Harrisburg (Pennsylvania)
Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
Harrisburg ye la capital del estáu de Pennsylvania, nos Estaos Xuníos. Tien una población de 50 099 habitantes (1 abril 2020)[2][3]. Ye capital la sede alministrativa del condáu de Dauphin, y ta asitiada a la vera derecha del ríu Susquehanna, a unos 169 km al oeste-noroeste de Filadelfia y a 328 al este de Pittsburgh. L'area metropolititana estadística Harrisburg-Carlisle, qu'inclúi los condaos de Dauphin, Cumberland y Perry, tenía una población en 2015 de 565.006 habitantes, que la convierten na quinta mayor del estáu. Harrisburg tuvo un papel importante na historia de los Estaos Xuníos demientres la emigración hacia el oeste y la guerra civil. La construcción del sistema de canales de Pennsylvania, y dempués la llegada del ferrocarril, ficieron de la ciudá una de les más industrializaes del noreste del país. Na segunda metá del sieglu XX la coyuntura económica foi variable, y los sectores que más trabayu daben yeren, aparte de l'alministración estatal, la siderurxa, l'agricultura y les industries venceyadas a ella. La crisis aportó a la ciudá na década de 1980, pero ésta supo recuperarse demientres el llargu mandatu del alcalde Stephen R. Reed (1985-2009).
 Harrisburg | |
|---|---|
 | |
| Alministración | |
| País |  Estaos Xuníos |
| Estaos |  Pennsylvania |
| Condáu | condáu de Dauphin |
| Tipu d'entidá | ciudá de Pennsylvania[1] |
Mayor of Harrisburg, Pennsylvania (en)  |
Wanda Williams (en) |
| Códigu postal |
17101-17113, 17120-17130, 17140, 17177 |
| Xeografía | |
| Coordenaes | 40°15′52″N 76°53′00″W / 40.26455487°N 76.88338168°O |
  Harrisburg Harrisburg (los EE.XX.)  | |
| Superficie | 30.727458 km² |
| Altitú | 98 m |
| Llenda con |
|
| Demografía | |
| Población | 50 099 hab. (1r abril 2020) |
| Porcentaxe | 100% de condáu de Dauphin |
| Densidá | 1630,43 hab/km² |
| Viviendes | 20 986 (31 avientu 2020) |
| Más información | |
| Fundación | 1719 |
| Prefixu telefónicu |
717 y 223 |
| Estaya horaria |
UTC−05:00 (horariu estándar) UTC−04:00 (horariu de branu) |
| Llocalidaes hermaniaes | Ma'alot-Tarshiha y Montreal |
| harrisburgpa.gov | |
 | |
La ciudá ye la sede na primer quincera de xineru, y dende 1917, del Pennsylvania Farm Show, la mayor esposición de productos agrícolas del país.
Les tierres de lo qu'anguaño ye Harrisburg pertenecíen a la tribu Susquehanna. El primer européu que contautó con ellos foi l'inglés John Smith, que viaxó dende Virxinia remontando'l ríu Susquehanna. Dempués d'elli, suecos y franceses siguieron esi ríu nes sos rutes d'esploración de la rexón, pero nun s'asentaron na zona. Había de ser otra vuelta un inglés, John Harris, el primer européu en decatase de lo estratéxico d'esta posición. Creó un puestu comercial en 1710, y entamó un serviciu de ferrys en 1733. Tres de la so muerte, en 1748, el so fíu John siguió favoreciendo, como so pa, les rellaciones coles tribus natives de la zona, y eso fizo que, pa mediaos del sieglu XVIII, la población europea en la zona medrara enforma. Miles de colonos alemanes aportaron a ella atrayíos polo favoratible del suelu pa la esplotación agrícola, y la so llaboriosidá fizo que la zona prosperara. Desarrollose la industria del fierro, tanto que los trabayadores del sector tuvieron prohibío, demientres la guerra de independencia d'Estaos Xuníos, dexar el trabayu pa enrolase nel exércitu nun siendo que tuvieren un permisu especial.
