Estivella
Estivella ye un conceyu d'España perteneciente a la provincia de Valencia, na comarca del Campu de Murviedro.
 Estivella | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Comunidá Valenciana | ||
| Provincia | provincia de Valencia | ||
| Comarques | Campo de Murviedro (es)  | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
| Alcalde de Estivella (es) | Rafael Mateu Mateu | ||
| Nome oficial | Estivella (ca)[1] | ||
| Códigu postal |
46590 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 39°42′48″N 0°20′55″W / 39.7134°N 0.3485°O | ||
  Estivella Estivella (España)  | |||
| Superficie | 20.9 km² | ||
| Altitú | 125 m | ||
| Llenda con |
| ||
| Demografía | |||
| Población |
1598 hab. (2023) - 703 homes (2019) - 753 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe |
100% de Campo de Murviedro (es) | ||
| Densidá | 76,46 hab/km² | ||
| estivella.es | |||
 | |||
Xeografía
editarEstivella ta asitiada na contorna del Campu de Murviedro y cuenta con una población d'unos 1.300 habitantes. Ta travesada pel ríu Palancia, que flúi a los pies de la Sierra Calderona y el so términu municipal ye de 21 km², atiesta al norte con Torres Torres; al este, con Sagunto, al sur con Albalat de Taronchers y al oeste con Serra. El términu tien forma rectangular, empobináu d'este a oeste; la parte Y ye llana y ta ocupada pol valle del Palancia, mientres el sector suroeste ye montascosu, con cuetos separaos por ribayos que la so altitú nun suel pasar de 500 m, formaos pola aguada septentrional de la Sierra Calderona. El so altor más importante ye'l Garbí (601 m.). Otros altores Monte Negru. Crucia'l términu de norte a sur el llechu secu del ríu Palancia, que tien un calce anchu y poderosu. Los ribayos más importantes son los del Pla, de Llinares, de la Carrasca y de la Beselga, que baxen escontra'l Palancia dende'l sector oeste del términu y xúntense pa desaguar nun solu calce xunto a la población, cuando lleven agua, ta claro. Nos terrenes ensin cultivar abonda'l monte baxu y el pinu de Alepo. Falta 32 km de la ciudá de Valencia y les principales víes de comunicación son la N-234 y el ferrocarril llinia C-5 de Cercaníes Valencia Sagunto-Caudiel. Aportar a esti pueblu, tomando depués la salida 2ª o 3ª y siguiendo pola CV-329. El conceyu cunta con un xacimientu d'agua bien apreciáu y frecuentáu polos vecinos y turistes, "La font de Barraix", la cual ta asitiada enfrente de la "Fonda de Barraix", dambes n'asitiaes nel maxestosu monte Garbí.
Clima
editarEstivella tien un clima de transición ente'l mediterraneu mariniegu y el clima mediterraneu d'interior, con iviernos frescos y branos calorosos y bochornosos. Les precipitaciones pel branu son práuticamente escases y acompañaes de numberosu aparatu llétricu. El permediu asitiar nunos 450 mm añales. Fechu qu'oldea totalmente cola seronda y la primavera, onde estes son de forma enchente, provocaes pol fenómenu de la gota fría. Estes fuertes precipitaciones, suponen grandes crecíes nel ríu Palancia i nos ribayos confluyentes. Un exemplu d'estes fuertes agües foi la fuerte gota fría que sufrió'l norte de Valencia y sur de Castellón l'añu 2000. Recoyéronse más de 600 llitros y provocó la llena del ríu Palancia.
Llocalidaes estremeres
editarTorres Torres, Albalat de Taronchers, Sagunto, Segart y Serra, toes elles na provincia de Valencia.
| Torres Torres | ||
| Serra | 
|
Sagunto |
| Segart - Albalat de Taronchers |
Historia
editarLos primeros testimonios de poblamientu son de dómines prehistóriques como se pudo probar con diversos afayos nel términu. Restos ibéricos atópase na partida de Beselga a poniente de Estivella, y xunto con otros yá dafechu romanos. En "Els Arcs" hai restos de posibles villes romanes nun puntu xunto a les llindes col términu d'Albalat de Taronchers.
D'igual manera alcontráronse diversos xacimientos arqueolóxicos correspondientes a les dómines ibérico y romano, como lo demuestren les muertes de Sabató onde se recoyó, amás de la cerámica carauterística d'estes cultures, teselas de mosaicos negres y blanques, fragmentos de estuco pintáu de colloráu y sillarejos de murios que, poles sos carauterístiques, tuvieron de pertenecer a un edificiu de bona construcción y l'acueductu de "Els Arcs".
Posiblemente, l'actual población seya d'orixe musulmán, y créese que'l so allugamientu tuvo primeru na aldega o castiellu de Beselga. El Castiellu de Beselga, d'una dómina más recién, créese que ye l'orixe de la población de Estivella, tuvo primeru na aldega de Beselga, xunto al castiellu, que yá apaez como habitáu nel 1248, edificáu cola planta actual a finales del sieglu XV por Gracián de Monsoriu y derruido polos agermanados de Morvedre.
