Bormujos
Bormujos ye un conceyu español de la provincia de Sevilla, Andalucía. Atopar a unos 7 km de la capital de la provincia[2] y tien 12,2 km².[3] Cuenta con una población (2016) de 21.476 habitantes.[4]
 Bormujos | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Andalucía | ||||
| Provincia |  provincia de Sevilla | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcaldesa de Bormujos (es)  | Ana María Hermoso Moreno | ||||
| Nome oficial | Bormujos (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
41930 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 37°22′15″N 6°04′15″W / 37.370833333333°N 6.0708333333333°O | ||||
  Bormujos Bormujos (España) .PNG) | |||||
| Superficie | 12 km² | ||||
| Altitú | 98 m | ||||
| Llenda con | Tomares, Mairena del Aljarafe, Bollullos de la Mitación, Espartinas, Gines y Castilleja de la Cuesta | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
22 780 hab. (2023) - 10 879 homes (2019) - 11 093 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 1.16% de provincia de Sevilla | ||||
| Densidá | 1898,33 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| bormujos.net | |||||
 | |||||
_2.svg)
_2.svg){kind=small}
Llocalización
editar| Espartinas | Gines | Castilleja de la Cuesta |
| Bollullos de la Mitación | 
|
Tomares |
| Mairena del Aljarafe |
Toponimia
editarLos autores nun se ponen inda d'alcuerdu sobre l'orixe del nome del pueblu. Según García de Diego, dichu nome puede provenir del llatín "Mormolium" (manania). Pero tamién ye igualmente probable que provenga del nome dau a una alquería musulmana, "Boromuj". D'esta dómina queden entá muertes como los topaos na facienda de Valencinilla del Fuexu. La primer referencia a la alquería de Bormujos apurrir la documentación medieval cristiana, en 1253, por aciu les voces Mormuios y Mormoios, defendiendo Antequera Luengo'l so raigañu arábigu: Borg-muzn o Borg-muhur. Nesti sentíu, el topónimu nun tuvo asientu sinón hasta tiempos modernos, con variantes, de manera qu'entá a fines del XVIII la llocalidá yera conocida, tamién, como Mormujos, pervivencia bajomedieval. Solo nel espaciu de dos años (1787-1788) apaecen trés variantes: Mormujos, Borbujos y un amiestu de dambes, Bormujos, qu'espolletó como productu de la disimilación de nasales.[5]
Historia
editarEl valle del Guadalquivir foi conquistáu por Fernandu III nel sieglu XIII. Nel repartimento robláu pol so fíu, Alfonsu X, apaez esta villa col nome de Mormojos o Mormujos. Foi concedida'l 15 de setiembre de 1253, xunto coles alquerías de Mairena, Paterna, Alcaudín, Malharomata y Albarat,[6] a "doscientos cavalleros fisjosdalgo", amás d'otra serie de privilexos y propiedaes, pol bon serviciu qu'emprestaron en Reconquistar.
Asina recen les concesiones:
Dióles Mormojos, que ye términu de Aznalfarache, en qu'hai trenta mill pies d'olivar y de figueral y por midida de tierra seiscientes sesenta arançadas [...] y doles en quenta deste heredamiento Mayrena, y Paterna Talaudín y Machar Lomar y Albalat, coles sos cases y colos sos molinos, y con tol heredamiento que y hai, con toles sos entraes y con toles sos salíes, y con toles sos pertenencies y con tolos sos términos, assi como lo determinaron y amojonaron pol mio mandáu estes alcarías
Poco dempués, la villa pasó a depender del Conceyu de Sevilla hasta finales del sieglu XVII o principios del XVIII.[6] Nesi momentu pasó a manes de los condes d'Olivares (de la casa Guzmán). Esto duraría hasta l'abolición de los señoríos a empiezos del sieglu XIX. Dende entós constituyóse como un conceyu independiente.[7]
En 1999 inaugurar na llocalidá'l primer campus universitariu priváu d'Andalucía.[8] Foi diseñáu como una filial de la universidá madrilana CEU San Pablo.
