Fueu de San Telmo
El fueu de San Telmo o Santelmo ye un meteoru ígneu consistente nuna descarga d'efeutu corona electroluminiscente provocada pola ionización del aire dientro del fuerte campu llétricu qu'anicien les nubes llétriques. Taba consideráu un bon badagüeyu polos marineros españoles mientres la conquista d'América.[1]
Historia y significáu
editarAnque se-y llama «fueu», ye en realidá un plasma de baxa densidá y relativamente baxo temperatura provocáu por una enorme diferencia de potencial llétricu atmosférica que devasa'l valor de rotura dieléctrica del aire, en redol a 3 MV/m.
Esti fenómenu toma'l so nome de San Erasmo de Formia (Sanct’ Elmo), patrón de los marineros, quien repararen el fenómenu dende l'antigüedá y creíen que la so apaición yera de mal agüeru; anque otros marineros acomuñóse con una forma de proteición de parte del so patronu. Los marineros españoles fadríen referencia a San Pedro González Telmo.
Físicamente, ye una rellumada brilloso blancu-azuláu, qu'en delles circunstancies tien aspeutu de fueu, de cutiu en dobles o triples remexos surdiendo d'estructures altes y apuntiaes como mástiles, vergas, pináculos y chimenees.
El fueu de San Telmo reparar con frecuencia nos mástiles de los barcos mientres les nubes llétriques nel mar, onde en tales circunstancies tamién yera alteriada la brúxula, pa mayor desasosiegu de la tripulación. Benjamin Franklin reparó correutamente en 1749 que ye de naturaleza llétrica. Tamién se da nos aviones y dirixibles. Nestos postreros yera bien peligrosu una y bones munchos d'ellos cargábense con hidróxenu, gas bien inflamable, y podíen amburase, tal como asocedió en 1937 col dirixible Hindenburg.
Cúntase que'l fueu de San Telmo tamién puede apaecer nes puntes de los cuernos del ganáu mientres les nubes llétriques y nos oxetos afilaos en metá d'un tornáu, pero nun ye'l mesmu fenómenu que'l rayu globular, anque pueden tar rellacionaos.
Na Grecia antigua, l'apaición d'un únicu fueu de San Telmo llamábase «Helena», pol so sentíu orixinal de "antorcha", y cuando yeren dos llamábase-yos «Cástor y Pólux» los dioscuros o fíos ximielgos de Zeus, patrones de los marineros qu'aselaben les nubes a pidimientu d'estos.[2]
Cites
editarCristóbal Colón atopar col fueu de San Telmo el 26 d'ochobre de 1493, nel contestu del segundu viaxe a América, y esti fechu foi redactáu pol so fíu:
El mesmu sábadu nueche se vió el fueu de San Telmo, con siete veles encendíes, enriba de la gavia. Con muncha agua y espantibles truenos. Quiero dicir que se víen les lluces que los marineros afirmen ser el cuerpu de San Telmo, y cánten-y munches lletaníes y oraciones, teniendo por cierto que nes nubes onde s'apaeza nada puede apeligrar.Hernando Colón, Segundu viaxe de Colón[1]
La Espedición de Magallanes y Juan Sebastián Elcano de la Primer Vuelta al Mundu tamién s'atopó con esti fenómenu.[3] Esti fenómenu yera daqué conocíu ente los marineros del sieglu XVI y solía apaecer xustu antes de la finalización d'una nube, polo que se creía que San Telmo protexía d'esta miente a los marineros.[3] Estos fechos son recoyíos nel diariu d'Antonio Pigafetta sobre'l so viaxe con Hernando de Magallanes.
Tópense referencies al fueu de San Telmo nes obres de Xuliu César (De bello Africo 47), Pliniu'l Vieyu (Naturalis historia ii.101) y Herman Melville, según nel diariu d'Antonio Pigafetta sobre'l so viaxe con Hernando de Magallanes.
— ¡Mire enriba! —dixo Starbuck de secute—. ¡El fueu de San Telmo a lo cimero del palu mayor!
N'efeutu, los brazos de les verjas taben arrodiaos d'un fueu llívío, y les triples aguyes de los pararrayos llucíen con tres llingües de fueu. Los mástiles enteros paecíen amburar.
— ¡Fueu de San Telmo, ten piedá de nós! — glayó Stubb.Herman Melville, Moby Dick
Otra referencia:
Silenciu xeneral. El vientu calla. La naturaleza nun alienda. Paez muerta. A lo llargo del mástil empiecen a centellear sele los fueos de San Telmo; la vela cai en pesaes plegues.Jules Verne, Viaxe al centru de la Tierra
Les lluces verdes del fueu de Santelmo arrodiaron cada palu, mástil y cuaderna de la nave, allumando L'holandés errante con un rellumu verde fantasmagórico y estelante.Brian Jacques, "Los Náufragos d'El Holandés Errante"
Charles Darwin reparó l'efeutu mientres taba embarcáu nel Beagle una nueche que taba fondiáu nel Ríu de la Plata y describió l'episodiu nuna carta a J. S. Henslow:
Tou taba en llapaes, nel cielu había rayos y na agua partícules lluminoses (bioluminiscencia), ya inclusive los mesmos mástiles taben coronaos con una llapada, los antiguos griegos interpreten el fueu de san telmo como la presencia de los semidioses.Charles Darwin, Carta a J. S. Henslow
Ver tamién
editarEnllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre'l Fueu de San Telmo.
Referencies
editar- ↑ 1,0 1,1 Lorenzo Galmés (Editorial San Esteban, 01/04/1991). «El bonaventuráu Frai Pedro González (O.P.) San Telmo: estudiu históricu-haxográficu de la so vida y el so cultu».
- ↑ Plinio el vieyu. Naturalis historia, II.101
- ↑ 3,0 3,1 «Viaxes de Descubrimientu: La Vuelta al Mundu de Magallanes».