Gargantilla
Gargantilla ye un conceyu español, na provincia de Cáceres, Comunidá Autónoma d'Estremadura. Ta asitiada nes estribaciones de la Traslasierra, finalización del macizu de Sierra de Gredos, a 642 msnm. Les sos fiestes, n'honor al Santísimu Cristu del Socorru, celébrense'l segundu fin de selmana d'ochobre.
 Gargantilla | |||||
|---|---|---|---|---|---|
.jpeg) | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Estremadura | ||||
| Provincia |  provincia de Cáceres | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
| Alcaldesa de Gargantilla | Estela Sánchez Pérez | ||||
| Nome oficial | Gargantilla (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
10749 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 40°14′54″N 5°55′13″W / 40.2483°N 5.9202°O | ||||
  Gargantilla Gargantilla (España)  | |||||
| Superficie | 21 km² | ||||
| Altitú | 642 m | ||||
| Llenda con | Segura de Toro, Aldeanueva del Camino, Hervás, Cabezuela del Valle y Navaconcejo | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
371 hab. (2023) - 204 homes (2019) - 185 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 0.1% de provincia de Cáceres | ||||
| Densidá | 17,67 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
 | |||||
.svg)
.svg){kind=small}
Llendes del términu municipal
editarGargantilla parte con:[2]
- Aldeanueva del Camín al oeste y noroeste;
- Hervás al nordeste;
- Cabezuela del Valle al sureste;
- Navaconcejo nun pequeñu tramu al sur;
- Segura de Toro al suroeste.
Clima
editarContinental, con branos estremos ya iviernos nidios. Temperatura medio añal de 13,6º, con una mínima pel hibiernu de -3,8º y una máxima pel branu de 37,5º.
Historia
editarPor esta villa del norte de la provincia de Cáceres pasaron poblaciones dende vettones, celtíberos, romanos y godos. Dende dómina prehistórica, la Sierra Norte d'Estremadura foi poblada por asentamientos que fueron dexando una homoxeneidá histórica, evolutiva y cultural. Nos lusitanos predomina la raza Celta, y en concretu na zona de Gargantilla asiéntanse los vetonos, sieglu V a. de Cristu, d'ellos son los típicos zarramientos del ganáu con parés de piedra superpuestes y tamién los chozos.
Nunca esistieron asentamientos musulmanes en Gargantilla. Nos sos entamos constituyéronse una especie de pequeñes mayaes pastoriles establecíes n'asentamientos rurales-pastoriles, que fueron consolidándose con asentamientos de vecinos procedentes del pueblu cercanu de La Garganta, pol enfotu d'aprovechar les bones camperes de fasteres, munchos más sabrosos que los de monte treslladando los sos fataos a dichos camperes.
La primer mención de Gargantilla na Historia recién, empieza cuando España atópase estremada en dos reinos: Cartiya y Lleón. Perteneciente al Ducáu de Béxar, faise cargu de la parte de riba de Aldeanueva del Camín, xunto cola so ilesia de Ntra. Sra. de les Llameres. Según diz Antonio Castaño Fernández, al salir de Plasencia y antes de llegar a la villa de Baños de Montemayor atópase sobre la fastera d'un monte llenu de castañales, l'aldega de Gargantilla tomáu'l so nome, por aciu sufixación diminutiva de la forma en "illa" del topónimu del nome de los sos pobladores. La repoblación corrió al cargu de castellanos procedentes del alfoz abulense Ávila y les sos contornes y ésta de la mesma de la zona d'Aragón y Navarra. Surdiendo un dialeutu específicu denomináu "alto-estremeñu", más acastellanáu, estremáu del de la zona de Hurdes que lleva l'aportación lleonesa. A la cayida del Réxime constituyir en conceyu constitucional de la rexón d'Estremadura, perteneciendo dende 1834 al partíu xudicial de Granadilla na provincia de Cáceres.[3] En 1842 cuntaba con 120 llares y 657 habitantes.[4]
Monumentos