Demografía
editarA lo llargo de los años 2000 la población doblóse, pasando de los 8.223 en 1999 a 16.548 en 2007.[9] La siguiente tabla amuesa la evolución nos últimos diez años:
| 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 14,585 | 15,741 | 16,548 | 17,670 | 18,590 | 19,110 | 19,694 | 20,345 | 20,681 | 20,947 | 21,362 | 21,476 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: Institutu d'Estadística y Cartografía d'Andalucía) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ilesia de la Encarnación
editar
Trátase d'un edificiu de la Baxa Edá Media. Foi reformáu ente 1678 y 1681 por Antonio Rodríguez y Francisco Romero. La portada principal y la del llateral esquierdu fueron decoraes ente 1778 y 1779 y probablemente sían obra de Pedro de Silva.[10]
Ye un edificiu de planta rectangular con tres naves. Les bóbedas de les naves tán sosteníes por arcos de mediu puntu sofitaos en columnes. La capiya bautismal atópase na nave izquierda, xunto a la entrada principal. A la fin del templu, adosada a la nave derecha, hai un edificiu de planta cuadrada adosáu al mesmu, que ye la capiya del Sagrariu.[10]
El retablu mayor cuenta ye de 1770. Ta decoráu con temes de rocalla y flanqueando la so parte central hai dos columnes estriaes. Na parte central hai un gran camarín con un grupu escultóricu de l'Anunciación del ánxel Gabriel la Virxe y sobre él hai otru camarín más pequeñu con un crucificáu del sieglu XVIII.[10]
Hermandá de la Vera Cruz
editarLa cofradería de la Vera Cruz ye la segunda más antigua de la llocalidá. Tiénense noticies de la so fundación en 1634. En 1687 fundir cola hermandá sacramental de la so parroquia.[11] Darréu sumió y foi refundada a principios de la década de 1990.[11] Tamién ye titular la Virxe de los Dolores. Procesiona el Miércoles Santu.[6]
Hermandá de La nuesa Señora del Rosario
editar
En Bormujos hai constancia de la devoción al Rosario y de una Cofradería yá en 1673. Nel informe de la Visita Diocesana d'esi añu especifícase qu'entá nun tenía regles y mándase ellaborar y presente. El so institutu principal consistía na celebración de fiestes mensuales.
Nes primeres décades del XVIII, al igual que n'otros llugares, pudo refundarse esta cofradería,coincidiendo cola fechura del retablu ya imaxe y con unes predicaciones cuaresmales qu'a empiezos del XVIII pronunciara un flaire dominicu de Porta Coeli que marcaron fondamente la sensibilidá de pueblu, tal que figura nuna visita pastoral de la dómina.
Nel inventariu parroquial de 1781, que reproduz Pineda Novo, dizse testualmente:
"...na ilesia nueva un altar de Ntra.Sra.del Rosario,de madera,pintáu d'encarnáu y verde, con un Señor Crucificáu al fin del altar;y la Señora tien un vistíu de rasu encarnáu con punta de plata, con un Neñu Jesús vistíu de lo propio y un rosariu engarsado en plata,con cuentes encarnaes; y coles mesmes un velu de rasu payizu y blancu y un velu de gasa'l Señor" N'otru llugar méntense les corones de plata de la Virxe y el Neñu.
La gran artífiz de l'Anovada Hermandá llámase Dolores Vázquez, quien ye nomada mayordoma y capiller a instancia de les cofraderíes por el mesmu Arzobispu Benito Sanz y Forés en 26 de Payares de 1890 ensin llende temporal, lo que depués se ratificará en cabildru xeneral del 29 del mesmu mes, al decidise que'l so mandatu fuera perpetuu. Dende 1899 denominar Hermana Mayor.
Foi una hermandá de muyeres puramente, anque ente 1902 y 1903 déxase la inscripción de seis cofrades varones. Dende 1917 nun se rexistra más actividá nesti llibru hasta que tien efeutu munchos años dempués, en 1 de Payares de 1950, una refundación de la Hermandá. Nel cabildru constituyente presidíu pol párrocu Domingo Márquez y al qu'asisten 43 cofradas (denominaes socies) nómase presidenta a Juana Gordillo Llibreru. Tamién decide actualizase l'inventariu y les cuotes según celebrar solemne Función Principal el 7 d'Ochobre próximu.
Hermandá anguaño
Na actualidá la Hermandá cunta con numberosos actos a lo llargo del añu, pero los más importantes ensin dulda son les Fiestes d'Ochobre nes cualos realícense diversos actos pa mayor honor y Gloria de María Santísima Nuesa Señora del Rosario.
El primer fin de selmana de setiembre celebra'l so velá na denomada "Plazoleta el Cano" onde tolos hermanos y vecinos de Bormujos alleguen a una serie d'actuaciones programaes pola hermandá onde pueden esfrutase tapes a precios populares a beneficiu d'esta hermandá.
A finales de Setiembre celebra'l so pregón, y la presentación del cartelu de les fiestes del Rosario,siendo esto l'empiezu de les Glorioses Fiestes d'Ochobre. En díes posteriores celébrase la salida del Simpecado de gala de la hdad peles cais del pueblu, acompañáu musicalmente pol Coru de Campanilleros Santu Domingu de Silos de la nuesa llocalidá.
Una vegada concluyíu'l rezu del santu Rosario peles cais del pueblu acompañando al simpecado de gala, dar# en celebrar el triduu n'honor y Gloria de María Santísima del Rosario.
