Idioma caranqui
El caranqui o cara ye una llingua indíxena estinguida que se faló n'Ecuador. La llingua ta pocu documentada anque esiste cierta evidencia de que podría ser parte de la familia llingüística barbacoana. Los miembros de la etnia cara, agora falen quechua de Imbabura y español.
 ? | |
|---|---|
| Faláu en |  Ecuador
|
| Llingua muerta | s. XVIII |
| Familia | Barbacoano Barbacoano septentrional |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Estinguíu |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | |
| ISO 639-3 | |
Aspeutos históricos, sociales y culturales
editarDistribución
editarEl territoriu de les cara o caranquis estender dende'l valle de los ríos Mira y Chora hasta la ciudá de Quitu. Cubriendo la rexón andina asitiada na provincia de Imbabura y el norte de la provincia de Pichincha. Delles llocalidaes importantes d'esta rexón son Otavalo, Cayambe y Ibarra (Carangue).
Un estudiu de los topónimos locales y los apellíos d'esta rexón, de Salomon y Grosboll (1986) amosó que l'área llingüística del caranqui podría llegar hasta'l norte de les contornes del norte de Quito, onde empezaba'l dominiu llingüísticu del panzaleo. Anguaño la rexón ta habitada por descendientes de les cara que falen quechua de Imbabura. Na rexón la cultura indíxena tien enforma enraigono y ye una rexón próspera.
Historia
editarL'idioma cara podría tar n'usu hasta'l sieglu XVIII,[1] cuando foi totalmente reemplazáu pol quechua.
Descripción llingüística
editarLes evidencies del idioma cara caltener nes carauterístiques del tipu de sustratu atopáu nel quechua de Imbabura, como l'usu de la una fricativa llabial /f/ pal fonema protoquechua /*pʰ/.
Los topónimos tienen un conxuntu de terminaciones y raigaños carauterísticos, según los apellíos familiares de munches persones mentaes en documentos coloniales, son otra fonte d'evidencia del idioma cara y dexen un aproximamientu a parte del so léxicu y a la so fonoloxía. Delles terminaciones típiques como -mued, -pud tamién s'atopen en campera, lo cual suxer que puede esistir un parentescu coles llingües barbacoanes. Los nomes de ríu o hidrónimos acabaos en -pí/-bí (Calapí, Chulxabí) tamién apunten al parentescu col barbacoano, yá que dicha terminación rellacionar colos términos barbacoanes pa 'agua' o 'ríu'. Paz y Miño (1941) propón que la cara taría rellacionáu col tsafiki.
Ente les terminaciones más frecuetnes de topónimos tán -quí (comparable a la campera -quer) que se da en Cochasquí, Pomasquí y Tuntaquí. Caillavet tamién identifica formantes toponímicos como -puela/-buela 'campu', -pigal 'cresta de tierra' y -yasel 'montículo articial (llocalmente llamaos tola)'. Otru elementu recurrente nos nomes familiares ye ango interpretáu como 'señor', atopar en nomes del sieglu XVI como'l cacique d'Otavalo, Otavalango anque tamién apaez aislladamente.[2] Ensin embago, hai poques pallabres del cara que'l so significáu conocer con certidume; unu de los pocos casos ye -piro/-biro, identificáu como 'llagu' o 'estanque' nes Rellaciones xeográfiques, que s'atopa nos topónimos Pimampiro y Tumbabiro.[3]
Referencies
editarBibliografía
editar- Adelaar, Willem (2004). «2. The Inca Sphere», The Languages of the Andes. Cambridge University Press, páx. 393. ISBN 978-0-521-36275-7.
- Jiménez de la Espada, Marcos (1881-1887 [1965]). Rellaciones xeográfiques d'Indies: Perú.
Datos: Q2937753