editarIlesia parroquial católica dedicada a San Pablo Apóstol, perteneciente al Arciprestalgu de Hervás na Diócesis de Plasencia, del sieglu XVI, aportar al so interior per mediu de dos portaes, dambes bien sencielles y de mediu puntu. L'interior presenta tres naves sobre pilastres de lladriyu y arcos del mesmu material, con cubrición moderna a dos agües. El coru, asitiáu a los pies del templu, ye tamién modernu anque se reformó darréu. Al pie de ella, torre campanario, del tipu románicu del sieglu XII, y tien una peculiaridá: ta dixebrada de la Ilesia, porque ésta fixo con posterioridá, según el campusantu, que s'atopaben na zona de “San Bartolomé”, xunto a una ermita advocada al mesmu santu. Dicha torre restaurada en tiempos recién, puede xubise a ella y ver la panorámica del pueblu y la so contorna. Nos sos oríxenes foi una talaya d'observación col fin de tar preveníos poles incursiones de los almohades, abondo bien caltenida na so estructura, y terminen per incorporar se a l'aldega y sirven, munches vegaes, como campanariu de la ilesia que surde a midida que avanza la repoblación.[5]
Cultura
editarFiestes llocales
editarSegundu domingu d'ochobre y 13 d'avientu. Nos últimos tiempos repunxo gran importancia la vocación a San Bartolomé, con procesión y fiestes populares na Devesa del Palancar, últimu fin de selmana del mes d'abril, día festivu onde los haya.
Gastronomía
editarTástiase'l corderu y el cabritu asáu o a la caldereta, según el so embutíu tradicional ellaboráu artesanalmente na Matanza, como'l chorizu, salchichón y morcielles de calabaces y patateres. Los ciegos y los chorizos de butago. Tamién son típiques les pataques rebozas según el zorongollo y les sopes canes. Los quesos son importantes los ellaboraos con lleche de cabra, nes sos versiones de blandios y curaos. Tamién se embadurnan de pimentón. En bollería destaquen los mantecados y les perronillas según les madalenes caseres. Y en selmana Santa los típicos bollos de lleche y los hornazos.
Víes d'accesu
editarDende Plasencia pola N-630 o pola A-66, direición Salamanca. Tamién pela carretera d'Ávila a Piedrahíta, Béxar y pola N-630 hasta l'encruz denomináu'l Valdio, xirando a la izquierda. Esiste otra vía, denomada "carretera del Monte", que xune los pueblos de Hervás con Gargantilla, tomando dende'l primeru la EX-205 hasta cojer la CC-102. La distancia ye de 6,4 Km. aproximao y el tiempu invertíu ye d'unos 12 minutos. El paisaxe ye inigualable pola so vexetación de carbayu y castañal.
Gobiernu y alministración
editarEl PSOE ostentó l'alcaldía hasta les pasaes eleiciones municipales del 22 de mayu de 2011, nes cualos consolidóse un nuevu alcalde del partíu PP-EU, Fausto Carril Velaz, pero ésti dimite y dexa el cayáu a la Teniente d'Alcalde, Dª Cercu Sánchez Pérez. Nes últimes eleiciones municipales, en mayu de 2015 tomó'l relevu municipal Dª Dolores Peña Carril.
Economía
editarYe un pueblu dedicáu práuticamente a l'agricultura, siendo'l so principal cultivu les cereces. Otru cultivu característicu d'esta zona ye la "Ciruela Claudia Reina".
Nos últimos años vieno dándose una alza la esplotación de l'aceituna, hasta agora amenorgada al ámbitu familiar pal llogru d'aceite. Na actualidá amontóse esti cultivu, casí un 34% pa la esportación de la clase manzanilla cacereña.
La dependencia de l'agricultura ye crónica por cuenta de la escasa cualificación de la población llocal. En 2001, Gargantilla yera'l cuartu conceyu de más de 100 habitantes de la provincia de Cáceres con un mayor porcentaxe de población ensin estudios. En total, el 65,9% de la población del conceyu mayor de 10 años escarecía de cualquier tipu de formación educativa. Esti porcentaxe yera notoriamente cimeru al 23,9% de la media rexonal y al 15,3% de la media estatal.[6]
Medios de comunicación
editarNun esiste emisora de radio. Y en los últimos años dio un pasu de xigante, yá qu'en tou la so contorna puede vese na so totalidá y con bien bona calidá d'imaxe y soníu les emisores de televisión TDT, y les emisores de radio de les mesmes, según tiense una bona cobertoria d'ADSL, anque según el Consistoriu, realizáronse proyeutos conxuntos cola Conseyería de Fomentu, Vivienda, Ordenación del Territoriu y Turismu de la Xunta d'Estremadura, por que llegue a plenu desenvolvimientu en tol ámbitu municipal, cosa qu'asocedió na actualidá.
