Campu d'Ilesia de San Pablo d'Arangas
El Campu d'Ilesia de San Pablo d'Arangas, asitiáu na aldea d'Arangas, na parroquia d'Arenas, nel conceyu asturianu de Cabrales, ye una unidá constituyía pola ilesia parroquial ya un texu, elementos ente los qu'esiste una amestanza cultural ya histórica, que xustifiquen la so calificación como Bien d'Interés Cultural.
| Campu d'Ilesia de San Pablo d'Arangas | |
|---|---|
| ilesia | |
.jpg) | |
| Llocalización | |
| País |  España |
| Autonomía |  Principáu d'Asturies |
| Provincia | provincia d'Asturies |
| Conceyu |  Cabrales |
| Coordenaes | 43°19′42″N 4°47′53″W / 43.32824722°N 4.79800556°O |
  Campu d'Ilesia de San Pablo d'Arangas Campu d'Ilesia de San Pablo d'Arangas (Asturies) | |
| Patrimoniu | |
 | |
Campu d'Ilesia
editarLos Campos d'Ilesia n'Asturies, son conxuntos formaos por un texu ya un elementu del patrimoniu cultural material. El texu ye un árbol con gran relevancia cultural na rexón, exerciendo un papel simbólicu a lo llargo de la hestoria. Protagonista n'antigües creyencies precristianes, col tiempu convertirase nun iconu representativu de la comunidá parroquial, y a ser consideráu anguaño como l'alcordanza d'un pasáu míticu, d'una identidá asturiana afitada na tradición y nun conxuntu de valores ecoloxistes y ambientales.
La fonda amestanza ente estos dos elementos, faise evidente na esistencia n'Asturies de doscientos quince grupos constituyíos per un edificiu relixosu ya un texu. D'ente toos estos, y poles sos especiales carauterístiques, el Principáu d'Asturies, declaró a dolce d'ellos, ente los que s'atopa'l Campu d'Ilesia de San Pablo d'Arangas, como Bien d'Interés Cultural, cola categoría de Sitiu Históricu, por Decretu 61/2017, de 20 de setiembre.
Ilesia
editarLa ilesia de San Pablo d'Arangas alcuéntrase nuna pequeña pandiella per enriba del pueblu, constituyíu por trés barrios: el Brezu, asitiáu al pie de la ilesia, Treslacasa y Ríu Arangas.
Nun esiste alcuerdu ente los autores sobro la data de construcción de la ilesia, que nun apaez recoyida nel rexistru de parroquies mandáu facer en 1385 pol obispu don Gutierre[n 1], polo que tien de ser posterior a esi añu.
En 1801, Juan Bernardo de Mier, abá de Santa María de Llas y collaborador de Francisco Martínez Marina na redaición del Diccionariu Xeográficu Históricu d'Asturies, escribió que “n'Arangas hai la ilesia de la Conversión de San Pablo, anexu de la d'Arenas (...) la ilesia va tener doscientos años de fábrica y serviciu parroquial”. D'acuerdu con esta cita, la ilesia sería construyida a finales del sieglu XVI o principios del XVII. De la mesma opinión ye Fernández Posada, pa quien la ilesia edificaríase ente 1570 y 1590 col patronalgu de Juan Villar de Mier, añadiéndose el campanariu en 1610.
.jpg)
Al contrario, otros autores defenden un orixe más tempranu pa la ilesia y atalanten que la construcción ye de la segunda metá del sieglu XV, anque esta fábrica primitiva esperimentó fondos cambeos nes dómines moderna ya contemporánea, tantu nel interior como al esterior. L'únicu elementu que dexa fechala nesa centuria ye la ventana oxival[n 2] de tracería calada[n 3] abierta nel muriu meridional de la cabecera. Del mesmu paecer ye Alonso Álvarez, que define esta ventana como “una derivación simple” de les que s'atopen nes cercanes ilesies de Santa María de Llas n'Arenas (Cabrales) ya Nuesa Señora de Valdellera en Posada de Llanes, dambes dataes na segunda metá del sieglu XV.
Esti primitivu nucleu medieval de la ilesia, va esperimentar fondos cambeos nes centuries siguientes, de los que resulta l'actual aspeutu del templu. Na manzorga la cabecera la ilesia, abrióse una puerta pa aportar a la sacristía, que poles sos carauterístiques paecen atribuyila al sieglu XVI, dómina na que tamién tuvo de construyise la mesma sacristía. Un sieglu dempués, tamién según conclusiones d'Isabel Ruiz de la Peña González, instalóse la bóveda de crucería del ábside, de la que güei namái caltiénse “l'empiezu los nervios sobro ménsules[n 4] con moldures de gallón[n 5]”. Según esta autora, l'arcu triunfal del presbiteriu podría ser tamíén frutu d'esta reforma del sieglu XVII.
