|
[[Archivu:Drilandenpunt.jpg|right|thumb|[[Puntu trifinio]] en [[Vaalserberg]].]]
[[Archivu:Neu-Moresnet museum.JPG|right|thumb|Muséu local.]]
'''Moresnet''' o '''Moresnet Neutral''' (en n'[[esperantu]]: ''Neŭtrala Moresneto'') foi, ente [[1816]] y [[1919]], un pequeñu [[condominiu#«Condominiu» en Derechu internacional|condominiu]] de cerca de 3,5 km² qu'esistió por cuenta de que los sos [[Estáu|Estaos]] vecinos nun llograben ponese d'alcuerdu sobre a cuál de los dos países pertenecía, decidiendo, por tanto, convertilo nun [[Zona neutral|territoriu neutral]] con soberanía compartida. Taba alcontráuAsitiábase a unos 7 km al sudoeste de d'[[Aquisgrán]], al sur del puntu de frontera común ente [[Alemaña]], [[Bélxica]] y los [[Países Baxos]], el pequeñu monte [[Vaalserberg]].
== Puxanza ==
[[Archivu:Moresnet.jpg|thumb|Sello de Moresnet de 1867.|alt=|izquierda]]
Tres les [[Guerres Napoleóniques]], el [[Congresu de Viena]] de [[1815]] alterió fondamente'l mapa d'Europa p'afaese a los equilibrios de poder de la dómina. Una de les fronteres modificaes foi la que dixebraba'l nuevu [[reinu de los Países Baxos]] y el reinu de [[Prusia]]. La mayor parte de la frontera foi apautada de común alcuerdu, cuidao que siguía la frontera tradicional. Sicasí, cerca de Moresnet presentóse un problema. Ente los pueblos de Moresnet y Neu-Moresnet atopóse la pervalible mina de [[cinc]] de [[Vieille Montagne]] (en francés) / Altenberg (n'alemán). Dambos países primíen por que qu'esti xacimientu quedara dientro de les sos fronteres, hasta qu'en [[1816]] atopóse una solución: el pueblu de Moresnet taría nel Reinu d'Holanda, el de Neu-Moresnet quedaría en Prusia y la zona ente los dos pueblos (el pueblu de [[Kelmis]], La Calamine en francés, en que les sos redomaredomes atoparatoparanse la mina de cinc) sería neutral, estableciéndose una alministración conxunta ente los dos países.
El nuevu territoriu, de forma aprosimao triangular, taba llindáu al sur pela carretera ente Aquisgrán y [[Lieja]]. La mina atopábase xusto al norte d'esa vía. Dende esti camín, dos línealínees rectes diben escontra'l norte, averándose la una a la otra hasta que finalmente confluyíen nel monte [[Vaalserberg]]. Al dixebrase [[Bélxica]] del Reinu Xuníu d'Holanda en 1830, esti país tomó los compromisos d'Holanda sobre Moresnet, magar ellos holandeses nunca nun reconocieron oficialmente esta tresferencia. El territoriu foi gobernáu primeramente por dos comisionadoscomisionaos reales, unuún de cada vecín. Más tarde Moresnet llogró mayor autonomía al nomase un alcalde (nomáu polos comisionados) y un conseyu de diez miembros.
L'actividá económica de Moresnet Neutral taba apoderada pola actividá de la mina de cinc, que yera la mayor fonte d'empleosemplegos y atraxo a munchos trabayadorestrabayaores provenientes de los países vecinos, magar la población nunca nun superó los 3000 habitantes. El calter neutral de Moresnet traía dellos beneficios: baxos impuestos, ausencia de tarifes d'importación dende los países vecinos y un costu de vida más baxu qu'el de les zones que la l'arrodiaben. La mayoría de los servicios (correos, etc.) yeren compartíos ente Bélxica y Prusia. Los nacíos na zona podíen escoyer ónde realizar el serviciu militar y a qué xurisdicción acoyese. Sicasí, considerábase que los nativos de Moresnet yeren apátrides (nun teníen Estáu) y por tantu nun se dexaba la esistencia d'un exércitu.
== Cayida ==
Al escosase la mina, en [[1855]], surdieron les duldes sobre la viabilidá económica de Moresnet. Delles idees fueron propuestes pa establecer una entidá independiente, ente elles la creación d'un casino y un serviciu postal propiu con emisión de sellos. La iniciativa más interesante foi presentada pol Dr. [[Wilhelm Molly]], quien propunxo que Moresnet convertirse convirtiéra nel primer país nel que la so llingua oficial fuera'l [[esperantu]] y camudara el'l so nome a ''Amikejo'' ("llugar d'amistá"). L'himnu nacional propuestu llevaba'l mesmu nome. Sicasí, Bélxica y Prusia solo aceptaron esta solución de manera temporal y, a partir de [[1900]] Prusia en particular tomó una actitú más agresiva escontra'l territoriu y foi acusáu de sabotaxe y d'apexar los procesos alministrativos del enclave con cuenta de forzar la reversión del territoriu. En [[1914]], mientres la [[Primer Guerra Mundial]], Alemaña invadió Bélxica y amestóse Moresnet en [[1915]]. Nesi momentu terminó la neutralidá de Moresnet.
El [[Tratáu de Versalles (1919)|Tratáu de Versalles]] de [[1919]] acabó colos cien años de neutralidá, decidiendo que Moresnet fuerafora anexonáu por [[Bélxica]]. Mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] el territoriu fuera anexonáu a [[Alemaña]], pero volvió formar parte del territoriu belga a partir de [[1944]]. Esti territoriu entá esiste, en ciertu mou, como'l conceyu de Kelmis/La Calamine nos cantones orientales de Bélxica.
== Enllaces esternos ==
|