Demografía
editarGargantilla tuvo los siguientes datos de población década a década dende 1900:[7][8]
En concretu, la evolución de los años 2000 foi la siguiente:
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 495 | 484 | 478 | 519 | 456 | 449 | 450 | 439 | 434 | 440 | 432 | 432 | 426 | 426 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE[9]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paisanos pernomaos
editarQue se tengan datos fehacientes nun se conoz personaxe pernomáu en tiempos remotos. L'apellíu Hernández, ye unu de los patronímicos más antiguos enraigonaos en Gargantilla, datando los primeres a mediaos del sieglu XVII. A principiu del sieglu XX, naz un vecín entrañable y exemplar, queríu polos sos convecinos, D. Celestino Hernández Hernández (Gargantilla, 1905 - Madrid, 2000), que llegó a ostentar el cargu d'alcalde. Amás de la so erudición, destacó pola so conocencia,a partir de les sos propies esperiencies, de la Historia de Gargantilla y de la so xente, legáu que supo tresmitir a los sos descendientes.
Tamién nos años 50, nació en Gargantilla Manuel Galiñanes Hernández, científicu-cardiólogu, gran eminencia nel so campu, en diversos trabayos reconocíos n'España y nel estranxeru, nel campu de la Ciruxía Caridovascular. Apocayá nomóse-y Direutor Xefe responsable del Serviciu de Ciruxía Cardiaca del Hospital Universitariu Valle de Hebrón en Barcelona.
Llugares d'interés
editar- Cunta con una piscina natural, que ye visitada ente los meses de xunu a setiembre por un gran númberu de bañistas, por considerar les sos agües fríu y llimpiu. Tamién ta allugáu nella'l Chiringu," Les Cereces", con una amplia cocina d'esta zona estremeña, que ye la delicia de los sos comensales.
- El Puertu d'Hondures, cola ruta de "Los Carboneros", perteneciente al términu municipal de Gargantilla y con unes vistes espectaculares del Valle, dende los sos distintos llugares d'interés, como'l Gargüelu d'Hondures y de la Buitrera, y los llugares de Risco Falsu, Les Quebraes, Mal Pasu y Media Fanega.
- Pella Llana, aglomeraciones de piedra, dizse que na dómina celta de la zona, sirvía d'altares pa dalgún tipu de sacrificiu. Posiblemente incluyíos sacrificios humanos. Nun principiu podría ser un complexu de círculos de piedra.
Agora utilízase a manera d'observatoriu astronómicu.
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Visor SIGPAC (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). Ministeriu de Mediu Ambiente y Mediu Rural y Marín d'España
- ↑ Cervantes Virtual [1]
- ↑ Conceyu Códigu INE - 10 080 [2]
- ↑ Listar por llocalidá de parroquies Archiváu 2012-11-30 en Wayback Machine Diócesis de Plasencia
- ↑ Fundación BBVA-Ivie (Mayu de 2008). «La población de Cáceres». Cuadiernos de Población. Archiváu dende l'orixinal, el 2010-09-30. Consultáu'l 15 de marzu de 2014.
- ↑ «Poblaciones de fechu dende 1900 hasta 1991. Cifres oficiales de los Censos respeutivos.». Institutu Nacional d'Estadística d'España. Archiváu dende l'orixinal, el 2011-09-21. Consultáu'l 21 de xunu de 2011.
- ↑ «Series de población dende 1996. Cifres oficiales de la Revisión añal del Padrón municipal a 1 de xineru de cada añu.». Institutu Nacional d'Estadística d'España. Archiváu dende l'orixinal, el 2011-10-09. Consultáu'l 21 de xunu de 2011.
- ↑ Evolución 2000-2012
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Gargantilla.
Datos: Q1643602- Multimedia: Gargantilla