El dia 7 d'Ochobre, día de la nuesa titular, celébrase la Función Principal d'Institutu y el Solemne Besamanos, onde puede vese de cerca a la nuesa madre bendita y besar la so mano.
El Domingu siguiente a la so festividá tien llugar la salida procesional de María Santísima del Rosariu peles cais de Bormujos siendo'l broche d'oru de les fiestes del Rosariu na cual tolos hermanos, devotos y feligreses acompañar peles cais del so pueblu ente Vítores, Flores y Allabancies a María.
Conventu de Santa María la Real
editarPela rodiada esiste un conventu de dominiques construyíu en 1976.[12] Na so capiya alluga numberoses pieces antigües de tres conventos fundíos: el de Santa María de Gracia, el de Santa María de los Reis y el de Santa María la Real. Tien un coru con decoración xeométrica de mediaos del sieglu XVII. Na paré hai un sagrariu de madera dorao de la segunda metá del sieglu XVI. A la izquierda hai una Virxe del Rosariu del sieglu XVIII y nel llau derechu hai un crucificáu a tamañu natural del sieglu XVI. Tamién alluga una imaxe de santu Domingu del sieglu XVIII. Tamién puede destacar un lienso de santa Teresa del sieglu XVII.[10]
Na parte alta del conventu hai un salón con diverses pieces de valor artísticu, como un Juan Bautista de Juan de Mesa, una Piedá de Cristóbal Ramos, un san Miguel arcánxel de la segunda metá del sieglu XVIII y una pintura de la inmaculada de la escuela madrilana de mediaos del sieglu XVIII.[10]
Faciendes
editarAl igual que n'otros munchos pueblos, ya inclusive nes contornes de munches ciudaes, hai exemplos d'arquiteutura rural andaluza. La Facienda de Belén atópase onde pudo tar l'orixe del pueblu. Ye un edificiu d'arquiteutura rural andaluza que güei tien usos municipales.[6] La Facienda del Cristu del Matu atópase pela rodiada. D'antiguo ende había una alquería musulmana. L'actual caserío data del sieglu XVII. Orixinalmente llamóse-y Facienda del Matu del Almíjar.[6] Esisten otros trés faciendes, anque en mala traza de caltenimientu: la de la Pelegrina, la de Marchalomar y la de Valencinilla del Fuexu.[6]
Economía
editarHai 46 ha de cultivos yerbáceos, de les cuales 20 ha son de trigu y 2 ha d'avena. En cultivos maderizos hai 447 ha, de les cuales 408 son d'olivar d'aceituna de mesa.[3] Al sur del nucleu urbanu ta'l polígonu industrial Almargen y al norte'l polígonu industrial Aceitunillo.[3]
Persones destacaes
editar- Juan Diego, actor.
- Aquilino Duque, escritor.
- Germán Repeto, empresariu.
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ «Bormujos». Institutu Andaluz de Patrimoniu Históricu. Consultáu'l 10 de xunu de 2016.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «Bormujos». Sistema d'Información Multiterritorial d'Andalucía (TORCA). Institutu d'Estadística y Cartografía. Xunta d'Andalucía. Consultáu'l 10 de xunu de 2016.
- ↑ «Tabla2895» (castellanu). Consultáu'l 27 d'ochobre de 2017.
- ↑ Juan José Antequera Luengo. En redol al topónimu Bormujos (¿borg-muzn, borg-muhur?). Sevilla, Facediciones, 2008.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Javier Carrión, Miguel Gallardo y otros títulu=Ayalgues de la provincia de Sevilla. «Bormujos», . ABC, páx. 134-135. «D.L. M-34.627-2000»
- ↑ Fonte: Historia de la Villa de Bormujos. Daniel Pineda Novo. Avientu de 1978.
- ↑ La Universidá Cardenal Spínola yá tien 55 hectárees pa construyir les sos instalacione. ABC de Sevilla. 10 d'ochobre de 1997. http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/sevilla/abc.sevilla/1997/10/10/056.html.
- ↑ Fonte: Institutu d'Estadística y Cartografía d'Andalucía
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 Alfredo J. Morales, María Jesús Sanz, Juan Miguel Serrera y Enrique Valdivieso (2004). «Bormujos», Guía artística de Sevilla y la so provincia II. Sevilla: Diputación de Sevilla y Fundación José Manuel Lara, páx. 19-22. ISBN 84-96152-42-1.
- ↑ 11,0 11,1 «La Hermandá de la Vera Cruz». Arte Sacro. Consultáu'l 10 de xunu de 2016.
- ↑ Antonio Larios Ramos y otros títulu=Los dominicos d'Andalucía na España contemporánea (2004). [1]. San Esteban, páx. 674.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Bormujos.
