta variedá del idioma que va consolidándose pal ámbitu pal que foi diseñada: Les comunicaciones d'ámbitos formales y non familiares, ámbitu esti últimu onde perviven les variantes del asturianu.

Asturianu normativu y asturianu estándar

editar

Ello ye que l'Academia de la Llingua Asturiana establez cuatro normatives estremaes: Una pa cadún de los tres dialeutos del asturianu oriental, occidental y central y otra más pal asturianu estándar yá mentáu nesti artículu. Siendo toes elles igualmente válides y correutes, magar que seya l'asturianu estándar l'afayadiza pa les situaciones comunicacionales a les que se fai referencia nel presente artículu.

Ver tamién

editar

Referencies

editar