La ilesia tien una sola nave rectangular de testeru rectu reforzáu con cuatro contrafuertes, que completase con una sacristía amestada nel costáu nordés de la cabecera, un cabildru al sur y una torre campanariu al suroeste. L'accesu al interior de la ilesia faise per una cenciella puerta de mediu puntu abierta nel lláu meridional y protexida pol cabildru, que nuna de les sos doveles[n 6] tien la firma de Pedro del Otero Cossío. Al pie d'esta puerta, yá dientro la ilesia, atópase una pila d'agua bendito axeitada nel muriu. El cabildru d'antiguo tenía dos entraes: l'actual y otra pal oeste que s'atopa tapiada.
Al pie de la ilesia llevántase una tribuna con antepechu de balustres torniaos. Dende la tribuna aportase, al traviés d'una puerta de mediu puntu de piedra caliar, a los pisos cimeros de la torre'l campanariu.
Na nave, nel muriu'l evanxeliu, ábrese un arcosolio[n 7] rematáu n'arcu escarzanu[n 8] sobro pilastres con moldures, qu'alluga un enterramientu de dalgún miembru de la familia Mier y Cossío, a xulgar pol escudu d'armes, d'esti llinaxe, qu'allí s'atopa. Les carauterístiques formales d'esti arcosolio aseméyense a les de la puerta la sacristía y los empiezos de la bóveda del ábside, polo que podría fechase ente los sieglos XVI y XVII, y ye posible que seya l'enterramientu de Juan Villar de Mier, fundador de la ilesia d'Arangas según opinión de Fernández Posada.
Los murios de la nave amuesen la piedra vista na metá baxera, mentanto que la cimera foi cargada y encalada. Magar ello, entá caltiénense nicios d'un cenciellu “trompe-l'oeil”[n 9] de sillares en dalgunes partes de la nave.
La nave ta dixebrada del ábside por un gran arcu triunfal de mediu puntu sobro “pilastres caxeades”[n 10], que da accesu al presbiteriu, alzáu sobro cuatro grades de piedra, nel que destaca la pila bautismal campaniforme. El cabeceru la nave ta decoráu con un frescu de creación recién, y baxu esti asitiáronse delles talles adquiríes o apurríes polos vecinos nes décades de 1940 y 1950, al destruyise les orixinales na Guerra Civil Española.
La torre'l campanariu distribúyese en trés altores: la planta baxa, el pisu intermediu, ocupáu pola escalera que xube al campanariu, y el cimeru, con dos vanos de mediu puntu p'abellugar les campanes. Anguaño, el pisu cimeru namái cunta con una campana, regalada per una vecina en 1960, porque les orixinales foron treslladaes, a Santa María de Llas al fundise les d'esta ilesia pa la fabricación d'armamentu demientres la Guerra Civil, y a la capiella de San Xuan (Arenas), onde entá cinquen.
Nesta dómina destruyéronse los llibros parroquiales, les imáxenes de santos y otros oxetos llitúrxicos, anque parte del espoliu que sufrió la ilesia d'Arangas foi posterior a la Guerra Civil, por causa del párrocu de Santa María de Llas (Arenas), interesáu en reponer los oxetos llitúrxicos destruyíos na so ilesia y nes del restu del conceyu.
La ilesia presenta diferentes sistemes de cubrición, acordies cola importancia de cada espaciu. Asina nel ábside emplégase una pimpanuda bóveda de crucería de raigañu góticu, de la qu'anguaño namái caltiénse el so empiezu; la sacristía cúbrese con una modesta bóveda de cañón; y la nave cúbrese con una cenciella cubierta de madera vista con armadura en par y nudiellu[n 11], sofítada en pilastres de calter modernu. Pela so parte, el campanariu cúbrese a teyavana y cuatro agües.
El campusantu atópase alloñáu unos cientu cuarenta metros de la ilesia, nuna pandiella bien airada, acordies coles normes d'hixene del sieglu XIX, momentu en qu'obligose a treslladar los enterramientos fuera de les ilesies. Esta rotura espacial, asocedía en feches enforma tardíes, nun influyó na perceición de los vecinos sobro'l conxuntu formáu pol templu, texu y campusantu, al ser elementos interdependientes dientro la simboloxía del campu de ilesia.
Pela so antigüedá, la ilesia de San Pablo d'Arangas, forma parte del Inventariu del Patrimoniu Cultural d'Asturies, por mor de lo establecío na disposición transitoria tercera de la llei de Patrimoniu Cultural d'Asturies, qu'asina lo establez pa “les edificaciones y polo xeneral los inmuebles construyíos con anterioridá al añu 1800”. Amás ta incluyía nel Inventariu del Patrimoniu Arquiteutónicu d'Asturies.