Documentada dende 1348, el primer documentu referíu al términu referir al 1376 col so primer señor conocíu Mossèn Guillem Colom, la primer carta pobla de Estivella, Beselga y Arenes foi del 16 de xunu de 1382 por Guillem Moliner. A lo llargo de la historia delles families tuvieron la población hasta que foi mercada en 1501 por Berenguer Martí Torres d'Aguilar.
Estivella perteneció a Sagunto/Morvedre hasta 1535, en que foi alzáu en rectoría de moriscos. Tuvo'l señoríu la familia Monsoriu, y en 1611, Jerónimo de Monsoriu concedió la Carta Puebla arriendes de la espulsión de los moriscos. Darréu pasó a la casa de Híjar, al casar Francisca Felipa de Monsoriu y Mompalau con Onofre Vicente Escrivá de Híjar, conde de l'Alcudia. Atayada la socesión, perteneció al marquesáu de Nules, a la duquesa de Almodóvar y finalmente a los Saavedra.
Alministración
editar| Llexislatura | Nome | Partíu |
|---|---|---|
| 1979-1983 | Rafael Blasco Renau | Independiente |
| 1983-1987 | Rafael Blasco Renau | AP |
| 1987-1991 | Robert Renau Ramon | PSPV-PSOE |
| 1991-1995 | Robert Renau Ramon | PSPV-PSOE |
| 1995-1999 | Robert Renau Ramon | PSPV-PSOE |
| 1999-2003 | Robert Renau Ramon | PSPV-PSOE |
| 2003-2007 | Robert Renau Ramón | PSPV-PSOE |
| 2007-2011 | Robert Renau Ramon | PSPV-PSOE |
| 2011-2015 | María Jesús Ramón Beltrán | PPCV |
| 2015-2019 | Rafael Mateu Mateu | PSPV-PSOE |
| 2019-2023 | n/d | n/d |
| 2023- | n/d | n/d |
Demografía
editar| 1990 | 1992 | 1994 | 1996 | 1998 | 2000 | 2002 | 2004 | 2005 | 2007 | 2009 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1.104 | 1.092 | 1.122 | 1.097 | 1.076 | 1.114 | 1.125 | 1.164 | 1.199 | 1.252 | 1.352 |
Economía
editarTradicionalmente basada na agricultura. Los regadíos atópense xunto al ríu Palancia; los cultivos más importantes son los cítricos. Los terrenes de secanu tán dedicaos fundamentalmente a frutales y frutos secos, tamién a viñeos.
Anguaño tien en proyeutu varios Planes d'Actuación Integral rimaes d'aprobación per parte de la Xeneralidá Valenciana.
Tamién tien un polígonu industrial, qu'anguaño alluga delles empreses, y que'l so únicu accesu ye la travesía que crucia la población.
La industria de servicios xuega una importante baza, de fechu el pueblu cunta con dos residencies de vieyos, dellos restoranes y complexos d'agospéu rurales.
Monumentos
editar- Ilesia de los santos Juanes. 1675. Presenta un campanariu d'estilu barrocu (1725 - 1730) que foi restauráu en 2001. Presenta completu'l xuegu de campanes de los sieglos XVIII y XIX restauraes en 2011.
- Ermita de San Roque. Sieglu XX.
- Ermita de la Santa Cruz. Nel visu del Garbí.
- Acueductu romanu de "Els Arcs".
- Castiellu de Beselga. De dómina musulmana, foi destruyíu polos hermanaos de Morvedre; reedificado darréu por Graciano de Monsoriu y abandonáu definitivamente nel sieglu XVII; foi restauráu va unos años dempués del desmoronamiento del so llenzu norte.
Fiestes llocales
editarEl 3 de febreru, celébrase'l día de San Blas, con una eucaristía, depués ufiértense grandes calderes d'arroz con xudíes y nabos, tradición que se remonta al sieglu pasáu y que ye de gran interés turísticu-gastronómicu, pela tarde celébrase una procesión. Dende hai yá unos años, celébrense festexos taurinos n'honor al citáu santu.
Les fiestes patronales celébrense en redol al 16 d'agostu n'honor a la Santa Cruz del Garbí y San José. Celébrase concursu de paelles, orquestes y otres actuaciones, y pa rematar diches fiesta celebra una selmana de vaquillas y toros, cola participación de múltiples peñes de la llocalidá.
Como preparación de la fiesta de San Roque (16 d'agostu), báxase la imaxe del santu, dende la ermita de Beselga, una selmana antes, en procesión allumada con antorches y el día 16 volver a Beselga, onde se celebra una romería.
Comunicaciones
editarEstivella ye travesáu pela carretera N-234 de Sagunto a Burgos, que constituyó la exa vertebrador de la llocalidá, que la so tropezosa travesía competía en fama cola célebre de la cercana llocalidá de Torres Torres. Anguaño Estivella tamién cunta cola autovía A-23, bien próxima a la llocalidá.
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Estivella.- Institutu Valencianu d'Estadística
- Esti artículu incorpora material procedente de la páxina web de la Federació Valenciana de Municipis y Províncies, que per aciu d'una autorización permitió agregar conteníu ya imáxenes y espublizalos baxo llicencia GFDL.
- Conceyu de Estivella