Tres de la independencia l'asamblea estatal de Pennsylvania creó'l condáu de Dauphin con tierres que primero yeren del condáu de Lancaster, y favoreció l'establecimientu d'una sé pa les instituciones del condáu cerca de los que yera daquella Harris's Ferry. L'asentamientu diba ser nomáu Louisbourg n'honor del rei francés que sofitara les aspiraciones independentistes de los Estaos Xuníos, pero John Harris negose a vender la tierra pa facer el nuevu asentamientu neses condiciones, y esixió que se nomara Harrisburg n'honor de so pa. La llocalización de Harrisburg nún llugar de pasu nes rutes que xuníen l'este y el oeste del país y la importancia comercial del ríu Susquehanna ficieron que la nueva ciudá fora dende bien ceo un centru de negocios. Al tiempu, foi medrando per toa Pennsylvania un sentimientu escontra l'escesivu protagonismu que quería tomar dientro d'ella la ciudá de Philadelphia, que fora capital de la Unión ente 1790 y 1800. Cuando hubo qu'escoyer una capital pal estáu la opción de Harrisburg tuvo bien de sofitu nel restu del estáu, y la ciudá convirtióse en capital estatal en 1812.
La ciudá taba xunida a Philadelphia por dilixencia dende 1776, y pa la década de 1830 tamién taba integrada nel sistema de canales de Pennsylvania y yera un importante ñudu ferroviariu. Fierro y acero yeren les industries más importantes nuna ciudá na que, a los primeros colonos alemanes, foran sumándose-y xentes d'otres partes del país y tamién europeos, principalmente escoceses, irlandeses, galeses y hugonotes franceses. Con ellos la so población medró hasta tener 13.000 habitantes en 1860, añu en que se convirtió oficialmente nuna ciudá. La so potencia industrial tuvo un papel importante na guerra civil d'Estaos Xuníos, y tamién agospió un centru d'entrenamientu del exércitu de la Xunión. La ciudá foi l'oxetivu d'una ofensiva del exércitu confederáu en 1863, pero el xeneral Robert E. Lee detuvo les sos tropes a pocos quilómetros de la ciudá y ordenó-yos que s'esviaran p'atacar Gettysburg, dando iniciu a una batalla que había cambiar el cursu de la guerra.
La industria del aceru siguió siendo la más importante de la ciudá demientres el restu del sieglu XIX. La primer acería del país, propiedá de la Pennsylvania Steel Company, abrió na cercana Steelton en 1866. La Harrisburg Steel Company (anguaño Harsco) foi fundada, pela so banda, en 1853, y dedicábase nesa época a la fabricación de vagones de tren. La bayura de perres na ciudá fizo que se construyeran ilesies y escueles, bancos y, yá nel sieglu XX, centros comerciales y hoteles opulentos. El capitoliu estatal, d'otra banda, foi remocicáu en 1906.
Como otres ciudaes industriales del noreste del país, la ciudá empezó a decayer dempués de la Segunda Guerra Mundial, cuando entamó la emigración de la xente dende los centros urbanos a los suburbios. Nun había ser hasta mediaos de la década de 1980 cuando, gracies a multimillonaries inversiones, la ciudá recuperara fuercia y, dende 1995, tamién población. Magar que dende l'añu 2000 la medría de población paró, Harrisburg ye anguaño una ciudá dinámica gracies a la llabor del so alcalde Stephen R. Reed, que tomó midíes p'acabar cola delincuencia y pa favorecer la instalación de nueves empreses y negocios. Y pese a que l'alministración, tanto estatal como federal, sigue concentrando la mayoría de los emplegos de la ciudá, hai delles empreses que dan trabayu (Hershey Food, Tyco Electronics...) a varios miles de persones.
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Getty Thesaurus of Geographic Names. Identificador TGN: 7013694. Data de consulta: 2 marzu 2023. Editorial: Getty Research Institute. Llingua de la obra o nome: inglés. Autor: Getty Research Institute.
- ↑ «QuickFacts». Oficina del Censu de los Estaos Xuníos. Archiváu dende l'orixinal, el 2 marzu 2023. Consultáu'l 2 marzu 2023.
- ↑ censu de población
- ↑ Los datos d'esti apartáu tán sacaos del llibru Cities of the United States, 5th edition. Thomson Gale, Detroit, 2006
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Harrisburg.
- Sitiu web oficial (n'inglés)
Datos: Q25280- Multimedia: Harrisburg, Pennsylvania