Texu
editar.jpg)
La ilesia d'Arangas cunta con un escelente texu femenín con un tueru de cinco metros de perímetru que, xunto a los de Bermiego en Quirós (seis metros y mediu), Samartín de Salas (seis metros), Santa Colomba (cinco metros y mediu) y Llago (cinco metros y mediu), estos dos n'Allande, faen d'esti un de los exemplares de mayor interés y más antiguos d'Asturies.
Emplegando la equivalencia propuesta por Sánchez Lacha, na que un metru de perímetru equival a cientu diez años d'edá, la dómina pal plantíu d'esti texu sería la de final del sieglu XV o principios del XVI, coincidiendo cola construcción de la ilesia.
El valir simbólicu del texu, queda probáu nel fechu de que la so imaxe, foi la escoyida polos vecinos, na confección de camisetes y demás artículos rellacionaos col pueblu, eleición que pon de manifiestu la so capacidá para representar la identidá colectiva. El texu atopase nun espaciu venceyáu a la divinidá, como ye'l campu de ilesia, onde teníen llugar acontecimientos relevantes pa la comunidá (fiestes, bautizos, casorios, funerales), celebraciones que reflexen la dicotomía ente lo diario y lo esceicional, el tiempu de trabayu frente al tiempu de fiesta, y el calter comunal nel que tolos vecinos participen per igual. Una postrer muestra del so valir comunitariu, tenémosla nun asocedío na década de 1990, cuando'l párrocu d'Arangas arregló con un maderista, valtar el texu y vende-y la madera. Cuando dambos aportaron al campu la ilesia, atopáronse cola totalidá del vecinderu allugáu delantre'l texu, pa torga-yos el valtu, llogrando asina evitar la desapaición de l'árbol.
En xeneral, el so estáu de caltenimientu ye aceptable: el tueru nun tien fiendes d'importancia, sigue dando frutu pel branu, y la ramasca ye d'un verde intensu, anque la so copa nun tien la bayura que sería deseable, al habese secao les cañes cimeres.
Notes
editar- ↑ Obispu don Gutierre: Gutierre de Toledo (1330-1389). Foi obispu d'Uviéu (1377-1389) ya Conde de Noreña.
- ↑ Oxival (o arcu apuntáu): Arcu compuestu de dos tramos d'arcu que formen ángulu na cuña central.
- ↑ Tracería: Elementu arquiteutónicu d'ornamientu en piedra, de formes xeométriques, emplegáu pal rellenu d'espacios vacíos, mayormente nes ventanes oxivales gótiques. Anque tien un orixe románicu, ye carauterísticu del góticu. Tracería calada: Triba de tracería constituyía per llábanes de piedra afuracaes y asitiáes de cantu, que rellenaben güecos de les oxives nel góticu primitivu.
- ↑ Ménsula: Elementu perfiláu con delles moldures, que sobresal del planu vertical, y val pa sofitar dalgún oxetu.
- ↑ Gallón: N'arquiteutura, términu que define un adornu ovaláu na decoración de moldures.
- ↑ Dovela: Piedra llabrada que tien forma de cuña truncada, que xunto con otres acolliñaes radialmente, formen la vuelta d'un arcu.
- ↑ Arcosolio: Güecu n'arcu usáu como llugar d'enterramientu.
- ↑ Arcu escarzanu: Tipu d'arcu rebaxáu simétricu, con un sector circular, que tien el centru perbaxo la llinia d'impostes (parte decorativa qu'enllacia la curva de l'arcu col elementu nel que sofítase).
- ↑ Trompe-l'œil: Téunica pictórica que pol emplegu del clarescuru, perspeutiva ya escorzu, crea la ilusión óptica de que formes de dos dimensiones aparenten tres dimensiones (del francés “Trompe-l'œil” = Engaña'l güeyu).
- ↑ Pilastra caxeada: Variedá de la pilastra xeneral, cola particularidá de tener esvaciáu el centru del cuerpu principal o fuste.
- ↑ Armadura en par y nudiellu: Nes cubiertes, series de dos maderos abangaos ya contrapuestos qu'axúntense n'angulu na cumbrera, xuniéndose cada par per un maderu horizontal que torga la deformación de los pares.
Referencies
editarEsti artículu ye una obra derivada de la disposición relativa al procesu de declaración d'un bien cultural o natural, asoleyada nel BOPA númberu 239, de 16 d'ochobre de 2017, testu que ta llibre de restricciones conocíes, en virtú del derechu d'autor de conformidá col artículu 13 del Testu Refundíu de la Llei de Propiedá Intelectual (BOE númberu 97, de 22 d'abril de 1996).
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Campu d'Ilesia de San Pablo d'Arangas.- Declaración de Bien d'Interés Cultural Archiváu 2020-07-17 en Wayback Machine
Datos: Q112134343- Multimedia: Field of church of San Pablo de Arangas
