Idioma cauqui
El cauqui, tamién conocíu como kawki, kauki, cachuy y cauque, ye un dialeutu diverxente del jacaru, un idioma miembru de la familia de llingües aimaraicas.[1] Namái ye faláu por dellos vieyos de l'aldega de Cachuy, provincia de Yauyos, na Rexón Lima (Perú). Nel añu 2000 calculábase qu'esistíen namái 11 falantes, polo que s'atopa en peligru d'estinción. Tien una semeyanza léxica del 79% col idioma aymara.La dialeutalización al interior d'una pequeña área del distritu de Tupe en confrontación con amplia superficie aymara de Perú, Arxentina, Chile y Bolivia puede oldease colo qu'asocediera nel casu del quechua en quechua I y quechua II.[2] En 2005 reportáronse tan solo 9 falantes.[1]
| Faláu en | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Faláu en | Perú | ||||||||||
| Númberu de falantes | |||||||||||
| |||||||||||
| Datos | |||||||||||
| Familia | Idioma jacaru | ||||||||||
| Códigos | |||||||||||
 | |||||||||||
Traces xenériques editar
- Esta llingua aru defínese tipológicamente como d'orde SOV, (suxetu- oxeto- verbu)
- Ye una llingua aglutinante y puramente sufijadora, carauterístiques xenerales que-y son comunes coles llingües quechues.
- La meyora de quechua y aru escontra'l sureste andín foi la hestoria multisecular de billingüismu, mientres el cual el aru diba dexando territorios y poblaciones al quechua, al empar que papaba estructuralmente de manera ascendente.[2]
Postreros falantes editar
El falante fluyíu más nuevu ye Valerio Luciani Ascencio, un docente de la llocalidá de Cachuy, quien aprendió'l cauqui na so infancia y l'español al empezar el colexu.[3] N'agostu de 1979 la editorial Atles publicó un llibru so billingüe tituláu Valerio Luciani Asencio (31 años).[n. 1] El mesmu foi editáu pola llingüista Martha James Hardman y formó parte d'un proyeutu de caltenimientu de testos en llingües en peligru d'estinción.[4] En 2002 recibió'l premiu Language Legacies Grant de la fundación Endangered Language Fund.[3] Por cuenta de la conmemoración del Día del idioma nativu, en 2015 la Unidá de Xestión Educativa Local N°. 13 de Yauyos entamó un censu de los docentes billingües pa conocer el nivel de conocencia y dominiu que tienen del jacaru y cauqui. Valerio Luciani Ascencio participó como «miembru evaluador».[5]
N'abril de 2017, el Ministeriu de Comerciu Esterior y Turismu de Perú entamó una presentación del cantante folclóricu Francisco Ascencio de la Cruz, quien nesi momentu tenía 70 años, na cual cantó cantares en cauqui. Anque para ello tuvo que practicalo, yá que lo entiende pero nun lu fala.[6]
Notes editar
- ↑ D'ellí deduzse que nació en 1947 o 1948, polo que na actualidá tien aproximao 76 años.
Referencies editar
- ↑ 1,0 1,1 «Jaqaru». The Endangered Languages Project. Consultáu'l 21 de mayu de 2018.
- ↑ 2,0 2,1 Toreru. Idioma d'andar. Lingüistica y hestoria páx. 110-111
- ↑ 3,0 3,1 Endangered Language Fund. «Language Legacies Grant Recipients - 2002» (inglés). Consultáu'l 21 de mayu de 2018.
- ↑ Universidá de Florida. «Kawki: Valerio Luciani Asencio (31 year old)» (inglés). Consultáu'l 21 de mayu de 2018.
- ↑ «Inscripción de docentes billingües pa la evaluación y allugamientu nel respeutivu nivel de dominiu de la llingua jaqaru y cauqui». Consultáu'l 21 de mayu de 2018.
- ↑ Limachi, Juan (25 d'abril de 2017). «Kawki, una llingua ancestral que llucha por sobrevivir en Perú». Xinhuanet. Consultáu'l 21 de mayu de 2018.
Bibliografía editar
- Hardman, Martha James 1978. "Jaqi: The Linguistic Family". The International Journal of American Linguistics. Volume 44. pp. 146–153.
- Hardman-de-Bautista, Martha James 1978. "Linguistic Postulates and Applied Anthropological Linguistics". In V. Honsa and M. J. Hardman-de-Bautista (eds) Papers on Linguistics and Child Language. New York: Mouton Publishers.
- Hardman, Martha James 1983. "'And if We Lose Our Name, Then What About Our Land', or What Price Development?" Evaluating Gender Relations Volume 35, number 3. pp. 151–161.
- Hardman, Martha James 2000. Jaqaru. Germany: Lincom Europa.
Enllaces esternos editar
Datos: Q5370356
